აცტეკების მითოლოგია

 

თავდაპირველი ღვთაებები

ღმერთები-შემოქმედები

ომეტეკუტლისა და ომესიუატლის ვაჟები, რომლებმაც მშობლებისგან მიიღეს შემოქმედების ნიჭი, ერთადერთი ღმერთები არიან, რომლებსაც შეუძლიათ ცოცხალი არსებების შექმნა ფეხმძიმობის გარეშე.

ანბანის მიხედვით

ა

• აიაუტეოტლი (ნაუატ. Ayauhtéotl) — ნისლისა და ყინვის ქალღმერთი. ასოცირდება ამაოებასა და სახელგანთქმულობასთან.
• აკოლმისტლი (ნაუატ. Acolmiztli) — მიწისქვეშეთის, მიკტლანის ღმერთი. მეორე სახელი აკოლნაუაკატლი.
• აკოლნაუაკატლი (ნაუატ. Acolnahuacatl) — მიწისქვეშეთის ღმერთი, აკოლმისტლის სინონიმი.
• აკუეკუკიოტისიუატი (ნაუატ. Acuecucyoticihuati) — ოკეანისა და მდინარის ქალღმერთი. ქალღმერთ ჩალჩიუტლიკუეს იპოსტასი.
• ამიმიტლი (ნაუატ. Amimitl) — ტბებისა და მეთევზეების ღმერთი.
• ატლაკამანი (ნაუატ. Atlacamani) — ოკეანეში არსებული ქარიშხლების ქალღმერთი.
• ატლაკოია (ნაუატ. Atlacoya) — გვალვის ქალღმერთი.
• ატლატონინი (ნაუატ. Atlatonin) — აცტეკური ქალღმერთი-დედის ერთ-ერთი სახელი.
• ატლაუა (ნაუატ. Atlaua) — „წყლების ბატონი“, წყლის ძლევამოსილი ღმერთი. ასოცირდება ისართან (ატლატლი). ასევე ითვლება მეთევზეების მფარველ ღმერთად.
• ატლი (ნაუატ. Atl) — წყლის აცტეკური ღმერთი.
• აცტლანი (ასტლანი; ნაუატ. Aztlan) — „ყანჩების ქვეყანა“, აცტეკების მითური სამშობლო. ზღაპრებში აღიწერება, როგორც დიდ ტბაში მდებარე კუნძული. თავდაპირველად აცტეკები, ისევე როგორც ნაუას სხვა ხალხი, თვლიდნენ, რომ მათი სამშობლო იყო ჩიკომოსტოკი, ქვეყანა, რომელიც მდებარეობდა მეხიკოდან ჩრდილო-დასავლეთით. მითი ასტლანზე წარმოიშვა მას შემდეგ, რაც აცტეკებმა დააარსეს საკუთარი სახელმწიფო.

ე

• ეჰეკატლი (ეეკატლი) (ნაუატ. Ehecatl)

ვ

• ვიცლიპუცლი (უიცილოპოჩტლი) — ომის ღმერთი.

ი

• ილამატეკუტლი (ნაუატ. Ilamatecuhtli) — „ძველი ქალბატონი“, აცტეკების მითოლოგიაში ქალღმერთი, დაკავშირებული მიწის კულტთან, მიჰკოატლის პირველი ცოლი, მიწის ქალღმერთ სიუაკოატლის ერთ-ერთი იპოსტასი.
• იცლაკოლიუკე (ნაუატ. Itzlacoliuhque) — ობსიდიანის დანის ღმერთი, ტესკატლიპოკას ერთ-ერთი განსახიერება.
• იცლი (ნაუატ. Itzli) — ქვის დანისა და მსხვერპლთშეწირვის ღმერთი.
• იცპაპალოტლი (ნაუატ. Itzpapalotl) — „ობსიდიანის პეპელა“, ბედისწერის ქალღმერთი, დაკავშირებულია მცენარეების კულტთან. გამოისახებოდა პეპლით, რომლის ფრთებსაც ბოლოებში ობსიდიანის პირები ჰქონდა ჩარჭობილი, ან ფეხებსა და ხელებზე იაგუარის ბრჭყალების მქონე ქალით. მოკლა მიჰკოატლმა.
• იჰკუინა (ნაუატ. Ixcuina) — „ტალახის შთანთქმელი“; ვნების ქალღმერთი, მეძავეებისა და ქმრების მოღალატეების მფარველი, ტლასოლტეოტლის ერთ-ერთი იპოსტასი.
• იჰტლილტონი (ნაუატ. Ixtlilton) — „შავი სახე“, მედიცინის, ჯანმრთელობისა და განკურნების ქალღმერთი, ასევე დღესასწაულებისა და თამაშების. მას მსხვერპლს სწირავდნენ, როდესაც ბავშვი იწყებდა ლაპარაკს; დაავადებულ ბავშვებს კურნავდნენ წყლით, იჰტლილტონის ქანდაკების წინ მდებარე ქვევრებიდან.
• იაკატეკუტლი (ნაუატ. Yacatecuhtli)

