Potsdam: Gemeente in Brandenburg, Duitsland

Dit artikel gaat over de stad Potsdam in de Duitse deelstaat Brandenburg. Zie Potsdam (doorverwijspagina) voor overige betekenissen.

De stad telt 182.112 inwoners (31 december 2020) op een oppervlakte van 187,27 km². Potsdam ligt in de agglomeratie van Berlijn; zo is de stad te bereiken met de S-Bahn van Berlijn. Potsdam ligt aan de rivier de Havel. Potsdam is een kreisfreie Stadt.

Potsdam

Kreisfreie Stadt in Duitsland
Situering
Deelstaat	Brandenburg
Coördinaten
Algemeen
Oppervlakte	188,24 km²
Inwoners (31-12-2020)	182.112 (967 inw./km²)
Hoogte	35 m
Burgemeester	Mike Schubert (SPD)
Overig
Postcodes	14401–14482
Netnummers	0331 (Kerngebiet), 033208 (Fahrland, Marquardt, Satzkorn), 033201 (Groß Glienicke)
Kenteken	P
Gemeentenr.	12 0 54 000
Website	potsdam.de
Locatie van Potsdam
Foto's
Nauener Tor in Potsdam
Portaal    Duitsland

Potsdam is gesticht in de 10e eeuw. Lange tijd bleef het een onbeduidend dorp, hoewel het in 1345 stadsrechten kreeg. In 1660 werd de stad door keurvorst Frederik Willem uitgekozen als zijn zomerresidentie. Hij liet er een kasteel bouwen geïnspireerd op het Huis Honselaarsdijk dat hij had leren kennen tijdens zijn studie in Nederland. Later werd de stad ook de favoriete verblijfplaats van de koninklijke familie van Pruisen: de Hohenzollerns. De meeste leden van de Hohenzollerns werden hier geboren, groeiden op en verbleven meestentijds in een van hun verschillende paleizen in Potsdam.

 

Tussen 1734 en 1742 haalde koning Frederik Willem I, bijgenaamd de Soldatenkoning, Nederlandse werklieden naar Potsdam die daar een wijk aanlegden in Nederlandse stijl; de wijk wordt Holländisches Viertel (Hollandse wijk) genoemd. In tegenstelling tot de wens van de opdrachtgever, bleef de vorming van een Nederlandse kolonie uit. Hongaarse arbeiders trokken vaak na leegstand in de huizen. De wijk bestaat nog steeds en is een toeristische trekpleister.

Met name in de tijd van Frederik de Grote zijn veel monumentale gebouwen gebouwd, waaronder het paleis Sanssouci, en het Neues Palais. Hoewel Berlijn de hoofdstad van Pruisen en later van het Duitse Rijk was, verbleef het hof vaak in Potsdam. Dit veranderde pas in 1918, toen na de Eerste Wereldoorlog keizer Wilhelm II werd verdreven en Duitsland een republiek werd.

Kort nadat Hitler aan de macht kwam in Duitsland, vond op 21 maart 1933 de zogenaamde Dag van Potsdam plaats, waarbij de nazi's de eenheid tussen het oude Pruisen en het nieuwe nationaalsocialistische Duitsland wilden demonstreren. De stad heeft in de Tweede Wereldoorlog zwaar geleden onder bombardementen, vooral dat van 14 april 1945. Na de oorlog vond in het Cecilienhof de Conferentie van Potsdam plaats, waaraan de overwinnaars (Truman, Churchill (die halverwege werd vervangen door Attlee) en Stalin) deelnamen.

Na de oorlog viel de stad in Oost-Duitse handen. De DDR wilde zo veel mogelijk de herinnering aan het verleden verwijderen; daarom werden vele monumentale gebouwen afgebroken. Door de bouw van de Berlijnse Muur was er geen vrij verkeer meer mogelijk met het naburige West-Berlijn.

Na de Duitse hereniging werd Potsdam de hoofdstad van de nieuwe deelstaat Brandenburg. In 1990 werden de paleizen en parken van Potsdam en Berlijn op de werelderfgoedlijst geplaatst. Er zijn na de val van het communisme plannen ontwikkeld om de stad in oude luister te herstellen. Zo werd het Stadtschloss (stadspaleis) herbouwd en werd in 2013 de bouwvergunning afgeleverd voor de wederopbouw van de Garnisonkirche. Het verder uitgraven van het Stadtkanal werd voorlopig opgegeven.

