Экономика ғылымдары бойынша Нобель мемориалдық сыйлығы, ресми түрде Альфред Нобельді еске алуға арналған экономикалық ғылымдар бойынша Швеция мемлекеттік банкінің сыйлығы (швед.
Сыйлық алғаш рет 1969 жылы берілді.
Жыл сайын қазан айында, Корольдік швед ғылым академиясы Альфред Нобель құрметіне сыйлықты ұсыну комитетінің ұсынған кандидаттарының ішінен лауреатты таңдағаннан кейін лауреат есімін хабарлайды. Сыйлықты лауреаттарға тапсыру рәсімі жылда Альфред Нобельдің қайтыс болған күні басқа салалары жеңімпаздарымен бірге 10 желтоқсанда жүреді. Әрбір лауреатқа медаль, диплом және ақшалай сыйлық беріледі.
Экономика саласында бірінші Нобель сыйлығының лауреаттары норвегиялық Рагнар Фриш және нидерландтық Ян Тинберген.
1969 жылдан 2013 жылға дейін жалпы жүлдемен 45 рет марапатталған, және оның 74 ғалым лауреат атанып отыр. Бір жүлде бірнеше жеке тұлғаларға берілу фактісі сыйлықақыларының сомасы және оның лауреаттарының арасындағы айырмашылық болуы мүмкін. Барлық берілген 45 награданың ішінде бір ғалым 22 рет алған, екі ғалым - 17 рет, үш зерттеуші алты рет алған .
Сыйлықты алу уақытында жеңімпаздардың орташа жасы, 67 жас. А ең жас жеңімпазы американдық экономист Кеннет Эрроу 51 жасында 1972 жылғы экономика саласындағы марапатқа ие; ең егде лауреат әзірге басқа американдық Леонид Гурвич, 2007 жылы марапат ие болу кезінде 90 жасында болды.. 74 жеңімпаздың 73-і ерлер. Экономика саласындағы жалғыз әйел лауреат Элинор Остром 2009 жылы сыйлыққа ие болды..
Нобель қорының жарғысына сәйкес, кандидаттарды ұсынуы мүмкін тұлғалар төмендегідей:
5 және 6-тармақтарында аталған оқытушылар мен ғалымдардың таңдауға қатысты шешімдер, қыркүйек айының соңына дейін жыл сайын қабылданады.
1960-ші | 1970-ші | 1980-ші | 1990-шы | 2000-шы | 2010-шы | 2020-шы |
---|
Жыл | Портрет | Ел, лауреат | Марапаттауды негіздеу | Дерек көзі |
---|---|---|---|---|
1969 | Рагнар Фриш (1895—1973) | «Экономикалық процесстерді талдауға динамикалық модельдерді құрғаны және қолданғаны үшін». | ||
Ян Тинберген (1903—1994) |
Жыл | Портрет | Ел, лауреат | Марапаттауды негіздеу | Дерек көзі |
---|---|---|---|---|
1970 | Пол Энтони Самуэльсон (1915—2009) | «Ғылыми-зерттеу жұмысында, статикалық және динамикалық экономикалық теорияны дамытқаны үшін». | ||
1971 | Саймон Кузнец (1901—1985) | «Экономикалық өсімнің тәжірибе жолымен түсіндірме бергені үшін». | ||
1972 | Джон Ричард Хикс (1904—1989) | «Жалпы экономикалық тепе-теңдік теориясы мен әл-ауқатын теориясына жаңашыл үлесі үшін». | ||
Кеннет Эрроу (1921) | ||||
1973 | Василий Леонтьев (1905—1999) | ««Шығыстар - кірістер» әдісін дамытқаны және оны маңызды экономикалық проблемаларға қолданғаны үшін». | ||
1974 | Гуннар Мюрдаль (1898—1987) | «Ақша және экономикалық тербелістер теориясы бойынша іргелі жұмыстар мен экономикалық, әлеуметтік және институционалдық құбылыстардың өзара байланысына терең талдау жасағаны үшін». | ||