კ

• კამაჰტლი (ნაუატ. Camaxtli) — ომის, ბედისწერისა და ნადირობის ღმერთი. ცეცხლის შემოქმედი. ერთ-ერთი იმ ოთხი ღმერთისგან, რომლებმაც სამყარო შექმნეს.
• კეტცალკოატლი, კეცალკოატლი (ტლაუიცკალპანტეკუ(ჰ)ტლი, ეჰეკატლი, სე აკატლი ტოპოლცინი კეცალკოატლი) (ნაუატ. Quetzalcóatl (Tlahuizcalpantecuhtli, Ehecatl, Ce Ácatl Topiltzin Quetzalcóatl)) ღმერთი, ხელოვნებისა და მეცნიერების მფარველი. სწორედ მან ასწავლა აცკეტების ტომებს მიწათმოქმედება, თამაშები, ცეკვები და სიმღერები. კეცალკოატლი მოუხმობდა ხალხს, უარი ეთქვათ ადამიანების მსხვერპლთშეწირვაზე. ერთ-ერთი ლეგენდის მიხედვით ზღვით მოვიდა ნაპირზე, მიბმული იყო ბოძებზე და გარეგნულად არ ჰგავდა ადგილობრივ მოსახლეობას: იყო თეთრკანიანი, წითელი თმებით. მისი იერსახე ხშირად ასოცირდება იესოსთან. მექსიკაში მისული კონკისტადორები თავდაპირველად მისი შთამომავლები ეგონათ.
• კოატლიკუე (ნაუატ. Coatlicue) — „ის გველის კაბაშია“; ასევე კოატლანტონანი. აცტეკების მითოლოგიაში ის მიწისა და ცეცხლის ქალღმერთია. მასში ერთდროულად თავმოყრილია სიცოცხლის დასაწყისი და დასასრული.
• კოიოლჰაუკი (ნაუატ. Coyolxauhqui) — „ოქროს ზანზალაკები“. მიწისა და მთვარის ქალღმერთი.
• კოჩიმეტლი (ნაუატ. Cochimetl) — კომერციის ღმერთი, ვაჭრების მფარველი.

