Dobre Miasto: Miasto w województwie warmińsko-mazurskim

warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Dobre Miasto. Ośrodek usługowy i przemysłowy na Pojezierzu Olsztyńskim nad Łyną, ok. 25 km na północ od Olsztyna. Jedno z miast aglomeracji olsztyńskiej.

Dobre Miasto

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Gotycka kolegiata wraz z zabudowaniami kanonickimi
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dobre Miasto
Aglomeracja	olsztyńska
Data założenia	1326
Prawa miejskie	1329
Burmistrz	Jarosław Kowalski
Powierzchnia	4,86 km²
Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość	9201 1 903,3 os./km²
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-040
Tablice rejestracyjne	NOL
Położenie na mapie gminy Dobre Miasto Dobre Miasto
Położenie na mapie Polski Dobre Miasto
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Dobre Miasto
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Dobre Miasto
53°59′15″N 20°23′45″E/53,987500 20,395833
TERC (TERYT)	2814034
SIMC	0964614
Urząd miejski ul. Warszawska 14 11-040 Dobre Miasto
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Pod względem historycznym Dobre Miasto leży na Warmii, na obszarze dawnego pruskiego terytorium plemiennego Pogezanii.

Według danych z 31 grudnia 2022 Dobre Miasto liczyło 9201 mieszkańców.

Początkowo miasto nazywało się Guddamistan, tj. z niem. Gudestat, czyli miasto pruskiego plemienia Gudde. W późniejszym czasie niemieccy osadnicy przekręcili ją na Guttstadt, które tłumaczono na język łaciński jako Bona Civitas, a na polski Dobre Miasto Formy nazewnicze do 1945 roku: niem. Guttstadt – inne nazwy: Guddestat, Godenstat, Gudinstat, Gutberg, Gutenstat, Guthenstadt, Guthinstadt), od 1946 oficjalnie Dobre Miasto.

Herbem miasta jest jeleń trzymający w pysku gałązkę dębu z dwoma żołędziami, stojący na zielonej trawie. Patronką miasta jest święta Katarzyna Aleksandryjska. Uchwałą Rady Miejskiej w Dobrym Mieście z 20 lutego 2020, wprowadzono nowy wzór herbu i barw miasta.

 

Dobre Miasto powstało w 1325 w miejscu grodu pruskiego, położonego pośród bagien i rozlewisk, nad brzegiem rzeki Łyny, na sztucznej wyspie powstałej po przekopaniu kanału, tzw. Dużej Łyny dla potrzeb obronnych i potrzeb młyna. Nazwa miasta najprawdopodobniej wywodzi się od pruskiego słowa gudde oznaczającego krzak, zarośla^{[potrzebny przypis]}. W dniu 26 grudnia 1329 biskup warmiński Henryk II Wogenap nadał osadzie prawa miejskie na prawie chełmińskim. Z 1336 pochodzi łaciński zapis miasta – Bona Civitas. W 1347 nastąpiło przeniesienie kapituły biskupiej z Głotowa do Dobrego Miasta, w 1356 podczas napadu Litwinów zniszczeniu uległy zabudowania kolegiaty. W latach 1373–1396 wybudowano kolegiatę, zabudowania rezydencyjne i gospodarcze kapituły, a miasto obwiedziono murami miejskimi z trzema bramami i basztami. W 1414 miał miejsce najazd wojsk polskich, które spaliły miasto porzucone przez mieszkańców.

 

 

Dobre Miasto było ośrodkiem dóbr biskupich, siedzibą kapituły kolegiackiej (do 1811), a także ośrodkiem handlu i rzemiosła. Mieszczanie trudnili się tkactwem i piwowarstwem, handlowali lnem, zbożem, tytoniem i solą. W 1454 miał miejsce bunt mieszczan przeciw biskupowi Franciszkowi Kuhsmalzowi, zniszczono wówczas rezydencję w Smolajnach. W 1466, na mocy postanowień pokoju toruńskiego wraz z całą Warmią, znalazło się w granicach inkorporowanych do Polski Prus Królewskich (mieszczanie poparli Związek Pruski). W latach 1519–1521 podczas wojny polsko-krzyżackiej Dobre Miasto było okupowane przez armię wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna, która obrabowała skarbiec kolegiaty. W latach 1626–1629 było okupowane przez wojska szwedzkie Gustawa Adolfa, które w 1627 zniszczyły miasto, a wycofując się zrabowali również cenną bibliotekę kapituły. W XVII i XVIII miasto znane było ze złotnictwa.

