ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონები

მათ ბიზანტიის იმპერატორისგან მიიღეს კურაპალატის ტიტული და წამყვანი როლი შეასრულეს ერთიანი საქართველოს ჩამოყალიბებაში.

• 780-786 ადარნასე ბაგრატიონი;
• 786-826/830 აშოტ I დიდი.

 

 

აშოტ I დიდი კურაპალატი

ტაო-კლარჯეთის ბაგრატიონთა დინასტიის მამამთავარი. იყო საქართველოს პირველი ბაგრატიონი ხელმწიფე, რომელიც აშოტ პირველი დიდის სახელითაა ცნობილი. იგი 786 წლიდან 813 წლამდე თბილისში იჯდა როგორც ერის მთავარი.

810 წელს აშოტმა თბილისიდან განდევნა არაბები, მაგრამ 813 წელს არაბებმა ისევ დაიპყრეს თბილისი და აშოტ კურაპალატი იძულებული გახდა სამხრეთ საქართველოში გადასულიყო. აქ ქალაქი არტანუჯი სატახტო ქალაქად გამოაცხადა და აქედან დაიწყო მისი მეფობა და თავგამოდებული ბრძოლა ქართული მიწების შემოერთებისა და განმტკიცებისათვის. 826 წელს სამხრეთ საქართველოსაც შემოესივნენ არაბები და მოღალატეების ხელშეწყობით აშოტ დიდი კურაპალატი არტანუჯის ტაძარში მოკლეს. მკვლელები, როგორც ჩანს, მოქიშპე ფეოდალური დაჯგუფების წარმომადგენლები იყვნენ. იგი წმიდანადაა შერაცხილი და მისი ხსენების დღეა ახალი სტლით 11 თებერვალი.

აშოტ კურაპალატს ჰყავდა სამი ვაჟი: ადარნასე, ბაგრატი და გვარამი და ერთი ქალი – ცოლი აფხაზთა მეფის თევდოსი I-ის (789–816) (მატ. ქართლ., გვ. 162.).

აშოტ I-ის სიკვდილის შემდეგ სამეფო მის სამ ვაჟს: ადარნასეს, ბაგრატს და გუარამს შორის დაიყო.

ბაგრატ I კურაპალატის შტო

ბაგრატი, რომელიც შუათანა ძე იყო, მამამისის აშოტის შემდეგ მიენიჭა კურაპალატის ბიზანტიური ტიტული.

ბაგრატ კურაპალატს ჰყავდა სამი ძე: დავითი, ადარნასე, მონაზნობაში არსენი (ადიშის სახარება) (†874, უშვილოდ) და აშოტ II (†885, უძეოდ), რომელთაგან კურაპალატის ბიზანტიური ტიტული მიენიჭა დავითს.

დავითს ჰყავდა ერთადერთი ძე ადარნასე, შემდგომში ქართველთა მეფე ადარნასე II.

ადარნასეს ჰყავდა ოთხი ვაჟი: დავითი, ბაგრატი, აშოტი და სუმბატი და ორი ქალი: ცოლი აფხაზთა მეფის კონსტანტინე III-ის (871–912) და ცოლი აბას სპარაპეტისა, სომეხთა მეფის აშოტ I ბაგრატუნიანის ძმისა (ყარსის წარწერა). აშოტი შემდგომში აშოტ კურაპალატი მოხსენიებულია გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაში.

  მთავარი სტატია: ტაო.

• 826/830/-876 : ბაგრატ I კურაპალატი. 826 წლიდან ტაო-კლარჯეთის მთავარი, კურაპალატი ~830 წლიდან;
• 876-881 : დავით I კურაპალატი. ტაო-კლარჯეთის მთავარი, კურაპალატი 876 წლიდან;
• 881-923 : ადარნასე II, კურაპალატი; ქართველთა მეფე 899 წლიდან;
• 923-937 : დავით II, ქართველთა მეფე, მაგისტროსი;
• 937-954 : აშოტ IV კურაპალატი. კურაპალატი, ქართველთა ზედა მთავარი (მერჩული);
• 954-958 : სუმბატ I ერისთ. ერისთავი 951 (მერჩული); ანთიპატოს პატრიკი (იშხნის წარწერა), კურაპალატი 954 წლიდან;
• 958-994 : ბაგრატ III, ერისთავთ ერისთავი, ხოლო მეფეთა შორის ბაგრატ II, რეგვანი, ქართველთა მეფე;
• 994-1008 : გურგენ, მეფეთა მეფე 994 წლიდან, მაგისტროსი 1001;
• 1008-1014 : ბაგრატ V ერისთავი; იგივე ბაგრატ II – აფხაზთა მეფე 978 წელს, ქართლის კურაპალატი 1001 წელს. იგივე ბაგრატ III ქართველთა მეფე, 1008 წლიდან 1014 წლამდე. აფხაზთა და ქართლის სამეფოების გამაერთიანებელი, საქართველოს პირველი მეფე (1008–1014).