Фридрих фон Хайек (1899—1992) | ||||
1975 | Леонид Канторович (1912—1986) | «Ресурстарды оңтайлы бөлу теориясына қосқан үлесі үшін». | ||
Тьяллинг Купманс (1910—1985) | ||||
1976 | Милтон Фридман (1912—2006) | «Тұтынуды талдау, ақша айналымының тарихы мен ақша теориясы дамыту, сондай-ақ экономикалық тұрақтандыру саясатының күрделілігін практикалық көрсету саласындағы жетістіктері үшін». | ||
1977 | Бертиль Олин (1899—1979) | «Халықаралық сауда және халықаралық капитал қозғалысының теориясы озық үлесі үшін». | ||
Джеймс Мид (1907—1995) | ||||
1978 | Герберт Саймон (1916—2001) | «Экономикалық ұйымдар шеңберінде шешім қабылдау процесіндегі жаңашыл ғылыми-зерттеулері үшін». | ||
1979 | Теодор Шульц (1902—1998) | «Дамушы елдердің қосымшада экономикалық дамуының проблемаларындағы жаңашыл зерттеулері үшін». | ||
Артур Льюис |
Жыл | Портрет | Ел, лауреат | Марапаттауды негіздеу | Дерек көзі |
---|---|---|---|---|
1980 | Лоуренс Клейн (1920—2013) | «Экономикалық модельдерді құру және экономикалық ауытқуына және экономикалық саясатты талдауға оларды қолданғаны үшін». | ||
1981 | Джеймс Тобин (1918—2002) | «Қаржы нарықтарын және жұмыссыздық жағдайды, өндіру мен бағасы туралы шығыстар саласындағы саясат шешім қабылдау үшін олардың салдарын талдағаны үшін». | ||
1982 | Джордж Стиглер (1911—1991) | «Өнеркәсіптік құрылымдар, нарық пен жұмыс істеуі себептерін және қоғамдық реттеулер әсерлерін жаңашыл зерттеулері үшін». | ||
1983 | Жерар Дебрё (1921—2004) | «Жалпы тепе-теңдік теориясы және жалпы тепе-теңдік кейбір дерексіз экономикадағы бар табылатын шарттар жөніндегі пайдаулары үлесі үшін». | ||
1984 | Ричард Стоун (1913—1991) | «Экономикалық ғылымның дамуына қосқан елеулі үлесі үшін». | ||
1985 | Франко Модильяни (1918—2003) | «Ұлттық зейнетақы схемаларын құруда өте маңызды практикалық мәні бар жинақ адам мінез-құлқына қатысты талдаулары үшін». | ||
1986 | Джеймс Макгилл Бьюкенен (1919—2013) | «Экономикалық және саяси шешім қабылдау теориясының шарттық және конституциялық негіздерін зерттеулері үшін». | ||
1987 | Роберт Солоу (1924) | «Экономикалық өсу теориясына қосқан үлесі үшін». | ||
1988 | Морис Алле (1911—2010) | «Нарықтарының теориясы мен ресурстарды тиімді пайдалануда жаңашылдық үлесі үшін». | ||
1989 | Трюгве Ховельмо (1911—1999) | «Бір мезгілде экономикалық құрылымдардың талдау және ықтималдықтар теориясы негіздерін түсіндірулері үшін». |
Жыл | Портрет | Ел, лауреат | Марапаттауды негіздеу | Дерек көзі |
---|---|---|---|---|
1990 | Гарри Марковиц (1927—2023) | «Қаржылық активтерінің бағасын белгілеу теориясына қосқан үлесі үшін». | ||
Мертон Миллер (1923—2000) | ||||
Уильям Шарп (1934) | ||||
1991 | Рональд Коуз (1910—2013) | «Трансакциялық шығындардыжәне экономиканың институционалдық құрылымы мен жұмыс істеуі үшін мүліктік құқықтарыды ашуы және маңыздылығын астарлағаны үшін». | ||