Do rozbiorów Dobre Miasto znajdowało się na autonomicznym obszarze podległym władzy biskupów warmińskich – Dominium Warmińskim, pełniło funkcję tzw. komory, w 1711 zmarł tu i został pochowany kanclerz wielki koronny Andrzej Załuski. W 1719 całkowicie spłonął pałac biskupi. W 1771 miał miejsce duży pożar, który zniszczył większą część zabudowy, rok później miasto dostało się pod zabór pruski, w 1801 większą część zabudowy zniszczył kolejny pożar. W 1807 stacjonowały tu wojska gen. Józefa Zajączka. W październiku 1810 dekretem króla Prus zlikwidowano kolegiatę, w 1828 uruchomiona została pierwsza fabryka sukna. W latach 1830–1834 wybudowano w mieście kościół ewangelicki, którego fundatorem był Fryderyk Wilhelm III, a projektantem Karl Friedrich Schinkel. W 1848 miał miejsce bunt biedoty miejskiej, zdławiony przez władze. W 1852 powstała wytwórnia wyrobów rymarskich. W latach 1865–1896 było siedzibą władz powiatu lidzbarskiego. W 1884 wybudowano linię kolejową łączącą Dobre Miasto z Olsztynem i Ornetą.

W 1939 liczyło 5931 mieszkańców. Podczas II wojny światowej zniszczenia wynosiły ponad 65% zabudowy, w tym całkowicie rynku i otoczenia. Po wojnie miasto zostało odbudowane i rozbudowane, bez odbudowy rynku, powstała Warmińska Fabryka Maszyn Rolniczych "Warfama", filia Zakładów Przemysłu Cukierniczego "Jutrzenka", fabryka mączki drzewnej, mleczarnia i zakłady drzewne. 14 maja 1960 prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński przywrócił do życia kapitułę kolegiacką w Dobrym Mieście.

W latach 1958–1972 miasto nie należało, ale było siedzibą władz gromady Dobre Miasto. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.

Wybrane zabytki

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• gotycki kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych – druga co do wielkości świątynia Warmii. Budowla wzniesiona została pomiędzy 1357 a 1395 r., zakończenie wieży przeciągnęło się jeszcze do początku XVI w. Zachowało się także bogate wyposażenie z XV – XVIII w. Od południa przylegają do kościoła zabudowania kolegium, złożone z trzech skrzydeł usytuowanych wokół dużego wewnętrznego dziedzińca; tytuł bazyliki mniejszej od 1989
  • rzeźba Madonny z XV wieku
  • późnobarokowy ołtarz z 1748
  • epitafium biskupa warmińskiego A. Ch. Załuskiego
• fragmenty murów obronnych z gotycką wieżą z XIV wieku, nazywaną Basztą Bocianią
• kaplica św. Jerzego z XVIII w.
• klasycystyczny kościół poewangelicki (1830–1832)
• późnobarokowa kaplica św. Mikołaja z ok. 1740, obecnie greckokatolicka cerkiew św. Mikołaja
• warmińskie kapliczki przydrożne z XIX w.
• wieża ciśnień z 1905 roku
• spichlerze
• Urząd Miejski
• kamienice i domy

• Piramida wieku mieszkańców Dobrego Miasta w 2014 roku.

Liczba mieszkańców

• 1772 - 1731
• 1852 - 3302
• 1920 - 5132
• 1938 - 6018
• 1955 - 4315
• 1961 - 5687
• 2018 - 10 239

 

Miasto jest znaczącym węzłem drogowym, znajduje się tu także stacja kolejowa.

W mieście krzyżują się: droga krajowa oraz trzy wojewódzkie:

• 51 Olsztynek – Olsztyn – Dobre Miasto – Lidzbark Warmiński – Bartoszyce
• 507 Dobre Miasto – Braniewo
• 530 Dobre Miasto – Ostróda
• 593 Miłakowo – Reszel

Linia kolejowa:

• 221 Olsztyn Gutkowo – Braniewo

W mieście działa klub piłkarski DKS Dobre Miasto.

 

• Kościół rzymskokatolicki:

• kościół św. Faustyny Kowalskiej
• bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych

• Świadkowie Jehowy:

• zbór Dobre Miasto (Sala Królestwa ul. Grunwaldzka 41)

• Kościół greckokatolicki:

• cerkiew pw. św. Mikołaja

 

Lista miast partnerskich Dobrego Miasta:

•   Quakenbrück – Niemcy od 2000
•   Montierchaume – Francja od 2002
•   Kostopol – Ukraina od 2007

Współpraca krajowa

• Dobre Miasto – Radzionków – Boguszów Gorce 2003
• Dobre Miasto - Nieporęt 2012

• Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście
• Warmińska kapituła kolegiacka
• Cmentarz żydowski w Dobrym Mieście
• Dobremiastock

• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 84–85
• Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 s. 98–100 ISBN 83-7200-631-8
• Miasta polskie w Tysiącleciu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, t. II, s. 116–117

• Dobremiasto, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 70 .
• Gazeta i serwis informacyjny Wiadomości Warmińskie
• Serwis informacyjny DobreMiasto.net
• Historia Żydów w Dobrym Mieście na portalu Wirtualny Sztetl