ადარნასე I-ის შტო

ადარნასე, რომელიც „ხელმწიფედ“ იხსენიება „გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაში“, ჰყავდა სამი ძე: გურგენ I კურაპალატი, აშოტ II კეკელაჲ და სუმბატი.

• გურგენს ენიჭება კურაპალატის ბიზანტიური ტიტული 881 წელს, ჰყავდა ორი ძე — ადარნასე და აშოტი.

გ. მერჩული ადარნასეს შვილთა შორის იხსენიებს გურგენ კურაპალატს და სუმბატს, ხოლო აშოტ კეკელას, რომელიც გარდაიცვალა 867 წელს, არ იხსენიებს. მერჩულის სიტყვით, ამხდარა გრიგოლის წინასწარმეტყველება მოხსენებული ორი შვილის შესახებ და ისინი „მტრისაგან (ეშმაკისაგან) ფრიად იტანჯებოდეს“, მაგრამ განკურნებულან, როდესაც მამას გაუგზავნია იმჟამად უკვე გარდაცვალებული დედის საფლავზე და იქ ულოციათ (მერჩული, გვ. ნთ). თ. ლომოურის აზრით, აშოტ კეკელას მერჩული არ იხსენიებს იმიტომ, რომ მოთხრობილი ამბების დროს ის ცოცხალი აღარ ყოფილა. მაშასადამე, ამ ამბებს ადგილი ჰქონია 867 წლის შემდეგ და ამ დროს მათი მამა ადარნასე ჯერ კიდევ ცოცხალი ყოფილა (იხ. „არილი“. გვ. 51).

• 826/830-867 : უხუცესი ადარნასე I;
• 867-891 : გურგენ I, ერისთ. ერისთავი, კურაპალატი 881 წლიდან;
• 891-896 : ადარნასე II;
• 896-908 : დავით II, ერისთ. ერისთავი;
• 908-918 : აშოტ III კუხი, ერისთ. ერისთავი;
• 918-941 : გურგენ IV, დიდი, ერისთ. ერისთავი, მაგისტროსი.
• 941-945 : ბაგრატ II, ქართველთა მეფე (923–937), მაგისტროსი;
• 945-961 : ადარნასე III, მაგისტროსი 945; კურაპალატი 958;
• 961-966 : ბაგრატ IV, ერისთავთ ერისთავი;
• 966-1001 : დავით III, დიდი, ერისთ. ერისთავი, მაგისტროსი, კურაპალატი 978 წლიდან, ტაოს მეფე;
• 1001 წლიდან ანექსირებული ბიზანტიის იმპერიის მიერ (იბერიის თემი).

  მთავარი სტატია: არტანუჯის ციხე და ხორძენე.

• 867-889 : სუმბატ I მამფალი, არტანუჯელი, დიდი, ანთიპატოს-პატრიკი, ადარნასე I-ის ძე;
• 889-900 : ბაგრატ I მამფალი, მაგისტროსი, არტანუჯელი;
• 889-943 : დავით I მამფალი, დიდი;
• 900-923 : გურგენ III, ერისთავი;
• 923-932 : აშოტ IV, კისკასი, პატრიკი;
• 943-988 : სუმბატ III, არტანუჯელი, ერისთავთ ერისთავი;
• 988-993 : დავით IV;
• 993-1011 : სუმბატ IV, კლარჯი, არტანუჯელი;
• 1011-1011 : ბაგრატ IV;
• 1011-1012 : გურგენ VI, კლარჯი;
• 1011-1014 : ბაგრატ III (საქართველოს მეფე).

გვარამ მამფალის შტო

აშოტის ვაჟებს შორის უმრწემესს, გვარამ მამფალს ერგო სამცხე-ჯავახეთის მხარე. მისი ცოლი იყო დაჲ სომეხთა მეფის სუმბატ I დიდისა, რომლისგან ეყოლა ორი ვაჟი: მემკვიდრე ნასრა (†888, უშვილოდ) და აშოტ III (†869, უძეოდ) და ერთი ქალი – ცოლი ჯერ აფხაზთა მეფის ადარნასესი, შემდეგ აფხაზთა მეფის ბაგრატ I-ს (861–873). †882 წელს მონაზნობაში; დამარხულია ოპიზის მონასტერში. მისი შტო ნასრას სიკვდილის შემდეგ შეწყდა.

• 830-881 : გუარამ მამფალი;
• 881-888 : ნასრა.