1992 | Гэри Беккер (1930—2014) | «Нарықтық мінез-құлықпен ғана шектелмейтін, адам мінез-құлқы және жауап беру мәселелерін кең ауқымын зерттегені үшін». | ||
1993 | Роберт Фогель (1926—2013) | «Экономикалық және институционалдық өзгертулерді түсіндіруге экономика теориясы мен сандық әдістерді пайдалана отырып, экономикалық тарихтағы жаңа зерттеуі үшін». | ||
Дуглас Норт (1920—2015) | ||||
1994 | Джон Харсаньи (1920—2000) | «Неокоалициялық ойындар теориясындағы тепе-теңдікті талдауы үшін». | ||
Джон Нэш (1928—2015) | ||||
Райнхард Зелтен (1930—2016) | ||||
1995 | Роберт Лукас (1937—2023) | «Трансформацияны макроэкономикалық талдау және экономикалық саясатта біздің түсінігімізді тереңдекені, ұтымды күту гипотезасын дамытқаны және қолданғаны үшін». | ||
1996 | Джеймс Миррлис (1936—2018) | «За фундаментальный вклад в экономическую теорию стимулов и асимметричной информации». | ||
Уильям Викри (1914—1996) | ||||
1997 | Роберт Кархарт Мертон (1944) | «Олардың туынды қаржы құралдарын бағалау әдісі үшін». | ||
Майрон Шоулз (1941) | ||||
1998 | Амартия Сен (1933) | «Әлеуметтік қамтамасыз ету экономикасындағы, оның үлесі үшін». | ||
1999 | Роберт Манделл (1932) | «Монетарлық және фискалдық саясатында әр түрлі бағамдарындағы талдауы және оңтайлы валюта аудандарына жасаған талдауы үшін». |
Жыл | Портрет | Ел, лауреат | Марапаттауды негіздеу | Дерек көзі |
---|---|---|---|---|
2000 | Джеймс Хекман (1944) | «Дискретті таңдау талдау теориясы мен әдістерін дамытқаны үшін». | ||
Дэниел Макфадден (1937) | ||||
2001 | Джордж Акерлоф (1940) | «Нарықтарды асимметриялық ақпараттпен талдағаны үшін». | ||
Майкл Спенс (1943) | ||||
Джозеф Стиглиц (1943) | ||||
2002 | Даниэль Канеман (1934) | «Шешім қабылдау тетіктері мен балама нарықтарды зерттеу». | ||
Вернон Смит (1927) | ||||
2003 | Роберт Энгл (1942) | «Шартты гетерожетімділік авторегрессиялы математикалық моделдіне (ARCH) негізделген экономиканың уақытша қатарларын талдау әдісін дамытқаны үшін ». | ||
Клайв Грэнджер (1934—2009) | «Экономика саласындағы уақытша қатарлардың коинтеграциялық талдау әдісін дамытқаны үшін». | |||
2004 | Финн Кидланд (1943) | «Олардың экономикалық саясатқа уақытша факторлардың әсері пен іскерлік циклдерді қозғаушы күштерді зерттеудегі үлесі үшін». | ||
Эдвард Прескотт (1940—2022) | ||||
2005 | Роберт Ауман (1930) | «Ойын теориясы шеңберінде талдау арқылы даулар мен ынтымақтастықта біздің түсіністікті тереңдеткені үшін». | ||
Томас Шеллинг (1921—2016) | ||||
2006 | Эдмунд Фелпс (1933) | «Макроэкономикалық саясатта уақытаралық ымыраға талдау жүргізгені үшін». | ||
2007 | Леонид Гурвич (1917—2008) | «Механизмдер теориясы негіздерін құрғаны үшін». | ||
Эрик Мэскин (1950) | ||||
Роджер Майерсон (1951) | ||||
