Aythya

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej, Eurazji, Australazji i Afryce.

Długość ciała 37–61 cm, rozpiętość skrzydeł 60–90 cm; masa ciała samców 470–1658 g, samic 464–1630 g.

Etymologia

• Penelope: gr. πηνελοψ pēnelops, πηνελοπος pēnelopos „typ kaczki”. Gatunek typowy: Anas ferina Linnaeus, 1758.
• Aythya (Aethyja, Aethyia, Aithyia, Aithya): gr. αιθυια aithuia – „niezidentyfikowany ptak morski”, wymieniony przez Arystotelesa, Hezychiusza i innych autorów. W obecnych czasach nazwa ta jest przypisywana różnym ptakom, w tym burzykom, kormoranom, kaczkom i alkom.
• Nyroca: epitet gatunkowy Anas nyroca Güldenstädt, 1770; ros. нырок nyrok „kaczka z rodzaju Aythya”. Gatunek typowy: Anas nyroca Güldenstädt, 1770.
• Fuligula: epitet gatunkowy Anas fuligula Linnaeus, 1758; łac. fuligo, fuliginis „sadza”; gula „gardło”. Gatunek typowy: Anas fuligula Linnaeus, 1758.
• Fulix: łac. fulix, fulicis „typ ptactwa wodnego”, zwykle utożsamiany z łyskami z rodzaju Fulica. Gatunek typowy: Anas fuligula Linnaeus, 1758.
• Glaucium: gr. γλαυκιον glaukion „typ kaczki z jaskrawymi oczami”, od γλαυκος glaukous „modry”. Gatunek typowy: Anas fuligula Linnaeus, 1758.
• Marila: epitet gatunkowy Anas marila Linnaeus, 1761; gr. μαριλη marilē „węgiel drzewny, pył węglowy”. Gatunek typowy: Anas marila Linnaeus, 1761.
• Nettarion: gr. νητταριον nēttarion „mała kaczka, kaczątko”, od zdrobnienia νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas marila Linnaeus, 1761.
• Aristonetta: gr. αριστος aristos „najlepszy, szlachetny”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas valisineria A. Wilson, 1814.
• Ilyonetta: gr. ιλυς ilus, ιλυος iluos „błoto, szlam”; νηττα nētta „kaczka”. Nowa nazwa dla Nyroca.
• Perissonetta: gr. περισσος perissos „wspaniały”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Anas collaris Donovan, 1809.
• Zeafulix: zbitka wyrazowa toponimu „Nowa Zelandia” i rodzaju Fulix Sundevall, 1836. Gatunek typowy: Anas novaeseelandiae J.F. Gmelin, 1789.
• Dyseonetta: gr. δυω duō „nurkować, zanurzyć się”; νηττα nētta „kaczka”. Gatunek typowy: Fuligula americana Eyton, 1838.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki:

• Aythya ferina (Linnaeus, 1758) – głowienka zwyczajna
• Aythya valisineria (A. Wilson, 1814) – głowienka długodzioba
• Aythya americana (Eyton, 1838) – głowienka preriowa
• Aythya australis (Eyton, 1838) – podgorzałka australijska
• Aythya innotata (Salvadori, 1894) – podgorzałka madagaskarska
• Aythya baeri (Radde, 1863) – podgorzałka zielonogłowa
• Aythya nyroca (Güldenstädt, 1770) – podgorzałka zwyczajna
• Aythya novaeseelandiae (J.F. Gmelin, 1789) – ogorzałka nowozelandzka
• Aythya collaris (Donovan, 1809) – czerniczka
• Aythya fuligula (Linnaeus, 1758) – czernica
• Aythya marila (Linnaeus, 1761) – ogorzałka zwyczajna
• Aythya affinis (Eyton, 1838) – ogorzałka mała

Opisano również gatunki wymarłe w czasach prehistorycznych:

• Aythya denesi Zelenkow, 2016 – wymarły gatunek mioceński
• Aythya molesta Zelenkow, 2016 – wymarły gatunek mioceński

Fragment kladogramu obejmujący żyjące współcześnie gatunki rodzaju Aythya:

• S.F. Baird: Order VI: Natatores. W: S.F. Baird, J. Cassin & G.N. Lawrence: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Made under the direction of the secretary of war, in 1853-6, according to acts op congress of March 8, 1853, May 31, 1854, and August 5, 1854. Cz. 9: Birds. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer [etc.], 1858, s. 754–921. (ang.).
• James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Laboratory of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).