ბოგომილობა

აღმოცენდა X საუკუნის დასაწყისში, როგორც ფიქრობენ, მაკედონიის ტერიტორიაზე პავლიკიანელთა (იხ. პავლიკიანობა) გავლენით. მკვლევართა დიდი ნაწილის აზრით, ბოგომილები ეწოდათ სექტის ნახევრად ლეგენდარული დამაარსებლის ხუცეს ბოგომილის სახელის მიხედვით. ბოგომილობა გამოხატავდა ფეოდალურ დამოკიდებულებაში მყოფი გლეხების ინტერესებს, გმობდა სიმდიდრეს, ფეოდალურ ექსპლუატაციასა და სახელმწიფო ხელისუფლებას, უარყოფდა აღმოსავლეთის ქრისტიანულ ეკლესიას, საეკლესიო იერარქიას, ტაძრებს, საეკლესიო საიდუმლოებებს და წეს-ჩვეულებებს; არ ცნობდა ძველ აღთქმას, ჯვრის ტაყვანისცემას, წმინდანებს, წმინდა ნაწილებს. ბოგომილობას საფუძვლად ედო დუალისტური მანიქეისტური (იხ. მანიქეიზმი) რელიგიური ფილოსოფიური მოძღვრება სამყაროს ორსაწყისიანობის შესახებ. მიწიერ სამყაროს და ადამიანის სხეულს იგი ეშმაკის შექმნილად აცხადებდა, ზეციურ სამყაროს და ადამიანის სულს კი — კეთილი საწყისის გამოვლენად. X საუკუნიდან ბოგომილები ბულგარეთში დამკვიდრდნენ, საიდანაც XI–XII საუკუნეებში ბოგომილობა ბიზანტიაში გავრცელდა, ხოლო XII–XIII საუკუნეებში — სერბიასა და ბოსნიაში. ბულგარელი ბოგომილები მონაწილეობდნენ ბულგარელი ხალხის ანტიბიზანტიურ აჯანყებებში (1040, 1072), მხარს უჭერდნენ მეფე კალოიანის (1197–1207) ბრძოლას ბიზანტიის წინააღმდეგ. ეკლესია და სახელმწიფო ებრძოდა ბოგომილობას. ბიზანტიის იმპერატორმა ალექსი I კომნენოსმა ბოგომილები იძულებით მოაქცია „ჭეშმარიტ სარწმუნოებაზე“, მათი ბელადი ვასილი კი კოცონზე დაწვეს. ამ პოლიტიკას აგრძელებდა მანუელ I-იც. ბოგომილობას ებრძოდნენ სერბიაში სტეფანე ნემანია, ბულგარეთში — ბორილი. როგორც რელიგიური მიმდინარეობა, იგი XVII საუკუნემდე არსებობდა. შემორჩენილია ბოგომილთა მიერ შექმნილი მდიდარი აპოკრიფული ლიტერატურა. ბოგომილობამ გავლენა მოახდინა პატარენების, კათარების, ალბიგოელების მწვალებლობის ჩამოყალიბებაზე.

• Ангелов Д., Богомилство в Болгарии, пер. с болг., М., 1954.

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 439.