2008 | Пол Кругман (1953) | «Сауда үлгілерін және экономикалық қызметтерді орналастыруға талдаулары үшін». | ||
2009 | Элинор Остром (1933—2012) | «Экономикалық ұйымдастыру саласындағы зерттеулер үшін». | ||
Оливер Уильямсон (1932—2020) |
Жыл | Портрет | Ел, лауреат | Марапаттауды негіздеу | Дерек көзі |
---|---|---|---|---|
2010 | Питер Даймонд (1940) | «Нарық модельдерін іздеуді қолданғаны үшін» | ||
Дэйл Мортенсен (1939—2014) | ||||
Кристофер Писсаридес | ||||
2011 | Томас Сарджент (1943) | «Макроэкономикадағы себеп-салдарлардың байланыстарға эмпирикалық зерттеулер үшін» | ||
Кристофер Симс (1942) | ||||
2012 | Ллойд Стауэлл Шепли (1923—2016) | «Тұрақты нарықтар құрылғысындағы бөлу теориясы мен практикасы үшін» | ||
Элвин Элиот Рот (1951) | ||||
2013 | Юджин Фама (1939) | «Активтердің бағасының өзгерістеріне эмпирикалық талдау жасағаны үшін» | ||
Ларс Петер Хансен (1952) | ||||
Роберт Шиллер (1946) | ||||
2014 | Жан Тироль (1953) | «Нарықтық билікті және оны реттеуге талдау жасағаны үшін» | ||
2015 | Ангус Дитон (1945) | «Тұтыну, кедейшілік және әлеуметтік қамсыздандыру мәселелерін талдау үшін» | ||
2016 | Оливер Харт (1948) | «Келісім теориясын дамытуға қосқан үлесі үшін» | ||
Бенгт Хольмстрём (1949) | ||||
2017 | Ричард Тейлер (1945) | «Мінез-құлық экономикасына қосқан үлесі үшін» | ||
2018 | Уильям Нордхаус (1941) (сыйлықтың 1⁄2-і) | «Климаттың өзгеруін ұзақ мерзімді макроэкономикалық талдауға интеграциялау үшін» | ||
Пол Ромер (1955) (сыйлықтың 1⁄2-і) | «Технологиялық инновацияларды ұзақ мерзімді макроэкономикалық талдауға интеграциялау үшін» | |||
2019 | Абхиджит Банерджи (1961) | «Жаһандық кедейлікті азайтуға бағытталған эксперименттік көзқарасы үшін» | ||
Эстер Дюфло (1972) | ||||
Майкл Кремер (1964) |
Жыл | Портрет | Ел, лауреат | Марапаттауды негіздеу | Дерек көзі |
---|---|---|---|---|
2020 | Пол Милгром (1948) | «Аукциондар теориясын жетілдіргені және олардың жаңа форматтарын ойлап тапқаны үшін» | ||
Роберт Уилсон (1937) | ||||
2021 | Дэвид Кард (1956) | «Еңбек экономикасына эмпирикалық үлесі және себеп-салдарлық байланыстарды талдауға әдіснамалық үлесі үшін» | ||
Джошуа Ангрист (1960) | ||||
Гвидо Имбенс (1963) | ||||
2022 | Бен Бернанке (1953) | «Банктер мен қаржылық дағдарыстарды зерттеу үшін» | ||
Дуглас Даймонд (1953) | ||||
Филип Дибвиг (1955) | ||||
2023 | Клаудия Голдин (1946) | «Әйелдердің еңбек нарығындағы жағдайы туралы түсінігімізді жақсартқаны үшін» |
This article uses material from the Wikipedia Қазақша article Экономика саласында Нобель сыйлығы лауреаттарының тізімі, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәлімет CC BY-SA 4.0 лицензиясы аясында қолжетімді (басқа шарттар көрсетілмеген жағдайда). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Қазақша (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.