اشکانیون: اتا ایرانی شاهنشاهی که پارت مردم بساتنه

وشون اتا ایرانی‌تبار سلسله بینه که پارت منطقه جه هرستا بینه. سده سوم پیش از میلاد، وشون شه هتاز-بتاز ره آغاز هاکردنه: اَرشَک اتا قبیله پَرنی نوم ره رهبری کرده که داهان دله دَوینه و مازرون دریایِ شرق (اونجه که اسا ترکمنستون بنه شنه) دئینه. ارشک شه قبیله همراهی پارت ره حمله هاکرده و بئیته که اسا خراسون منطقه وَری کفنه. اونجه پارتی‌ها جه یک‌پشت بَینه که یونانی‌هایِ فرمونروایی ره بنه هِکشن و ارشک شه‌خِد ره هخامنشیون ِزک‌زا معرفی هاکرده. اشکانیون و سلوکیون (یونانی دولت) هکش-دکش داشتنه تا این‌که گت مهرداد یکم (۱۷۱–۱۳۸ پ. م) موفق بیّه ماد و بین النهرین ره بَیره و وشون ِسامون زمونی که گت مهرداد دوم حکومت کرده، شه ویشترین گتی جه برسی‌یه و رود فرات تا هندوکش و قفقاز تا پارس دریامونا ره شه درون گیته. اشکانیون ات‌که بگذشته په، شه نیشتگا ره غرب وَری دکش هاکردنه. وشون اوائل سلوکیون و سکاها جه جنگ داشتنه ولی دمبال‌ته، ارمنستون سلطنت و روم امپراتوری وشونِ رقیب بیینه.

شاهنشاهی اشکانی
شاهنشاهی
←   ← ۲۴۷ پیش از میلاد–۲۲۴ پس از میلاد →   →   →
پرچم
شاهنشاهی اشکانی در نهایت گسترهٔ خود تحت فرمانروایی مهرداد دوم
پایتخت	تیسفون، هگمتانه، صد دروازه، شوش، نسا، ارشاک
زبان‌(ها)	پارتی زوون (رسمی) یونانی (رسمی) پارسی میانه آرامی (میانجی زوونون) اکدی
مذهب	مزدیسنا ادیان میان‌رودان میترائیسم یهودیت
دولت	ملوک الطوایفی سلطنت
شاه یا شاهنشاه
- ۲۴۷–۲۱۱ پیش از میلاد	ارشک اول (مؤسس)
- ۲۰۸–۲۲۴ پس از میلاد	اردوان پنجم (آخرین)
قانونگذار	مهستان میلس
دوره تاریخی	تاریخ باستان
- تأسیس	۲۴۷ پیش از میلاد
- انقراض	۲۲۴ پس از میلاد
مساحت
- عبارتی خطا: اینتی نقطه‌گذاری ره نشناسمبی «م»عبارتی خطا: اینتی نقطه‌گذاری ره نشناسمبی «م»	۲٬۸۰۰٬۰۰۰کیلومترمربع (عبارتی خطا: اینتی نقطه‌گذاری ره نشناسمبی «۲»مایل‌مربع)
پیل یکا	دْرَخم (دْرَهم، دْرَم)
امروزه بخشی از	ایران عراق ترکیه کویت عربستان سعودی عمان امارات متحدهٔ عربی قطر بحرین سوریه اردن افغانستان پاکستان هند ترکمنستان ازبکستان تاجیکستان روسیه ارمنستان آذربایجان گرجستان

اشکانیونِ ملک جه ابریشم جاده گذر کرده که چین و روم ره وصل داشته. اشکانیون فرهنگی که یونانی‌ها بیارد بینه جه تأثیر بیتنه و هلنیسم وشون ِبموندست آثار دله میّن هسته ولی اتی ایرانی فرهنگ ره هم از نو رشد هدانه. اشکانیونِ حاکم «شاهنشاه» یعنن «شاهونِ شاه» بی‌یه. ممکلت دله هر منطقه شه سر شاه داشته و پی‌یر-به-پسر حکومت وشون دله ارث رسی‌یه و این پچیکِ «شاه»ون اتا گت‌تر «شاهنشاه» ره برسمیت اشناسینه. اشکانیون گدر ایالاتِ قدرت زیاد بی‌یه و اشراف شه وسّه خله قِد داشتنه. اشکانیون دوره جه متن و کتابی باقی نموندسته و فقط سکه‌ها، کتیفه‌ئون و هنری آثار موندستگار بینه. وشونِ تاریخ ره غربی تاریخ‌نویسون ِآسنی جه اِشناسمبی.