Chrząszcze: Rząd owadów

Obejmuje około 400 tys. opisanych naukowo gatunków, co czyni go najliczniejszym pod tym względem rzędem zwierząt. Ostrożne szacunki faktycznej liczby gatunków współczesnych z drugiej dekady XXI wieku podają zależnie od metody od około pół do półtora miliona gatunków, w niektórych przypadkach wskazując na błonkówki jako nawet ponad trzykrotnie liczniejsze w gatunki od chrząszczy. Na powyżej miliona gatunków szacowana bywa też różnorodność muchówek i roztoczy. Z kolei pod koniec XX wieku różnorodność chrząszczy oszacowano na 12,2 milionów gatunków. Chrząszcze to zwierzęta kosmopolityczne, zamieszkujące najrozmaitsze środowiska i strefy klimatyczne. Mogą być roślinożerne, drapieżne, padlinożerne, wszystkożerne, mogą zamieszkiwać zarówno ląd, jak i wody słodkie.

Chrząszcze

Coleoptera
Linnaeus, 1758
Okres istnienia: pensylwan–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 323.2/0 323.2/0
Jelonek rogacz (Lucanus cervus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	sześcionogi
Gromada	owady
(bez rangi)	Dicondylia
Podgromada	owady uskrzydlone
Infragromada	nowoskrzydłe
Nadrząd	skrytoskrzydłe
Rząd	chrząszcze
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku

Chrząszcze przechodzą przeobrażenie zupełne: (jajo, larwa, poczwarka, owad dorosły). Cechą charakterystyczną chrząszczy jest aparat gębowy typu gryzącego. Aparat ten składa się z wargi górnej, dwóch żuwaczek, nazywanych też szczękami górnymi, żuchwy, czyli tzw. szczęki dolnej oraz wargi dolnej. Dwie pary zrośniętych ze sobą głaszczek, będących częścią szczęk i wargi dolnej, są narządem dotyku. Nazywa się je głaszczkami szczękowymi i wargowymi.

Skrzydła pierwszej pary przekształcone są w grube (tęgie) pokrywy, które nie biorą udziału w locie, a jedynie służą do osłaniania błoniastych skrzydeł drugiej pary. Oskórek chitynowy gruby, często rzeźbiony. Czułki mogą być różnorakiego kształtu. Liczba ich członów zazwyczaj nie przekracza 11, a tylko wyjątkowo może być 12 lub 14. Opisano też gatunki o większej liczbie członów. Z drugiej strony są też gatunki z czułkami o 1 lub 2 członach.

Osobny artykuł: Systematyka chrząszczy.

Według pracy autorstwa 11 koleopterologów z 2011 roku w obrębie chrząszczy wyróżnia się 5 podrzędów, 6 infrarzędów (serii), 24 nadrodziny, 211 rodzin, 541 podrodzin i 1663 plemion. Podział do rangi nadrodziny według tejże pracy z uwzględnieniem modyfikacji z 2015 roku przedstawia się następująco:

• podrząd: †Protocoleoptera
  • nadrodzina: †Tshekardocoleoidea Rohdendorf, 1944
  • nadrodzina: †Permocupedoidea Martynov, 1933
  • nadrodzina: †Permosynoidea Tillyard, 1924
• podrząd: Archostemata (w Polsce nie występują)
• podrząd: Myxophaga
  • nadrodzina: †Asiocoleoidea Rohdendorf, 1961
  • nadrodzina: †Rhombocoleoidea Rohdendorf, 1961
  • nadrodzina: †Schizophoroidea Ponomarenko, 1968
  • nadrodzina: Lepiceroidea Hinton, 1936
  • nadrodzina: Sphaeriusoidea Erichson, 1845
• podrząd: Adephaga – chrząszcze drapieżne
• podrząd: Polyphaga – chrząszcze wielożerne
  • infrarząd: Staphyliniformia – kusakokształtne
    • nadrodzina: Hydrophiloidea Latreille, 1802 – kałużnice
    • nadrodzina: Staphylinoidea Latreille, 1802 – kusaki
  • infrarząd: Scarabaeiformia – żukokształtne
    • nadrodzina: Scarabaeoidea Latreille, 1802 – żuki
  • infrarząd: Elateriformia – sprężykokształtne
    • nadrodzina: Scirtoidea Fleming, 1821
    • nadrodzina: Dascilloidea Guérin-Méneville, 1843
    • nadrodzina: Buprestoidea Leach, 1815 – bogatki
    • nadrodzina: Byrrhoidea Latreille, 1804 – otrupki
    • nadrodzina: Elateroidea Leach, 1815 – sprężyki
  • infrarząd: Derodontiformia
    • nadrodzina: Derodontoidea LeConte, 1861
  • infrarząd: Bostrichiformia – kapturnikokształtne
    • nadrodzina: Bostrichoidea Latreille, 1802 – kapturniki
  • infrarząd: Cucujiformia
    • nadrodzina: Lymexyleoidea Fleming, 1821
    • nadrodzina: Cleroidea Latreille, 1802 – przekraski
    • nadrodzina: Cucujoidea Latreille, 1802 – zgniotki
    • nadrodzina: Tenebrionoidea Latreille, 1802 – czarnuchy
    • nadrodzina: Coccinelloidea Latreille, 1807
    • nadrodzina: Chrysomeloidea Latreille, 1802 – stonki
    • nadrodzina: Curculionoidea Latreille, 1802 – ryjkowce

Zobacz kolekcję cytatów chrząszcze w Wikicytatach

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Chrząszcze

• chrząszcze Polski

• Wykaz Chrząszczy Polski ON-Line (2012)