Archaea
| Archaea | |
|---|---|
 | |
| Halobakteria | |
| Klassans bewoniethek | |
| Arlotteth: | |
Archaea yw bagas a organedhow ungell. An hanow a dheu dhyworth an Greka αρχαία, "an huni koth". I yw isrannans posek a organedhow bew.
Archaea yw organedhow byghan, sempel. Diskudhys vons yn kynsa yn kerghynedhow pella (pellgares po extremophiles), mes lemmyn y tybir aga bos kemmyn yn studhyow kresek ynwedh. Lies unn a yll treusvewa yn tempredhow pur ughel (dres 80°C) po isel, po yn dowr pur holanek, trenk po lisliwek. Kevys yw re anedha yn geysers, tell tanvorel hidrothermel, ha fentynnyow oyl. Hwithrans a-dhiwedhes re dhiskudhas archaea dhe dhybri ammonya yn gweres ha dowr mor.
Y'n termyn eus passyes, klassys vons war-barth ha bakteria avel prokaryotes po monera, henwys archaebakteria, mes hedhyw aswonnys yw henna avel kammgemeryans. Yma dhe Archaea istori esplegyansek anserghek, hag ymons i ow tiskwedhes lies dyffrans yn aga bewgymygieth dhyworth furvow erel a vewnans. Klassys yns i lemmyn avel arlotteth diblans y'n Wedhen Bewnans. Y'n system ma, an teyr skorren diblans a esplegyans yw Archaea, Bakteria hag Eukaryota.
Archaea yw, kepar ha bakteria, prokaryotes: organedhow ungell na's teves sprusennow nag organellow kell a'n eghen eukaryote.
Kehevelyans dhe arlottethow erel
An vosen a sew a gehevel gnasennow an teyr arlotteth.
| Gnasen | Archaea | Bakteria | Eukarya |
|---|---|---|---|
| Kennen kell | Lipidow ether-kelmys, pseudopeptidoglycan | Lipidow ether-kelmys, peptidoglycan | Lipidow ether-kelmys, divers kesweythow |
| Kesweyth genyn | Chromosomow kylghek, treylyans ha treusskrifa hevelep dhe Eukarya | Chromosomow kylghek, treylyans ha treusskrifa dibarow | Chromosomow linek liesplek, treylyans ha treusskrifa hevelep dhe Archaea |
| Kesweyth kell pervedhek | Nyns eus organellow kelmys dhe gennen po sprusen kell | Nyns eus organellow kelmys dhe gennen po sprusen kell | Organellow kelmys dhe gennen po sprusen kell |
| Metaboledh | Liesplek, gans methanogenesis dibarow dhe Archaea | Liesplek, gans fotosynthesis, anallans ayrobek hag anayrobek, bragesyans hag awtotrofi | Fotosynthesis, anallans kellek ha bragesyans |
| Dinythyans | Dinythyans direydhel, treusworrans genyn gorwelyek | Dinythyans direydhel, treusworrans genyn gorwelyek | Dinythyans reydhel ha direydhel |
Fethow didheurek a-dro dhe archaea
- Ny yll eghen vytholl a archaea usya fotosynthesis
- Archaea a dhinyth yn tireydhel hepken
- Lies eghen a archaea a drig yn kerghynedhow pella
- Yn tihaval dhe vakteria, ny wra archaea askorra sporow
- Archaea yw kemmyn y'n keynvor, yn plankton yn arbennek. I a gomprehend a-dro dhe 20% a gellow korrbryv y'n keynvor
- Carl Woese a dhiskudhas archaea yn 1978
Gwlaskordhow ha fyluma
- Euryarchaeota
- Methanopyri
- Methanococci
- Eurythermea
- Neobacteria
- DPANN
- ARMAN
- Micrarchaeota
- Parvarchaeota
- Aenigmarchaeota
- Diapherotrites
- Nanoarchaeota
- Nanohaloarchaeota
- Pacearchaeota
- Woesearchaeota
- ARMAN
- Proteoarchaeota
- (TACK) Filarchaeota
- Aigarchaeota
- Bathyarchaeota
- Crenarchaeota
- Geoarchaeota
- Korarchaeota
- Thaumarchaeota
- Asgardarchaeota
- Lokiarchaeota
- Thorarchaeskeusennik|ota
- Odinarchaeota
- Heimdallarchaeota
- (TACK) Filarchaeota
-
Parvarchaeum acidiphilum -
Methanosarcina barkeri fusaro -
Sulfolobus tengchongensis -
Nanoarchaeum equitans
This article uses material from the Wikipedia Kernowek/Karnuack article Archaea, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Kavadow yw an tekst yn-dann CC BY-SA 4.0 marnas avisyes yn ken maner. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Kernowek/Karnuack (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.