Γρανάτης: ομάδα πυριτικών ορυκτών

Γρανάτες

Κρύσταλλοι γρανατών. Προέλευση: Καναδάς
Γενικά
Κατηγορία	Νησοπυριτικά
Χημικός τύπος	βλ. κείμενο
Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά
Πυκνότητα	3,5 - 4,3 gr/cm3 (αναλόγως σύστασης)
Χρώμα	Όλα πλην μπλε. Συνηθέστερα κόκκινο.
Σύστημα κρυστάλλωσης	Κυβικό
Κρύσταλλοι	Συνηθέστερα ρομβικά δωδεκάεδρα, τραπεζοειδή εικοσιτετράεδρα
Υφή	Κοκκώδης
Διδυμία	Δεν αναφέρεται
Σκληρότητα	6,5 - 7,5
Σχισμός	Δεν παρατηρείται
Θραύση	Κογχοειδής
Λάμψη	Υαλώδης, ρητινώδης, λιπαρή
Γραμμή κόνεως	Λευκή ή με ελαφρά απόχρωση του αντίστοιχου μέλους
Πλεοχρωισμός	Όχι
Διαφάνεια	Διαφανείς, ημιδιαφανείς

A₃B₂(SiO₄)₃, όπου:

Α = ασβέστιο, σίδηρος, μαγνήσιο, μαγγάνιο
Β = αργίλιο, σίδηρος, χρώμιο, μαγγάνιο

ενώ σε περισσότερο σπάνιες παραλλαγές μπορεί να είναι τιτάνιο, βανάδιο, ζιρκόνιο και πυρίτιο.

Το όνομα γρανάτης προέρχεται από τη λατινική λέξη "grantum", η οποία αποδίδεται ως «ρόδι». Η ονομασία αποδόθηκε λόγω της ομοιότητας των κρυστάλλων με τους σπόρους του καρπού τόσο σε σχήμα όσο και σε χρώμα. Παλαιότερη ονομασία τους (κατά την αρχαιότητα) ήταν «ανθράκιον», όρος που χαρακτήριζε όλα τα ερυθρού χρώματος ορυκτά.

Μολονότι η ευρεία αντίληψη είναι ότι όλοι οι γρανάτες είναι κόκκινοι, αυτό δεν αληθεύει. Τα περισσότερα μέλη έχουν πράγματι ως χρώμα αποχρώσεις του ερυθρού, ωστόσο παρατηρούνται όλα τα χρώματα (με εξαίρεση το μπλε), ενώ ο ουβαροβίτης είναι κατά κύριο λόγο σμαραγδοπράσινος.

Οι γρανάτες διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• Πυραλσπίτες:
  • Πυρωπό
  • Αλμανδίνης
  • Σπεσσαρτίνης (Σπεσσάρτινος)
• Ουγρανδίτες
  • Ουβαροβίτης
  • Γροσσουλάριος
  • Ανδραδίτης

Τα ονόματα των κατηγοριών προέρχονται από τα δύο πρώτα γράμματα των μελών τους

Λιγότερο γνωστά (και διαδεδομένα) μέλη των γρανατών είναι τα εξής:

• Κνορρινγκίτης (Knorringite, Mg₃Cr₂Si₃O₁₂)
• Καλντερίτης (Calderite, (Mn,Ca)₃(Fe³⁺,Al)₂Si₃O₁₂)
• Ματζορίτης (Majorite, Mg₃(Fe,Al,Si)₂Si₃O₁₂)
• Γκολντμανίτης (Goldmanite, Ca₃(V,Al,Fe³⁺)Si₃O₁₂)
• Κιμζεΐτης (Kimzeyite, Ca₃(Zr,Ti)₂(Si,Al,Fe³⁺)Si₃O₁₂)
• Μοριμοτοΐτης (Morimotoite, Ca₃TiFe³⁺Si₃O₁₂)
• Σορλομίτης (Schorlomite, Ca₃(Fe³⁺,Ti)₂(Si,Ti)₃O₁₂)
• Χιμπσίτης (Hibschite, Ca₃Al₂(SiO₄)₃ - x(OH)_4x (με x από 0,2 ως 1,5))
• Κατοΐτης (Katoite, Ca₃Al₂(SiO₄)₃ - x(OH)_4x (με x από 1,5 ως 3))

Οι γρανάτες προέρχονται κατά κύριο λόγο από μεταμορφωμένα πετρώματα, (γνευσίους σχιστολίθους και μεταμορφωμένους εξ επαφής ασβεστολιθικούς σχηματισμούς (skarn)), απαντούν, ωστόσο, και σε αρκετά μαγματογενή. Εξαλλοιώνονται προς τάλκη, χλωρίτες, σερπεντίνη και ασβεστίτη.

Παραγενέσεις και λοιπές ιδιότητες, καθώς και εμφανίσεις στα επιμέρους λήμματα.

Ανευρίσκονται σχεδόν παντού στον κόσμο. Στην Ελλάδα απαντώνται στα νησιά Σύρο, Σέριφο, Σίκινο, Μήλο, στο πέτρωμα σκαρν της Νισύρου και στο ορυχείο «Μαδέμ Λάκκος» των μεταλλείων Κασσάνδρας, την Αλιστράτη Σερρών και τις περιοχές «Κιμμέρια» και «Λευκόπετρα» της Ξάνθης.

Λόγω της υψηλής σκληρότητάς τους χρησιμοποιούνται κυρίως ως λειαντικά μέσα. Οι πολύ διαυγείς και έγχρωμες ποικιλίες χρησιμοποιήθηκαν από την αρχαιότητα στην κοσμηματοποιία, ενώ είναι και αντικείμενο συλλογής από συλλέκτες ορυκτών.

•  
  Πυρωπό
•  
  Αλμανδίνης
•  
  Γροσσουλάριος
•  
  Σπεσσάρτινος
•  
  Ουβαροβίτης. Ρωσία
•  
  Ανδραδίτης (π. αδαμαντοειδής). Μαδαγασκάρη
•  
  Σορλομίτης. Μαρόκο

• Τμήμα Γεωλογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
• Mindat.org
• Galleries.com
• Webmineral.com
• Minerals.net

• Κατάλογος ορυκτών

• James Dwight Dana, Manual of Mineralogy and Lithology, Containing the Elements of the Science of Minerals and Rocks, READ BOOKS, 2008 ISBN 1443742244
• Frederick H. Pough, Roger Tory Peterson, Jeffrey (PHT) Scovil, A Field Guide to Rocks and Minerals, Houghton Mifflin Harcourt, 1988 ISBN 039591096X
• Walter Schumann, R. Bradshaw, K. A. G. Mills, Handbook of Rocks, Minerals and Gemstones, Houghton Mifflin Harcourt, 1993 ISBN 0395511372