მ

• მაიაუალი (მაიაუელი, მაიოუელი) (ნაუატ. Mayáhuel (Mayahual, Mayóuel))
• მაკუილჰოჩიტლი (ნაუატ. Macuilxochitl) — ღმერთ ჰოჩიპილის მეორე სახელი.
• მალინალჰოჩი (ნაუატ. Malinalxochi) — უიცილოპოჩტლის და; ჯადოქარი, რომელსაც შეუძლია მორიელებზე, გველებზე და უდაბნოს სხვა მკვიდრების ძალაუფლების მოპოვება.
• მეცტლი (ნაუატ. Metztli (Metztli, Tecuciztécatl, Tecciztecatl)) — „მთვარე“, აცტეკების მთვარის, ღამის და მიწათმოქმედების ღვთაება, მოსავლის მფარველი; ზოგჯერ აიგივებენ ტესკატლიპოკასთან, ასევე ღმერთ ტეკისტეკატლთან და მთვარის ქალღმერთებთან კოიოლჰაუკისა და იოუალტისიტლთან.
• მეჰტლი (ნაუატ. Mextli) — ომისა და ქარიშხლის აცტეკური ღმერთი, ხშირად ასოცირდება უიცილოპოჩტლისთან.
• მიკტლანსიუატლი (ნაუატ. Mictlancihuatl) — მიკტლანტეკუტლის ცოლი, რომელიც მასთან ერთად განაგებდა მიკტლანის მეცხრე ჯოჯოხეთს.
• მიკტლანტეკუტლი (მიკტლანტეკუჰტლი, მიკტლანციუატლი (ნაუატ. Mictecacíhuatl (Mictlancíhuatl)) — „მიკტლანის ბატონი“. აცტეკების მითოლოგიაში მიკტლანის ბატონი.
• მიჰკოატლი (ნაუატ. Mixcóatl) — „ღრუბლისებური გველი“, ან ისტაკ მიჰკოატლი „თეთრი ღრუბლისებური გველი“. მეზოამერიკის ხალხების მითოლოგიაში გალაქტიკის, ვარსკვლავების ღვთაება.

ნ

• ნანაუაცინი (ნაუატ. Nanauatzin) — აცტეკების ღმერთი, რომელიც მსოფლიოს მეხუთე ეპოქის დასაწყისში ცეცხლში ჩავარდა და მზე გახდა.

იხ. ასევე ტონატიუ.

ო

• ომატაკლი (ნაუატ. Omacatl)
• ომესიუატლი (ნაუატ. Omecihuatl)
• ომეტეკუტლი (ნაუატ. Ometecuhtli)
• ომეტეოტლი (ნაუატ. Ometéotl) — გაორმაგების ბატონი. ზოგჯერ მას გამოსახავდნენ ორი სახით - ყმაწვილითა და თავის ქალით (სიცოცხლე და სიკვდილი, ახალგაზრდობა და ხანდაზმულობა).
• ოპოჩტლი (ნაუატ. Opochtli)

პ

• პაინალი (ნაუატ. Paynal) — „აჩქარებული“. აცტეკების მითოლოგიაში უიცილოპოჩტლის დესპანი, რომელიც ასრულებდა მის დავალებებს, სანამ უიცილოპოჩტლი იმყოფებოდა საიქიოში.
• პატეკატლი (ნაუატ. Patecatl)

ს

• სენცონ მიმიხკოა (ნაუატ. Centzon Mimixcoa)
• სენცონ ტოტოჩტინი (ნაუატ. Centzon Totochtin)
• სენცონ უიცნაუა (სენცონუიცნაუა, ნაუატ. Centzon Huitznáhuac)
• სიპაკტლი (ნაუატ. Cipactli)
• სიტლალატონაკი (ნაუატ. Citlalatonac)
• სიტლალიკუე (ნაუატ. Citlalicue)
• სიუაკოატლი (ნაუატ. Cihuacoatl) ან სიუკოატლი (ნაუატ. Ciucoatl)

ტ

• ტეკისტეკატლი (ნაუატ. Tecciztecatl)
• ტენოჩტიტლანი (ნაუატ. Tenochtitlan) — აცტეკების იმპერიის დედაქალაქი.
• ტეოტიუაკანი — „ღმერთად გადაქცევის ადგილი“; ერთ-ერთი უძველესი ქალაქი.
• ტეოიაომკუი (ნაუატ. Teoyaomqui)
• ტეპეიოლოტლი (ნაუატ. Tepeyollotl)
• ტესკატლიპოკა (ნაუატ. Tezcatlipoca (Omácatl, Titlacauan))- „აალებული სარკე“, კეცალკოატლის ანტიპოდი.
• ტეტეოინანი (ნაუატ. Teteoinnan), ან ტეტეო ინანი — ქალღმერთი-დედის, ტოცის ან ტლასოლტეოტლის ერთ-ერთი იპოსტასი.
• ტლალტეკუტლი (ნაუატ. Tlaltecuhtli)
• ტლალოკი (ნაუატ. Tláloc (Nuhualpilli)), ტლალოკი-ნაუაკი, აცტეკების მითოლოგიაში წვიმის ღმერთი. იგივე ტლალოკე ნაუაკე (იხ. ქვემოთ)
• ტლასოლტეოტლი (ნაუატ. Tlazoltéotl (Tlaelquani, Tlazolteotli, ესპ. Devoradora de la Mugre)
• ტლაუისკალპანტეკუტლი იხ. კეცალკოატლი
• ტლოკე ნაუაკე (ნაუატ. Tloquenahuaque) წვიმის ღმერთი.
• ტონაკასიუატლი (ნაუატ. Tonacacihuatl)
• ტონაკატეკუტლი (ნაუატ. Tonacatecuhtli)
• ტონანცინი (ნაუატ. Tonantzin)
• ტონატიუ (ნაუატ. Tonatiuh)
• ტოცი (ნაუატ. Toci)