Bezienswaardigheden

• Het Park Sanssouci met daarin:
  • Sanssouci, het lustslot van Frederik de Grote
  • Het Orangeriepaleis, voorheen bestemd voor gasten van de koninklijke familie
  • Neues Palais (Nieuwe Paleis). Hier bevinden zich gebouwen van de Universiteit van Potsdam.
  • Friedenskirche met Mausoleum van enkele Pruisische koningen
  • Charlottenhof
  • Het Belvédère
• Neuer Garten, met Marmorpalais en Cecilienhof
• De Russische kolonie Alexandrowka met de Alexander-Newski-Gedächtniskirche
• Slot Babelsberg, het zomerpaleis van Keizer Wilhelm I naar ontwerp van Karl Friedrich Schinkel
• De stadspoorten Brandenburger Tor (niet te verwarren met het bouwwerk met dezelfde naam in Berlijn), de Nauener Tor, Kellertor en de Jägertor
• De Alte Markt met de St. Nikolai-kerk, het Potsdamer Stadtschloss (hier zit de Landdag van Brandenburg in), Museum Barberini (een museum voor de privé kunstcollectie van Hasso Plattner) en het Oude Raadhuis (waar het Potsdam museum zich in bevindt)
• Het Holländisches Viertel met Nederlandse gevelhuisjes, opgebouwd onder de uit Amsterdam afkomstige Jan Bouman.
• Het Wetenschapspark Albert Einstein met de Einsteintoren op de Telegrafenberg
• Großes Militärwaisenhaus
• Pumpenhaus, het pomphuis ('moskee')
• St. Peter und Paul Kirche, gelegen bij Holländisches Viertel
• Nauener Tor
• Feuerbachstraße, pittoreske straat met een groter aantal Nederlanders, actief in het nachtleven. Niet te verwarren met het Holländisches Viertel, waar geen Nederlanders wonen.
• Glienicker Brücke op de grens met Berlijn, waar tijdens de Koude oorlog spionnen werden uitgeruild.

•  
  Het lustslot Sanssouci
•  
  Het Orangeriepaleis
•  
  Het Neues Palais
•  
  Chinees paviljoen (detail)

Sport en recreatie

Deze plaats is gelegen aan de Europese wandelroute E11, die loopt van Den Haag naar het oosten, op dit moment tot de grens tussen Polen en Litouwen. De succesvolle vrouwenvoetbalvereniging 1. FFC Turbine Potsdam komt uit Potsdam.

•   Opole, Polen, sinds 1973
•   Bobigny, Frankrijk, sinds 1974
•   Jyväskylä, Finland, sinds 1985
•   Bonn, Noordrijn-Westfalen, Duitsland, sinds 1988
•   Perugia, Italië, sinds 1990
•   Sioux Falls, South Dakota, Verenigde Staten, sinds 1990
•   Luzern, Zwitserland, sinds 2002

