Daniel Barenboim: żydowski pianista, dyrygent, obywatel Izraela, Argentyny, Hiszpanii i Palestyny

15 listopada 1942 w Buenos Aires) – dyrygent i pianista pochodzenia żydowskiego.

Daniel Barenboim

‏דניאל בארנבוים‎

Daniel Barenboim z nagrodą Konrad-Adenauer-Preis (2019)
Data i miejsce urodzenia	15 listopada 1942 Buenos Aires
Pochodzenie	żydowskie
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	muzyk (dyrygent, pianista)
Wydawnictwo	Deutsche Grammophon, Warner Classics
Powiązania	L'Orchestre de Paris, Chicagowska Orkiestra Symfoniczna, Staatsoper Unter den Linden, West-Eastern Divan Orchestra, La Scala
Odznaczenia
Multimedia w Wiki Commons
Strona internetowa

Młodość

Urodził się w Argentynie. Jego dziadkowie byli aszkenazyjskimi Żydami, pochodzącymi z Rosji. Pierwsze lekcje gry na fortepianie zaczął pobierać w wieku pięciu lat od swojej matki, a później i ojca, Enrique. Pierwszy publiczny koncert dał w Buenos Aires mając siedem lat.

W 1952 rodzina wyjechała do Izraela. W tym samym roku Daniel debiutował jako pianista w Wiedniu i Rzymie. Dwa lata później, w lecie 1954, rodzice zabrali go do Salzburga, gdzie wziął udział w mistrzowskich lekcjach dyrygentury u Igora Markevitcha. Tego lata poznał też Wilhelma Furtwänglera, który usłyszawszy jego grę, zaproponował mu wykonanie I koncertu fortepianowego Beethovena z Berliner Philharmoniker. Ojciec Daniela nie zgodził się na to, argumentując że ze względu na niedawne wydarzenia II wojny światowej występ żydowskiego chłopca w Berlinie nie zostałby dobrze przyjęty. Furtwängler pozostał jednak mentorem Barenboima i wywarł ogromny wpływ na jego rozwój muzyczny.

Kariera

W 1954 dwunastoletni Barenboim dokonał pierwszego nagrania płytowego. W 1955 podjął naukę teorii i kompozycji u Nadii Boulanger w Paryżu. W 1956 zadebiutował jako pianista w Londynie, a w 1957 w Nowym Jorku pod batutą Leopolda Stokowskiego. Następstwem tych sukcesów były tournées koncertowe po Europie, Ameryce Północnej i Południowej, Australii i Dalekim Wschodzie.

W 1966 debiutował jako dyrygent z English Chamber Orchestra w Londynie. Po tym wydarzeniu otrzymał wiele zaproszeń od orkiestr w Europie i Ameryce, a w roku 1975 został dyrektorem artystycznym Orchestre de Paris. Pozostał nim do 1989, kładąc duży nacisk na repertuar współczesny.

Jako dyrygent operowy debiutował w 1975, prowadząc Don Giovanniego Mozarta na Edinburgh Festival. W latach 1981–1999 występował regularnie na festiwalach w Bayreuth.

Od 1991 do 2006 był dyrektorem muzycznym Chicagowskiej Orkiestry Symfonicznej. Jego obowiązki w Ameryce były jednak na tyle absorbujące, że zrezygnował z posady. Od 1992 pełni funkcję dyrektora muzycznego Staatsoper Unter den Linden w Berlinie.

W 2001 roku, jako dojrzały i poważany muzyk, podczas koncertu z berlińską orkiestrą w Izraelu, przed wykonaniem drugiego bisu zapytał publiczność, czy może wykonać fragment opery Wagnera Tristan i Izolda. W Izraelu panował niepisany zakaz wykonywania muzyki Wagnera ze względu na jego antysemickie poglądy, oraz fakt bycia ulubionym kompozytorem nazistów i samego Hitlera. Podczas emocjonującej trzydziestominutowej debaty słychać było krzyki „faszysta” oraz „muzyka obozów”, ostatecznie duże grono opuściło salę. Ci którzy zostali i wysłuchali bisu nagrodzili dyrygenta stojącą owacją, która poruszyła go do łez. Po koncercie spłynęła na niego duża fala krytyki, zwłaszcza ze strony izraelskich muzyków, wielu jednak doceniło jego próbę przełamania tabu i pokazania Wagnera jako genialnego kompozytora, a nie antysemity.

1 stycznia 2009, 2014 i 2022 prowadził koncert noworoczny w sali Musikverein w Wiedniu.

Od 2011 do końca 2014 był dyrektorem artystycznym mediolańskiej La Scali.

W 2009 został laureatem prestiżowej duńskiej Nagrody Fundacji Muzycznej Léonie Sonning.

W latach 1967–1987 był żonaty z brytyjską wiolonczelistką, Jacqueline du Pré. Koncertowali na całym świecie – Barenboim występował z du Pré zarówno jako dyrygent, jak i pianista. Tragiczny wymiar nadała temu związkowi choroba du Pré – zdiagnozowano u niej stwardnienie rozsiane. W 1973, poruszająca się na wózku inwalidzkim, zmuszona była całkowicie porzucić karierę muzyczną. Na początku lat 80. Barenboim związał się z pianistką Jeleną Baszkirową. Bezskutecznie ukrywał ten fakt przed du Pré. Wkrótce Baszkirowa urodziła mu dwoje dzieci: Davida (1982) i Michaela (1985). Barenboim i du Pré pozostali formalnie małżeństwem aż do jej śmierci w 1987. Rok później poślubił Baszkirową.

Daniel Barenboim posiada obywatelstwa Izraela i Argentyny oraz honorowe – Hiszpanii i Autonomii Palestyńskiej.

• 2007 – Komandor Legii Honorowej (Francja)
• 2007 – Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy)
• 2011 – Wielki Oficer Legii Honorowej (Francja)
• 2011 – Rycerz Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania)
• 2013 – Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą i Wstęgą (Niemcy)
• 2015 – Order Pour le Mérite (Niemcy)

• 2003 A Life in Music, Arcade Publishing, ISBN 1-55970-674-0
• 2004 Parallels and Paradoxes: Explorations in Music and Society (współautor: Edward W. Said), Vintage, ISBN 1-4000-7515-7

Paralele i paradoksy. Rozmowy o muzyce i społeczeństwie (współautor: Edward W. Said), PIW, Warszawa 2008, ISBN 978-83-06-03151-5

• 2009 Music Quickens Time, Verso, ISBN 1-84467-402-9