უ

• უიცილოპოჩტლი (ნაუატ. Huitzilopochtli (Mextli, Mexitl, Uitzilopochtli))
• უიჰტოსიუატლი (ნაუატ. Huixtocihuatl)
• უეუეტეოტლი (ნაუატ. Huehuetéotl (Ueueteotl, Xiuhtecuhtli, Xiutechuhtli))
• უეუეკოიოტლი (ნაუატ. Huehuecóyotl (Ueuecoyotl))

ჩ

 

• ჩალმეკატლი (ნაუატ. Chalmecatl) — მიკტლანის ერთ-ერთი ღმერთი. ჩრდილოეთის ღვთაება.
• ჩალჩიუატლატონალი (ნაუატ. Chalchiuhtlatonal) — წყლის ღმერთი.
• ჩალჩიუტოტოლინი (ნაუატ. Chalchiuhtotolin)
• ჩალჩიუტლიკუე (ნაუატ. Chalchitlicue)
• ჩანტიკო (ნაუატ. Chantico)
• ჩიკომეკოატლი (ჩალჩოჰუატლი, ჩიკომეკატლი, კსილონენი) (ნაუატ. Chicomecóatl)
• ჩიკომეჰოჩტლი (ნაუატ. Chicomexochtli) — მხატვრების მფარველი ღმერთი.
• ჩიკონაუი (ნაუატ. Chiconahui) — საშინაო ბუხრის ქალღმერთი, ოჯახების მფარველი.
• ჩიკონაუიეჰეკატლი (ნაუატ. Chiconahuiehecatl) — ერთ-ერთი ნაკლებადმნიშვნელოვანი ღმერთი-შემოქმედი.

ც

• ცენტეოტლი (ნაუატ. Centéotl, Cinteotl, Centeocihuatl)

ჰ

• ჰილონელი (ნაუატ. Xilonen)
• ჰიპე-ტოტეკი (ესპ. Xipe Tótec Nuestro Señor Desollado)
• ჰიუაკოატლი (ნაუატ. Xiuhcoatl)
• ჰიუტეკუტლი (ნაუატ. Xiuhtecuhtli)
• ჰოკოტლი (ნაუატ. Xócotl)
• ჰოლოტლი (ნაუატ. Xolotl)
• ჰოჩიკეცალი (ნაუატ. Xochiquetzal) — სექსისა და ყვავილების ქალღმერთი
• ჰოჩიპილი (ნაუატ. Xochipilli) — ყვავილების ღმერთი. „Xochi“ ან „xochitl“ ნაუატლის ენაზე ნიშნავს „ყვავილს“, როდესაც „pilli“ ნიშნავს „პრინცს“ ან „ბავშვს“. ჰოჩიპილი - ყვავილების, სიყვარულის, თამაშების, სილამაზის, სიმღერებისა და ცეკვის პრინცი.

ჯგუფების მიხედვით

• ტლამატინი, ტლამატინიმე
• ნესაუალკოიოტლი (ნაუატ. Nezahualcóyotl)

• აცტეკების მითოლოგია. მითოლოგიის ენციკლოპედია ილუსტრაციებით
• აცტეკელი ღმერთების პანთეონი
• აცტეკების მითოლოგია. გამოსახულებების გალერეა. დაარქივებული 2015-11-05 საიტზე Wayback Machine.