• Wilhelmina van Pruisen (1709-1758), markgravin van Bayreuth
• Friedrich Wilhelm Heinrich Benda (1745-1814), componist en violist
• Johann David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg (1759-1830), aristocraat en militair
• Wilhelm von Humboldt (1767-1835), taalwetenschapper, filosoof en staatsman
• Frederik Willem III van Pruisen (1770-1840), koning van Pruisen en componist
• Louis van Pruisen (1773-1796), prins
• Wilhelmina van Pruisen (1774-1837), als echtgenote van Willem I de eerste koningin der Nederlanden
• Moritz Hermann von Jacobi (1801-1874), natuurkundige en ingenieur
• Friedrich Ludwig Persius (1803-1845), architect
• Alexandrine van Pruisen (1803-1892), prinses van Pruisen
• Carl Jacobi (1804-1851), wiskundige
• Hermann von Helmholtz (1821-1894), medicus en natuurkundige
• Frederik III van Pruisen (1831-1888), keizer van het Duitse Keizerrijk
• Alfred von Waldersee (1832-1904), militair
• Ernst Haeckel (1834-1919), arts, illustrator, zoöloog en filosoof
• Hermann Schubert (1848-1911), wiskundige
• Maria Elisabeth Louise Frederika van Pruisen (1855-1888), prinses
• Elisabeth Anne van Pruisen (1857-1895), echtgenote van Hendrik van Oranje-Nassau
• Wilhelm II van Duitsland (1859-1941), laatste keizer van het Duitse Keizerrijk
• Charlotte van Pruisen (1860-1919), dochter van keizer Frederik III
• Louise Margaretha van Pruisen (1860-1917), prinses
• Adolf Miethe (1862-1927), scheikundige
• Hendrik van Pruisen (1862-1929), jongste zoon van keizer Frederik III
• Sigismund van Pruisen (1864-1866), derde zoon van keizer Frederik III
• Frederika Amalia Wilhelmina Victoria van Pruisen (1866-1929), prinses uit het Huis Hohenzollern
• Sophie van Pruisen (1870-1932), koningin van het Koninkrijk Griekenland
• Friedrich Wilhelm von Bissing (1873-1956), egyptoloog
• Feodore van Saksen-Meiningen (1879-1945), prinses uit het Huis Wettin
• Wilhelm van Pruisen (1882-1951), oudste zoon van keizer Wilhelm II
• Viktor Adolf van Bentheim en Steinfurt (1883-1961), 5e vorst van Bentheim en Steinfurt
• Eitel Frederik van Pruisen (1883-1942), tweede zoon van keizer Wilhelm II
• Adalbert van Pruisen (1884-1948), derde zoon van keizer Wilhelm II
• Ludovika Jakobsson-Eilers (1884-1968), kunstschaatsster
• Sophie van Schönburg-Waldenburg (1885-1937), prinses uit het Huis Schönburg-Waldenburg
• Alfred Wiener (1885-1964), publicist en verzetsstrijder
• Leo Geyr von Schweppenburg (1886-1974), generaal
• Arthur Ney (1887-1963), Zwitsers componist, dirigent en muziekuitgever
• August Wilhelm van Pruisen (1887), vierde zoon van keizer Wilhelm II
• Oscar van Pruisen (1888-1952), vijfde zoon van keizer Wilhelm II
• Victoria Feodora van Reuss, jongere linie (1889-1918), prinses
• Augusta Victoria van Hohenzollern (1890-1966), echtgenote van de laatste koning van Portugal, Emanuel II
• Victoria van Pruisen (1890-1923), prinses uit het Huis Hohenzollern
• Victoria Louise van Pruisen (1892-1982), enige dochter van keizer Wilhelm II
• Frederik Karel van Pruisen (1893-1917), prins uit het Huis Hohenzollern
• Paul Blobel (1894-1951), architect, SS-Standartenführer en lid van de Sicherheitsdienst (SD)
• Hermann Kasack (1896-1966), schrijver
• Hasso von Manteuffel (1897-1978), generaal ten tijde van de Tweede Wereldoorlog
• Charlotte van Saksen-Altenburg (1899-1989), prinses uit het Huis Wettin
• George Maurits van Saksen-Altenburg (1900-1991), laatste erfprins van Saksen-Altenburg
• Hans Brehme (1904-1957), componist
• Rosemary van Salm-Salm (1904-2001), prinses
• Wilhelm van Pruisen (1906-1940), prins uit het Huis Hohenzollern
• Louis Ferdinand van Pruisen (1907-1994), prins
• Georg Stahl (1907-1969), componist en dirigent
• Hubertus van Pruisen (1909-1950), prins uit het Huis Hohenzollern
• Arno Huhn (1911-1991), SD-beambte in Nederland ten tijde van de Tweede Wereldoorlog
• Martin Schwarzschild (1912-1997), Amerikaans astrofysicus van Joods-Duitse afkomst
• Karel Victor zu Wied (1913-1973), prins uit het Huis Wied
• Karel van Pruisen (1916-1975), prins uit het Huis Hohenzollern
• Cecilia van Pruisen (1917-1975), prinses uit het Huis Hohenzollern
• Burkhard Heim (1925-2001), theoretisch natuurkundige
• Günther Schramm (1929), acteur, televisiepresentator, cabaretier en zanger
• Hilla Becher (geb. Wobeser) (1934-2015), fotografe
• Wolfgang Joop (1944), modeontwerper
• Oliver Bendt (1946), acteur en zanger Goombay Dance Band
• Matthias Platzeck (1953), politicus
• Torsten Reißmann (1956-2009), judoka
• Ralf Brudel (1963), roeier
• Carsten Wolf (1964), wielrenner
• Monique Garbrecht (1968), oud-langebaanschaatsster
• Robert Bartko (1975), (baan)wielrenner
• Kevin Kuske (1979), bobsleeër
• Sabine Krantz (1981), atlete
• Andrej Kalinitsjov (1986), Russisch schaker
• Patrick Ebert (1987), voetballer
• Daniel Frahn (1987), voetballer
• Christoph Pfingsten (1987), veldrijder, wielrenner
• Philipp Walsleben (1987), veldrijder, wielrenner
• Jonathan Erdmann (1988), beachvolleyballer
• Olia Tira (1988), Moldavisch zangeres
• Franziska Weber (1989), kanovaarster
• Vladimir Morozov (1992), Russisch kunstschaatser
• Denis Prychynenko (1992), voetballer
• Kevin Schade (2001), voetballer

• (de) (en) (ru) Website van de gemeente Potsdam

 

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Potsdam op Wiki Commons.