Gunung Merapi

Merapi
Dunungé		Klaten, Boyalali, Magelang (Jawa Tengah), Sléman (DI Yogyakarta)
Kutha cedhaké		{{{kutha}}}
Negara		{{{negara}}}
Tipe		stratovolcano
nJeblug pungkasan		{{{erupsi}}}
Dhuwuré		2.968 m (9.737 sikil)
Koordinat		7°32'30" LS 110°26'30" BT

Gunung Merapi Jawa: ꦒꦸꦤꦸꦁ​ꦩꦼꦫꦥꦶ) punika satunggaling gunung geni aktif ingkang mapan wonten ing wates antawisipun provinsi Jawa Tengah lan Daerah Istimewa Yogyakarta, Indonesia. Merapi punika gunung geni ingkang paling aktif wonten ing Indonesia lan sampun eruwi saben taun wiwit taun 1548. Papanipun mapan kirang langkung 28 km (17 mi) sisih lor kitha Yogyakarta ingkang gadhah pedunung 2.4 yuta jiwa, lan èwonan tiyang sami manggen wonten ing lereng-lereng gunung punika, kanthi désa-désa ngantos dhuwuripun 1,700 m (5,577 ft) saking pamuka seganten. Sering katingal asap medal saking pucukipun gunung, lan sawetawis letusan sampun ngakibataken kacilakan. Aliran piroklastik saking letusan ageng ngantosaken 27 tiyang tilar donya ing tanggal 22 November 1994, kalabihaken wonten ing kitha Muntilan, sisih kulon gunung. Letusan ageng sanesipun dumados ing taun 2006, sawetawis sadèrèngipun gempa bumi Yogyakarta ingkang sami taunipun. Amargi bahaya saking Merapi dhumateng papan-papan kang sampun padunung, gunung punika kapilih dados salah satunggaling Decade Volcanoes.

Sejarah Geologis

Merapi punika gunung geni paling enom wonten ing kelompok gunung geni ing sisih kidul Jawa. Papanipun mapan wonten ing zona subduksi, ing ngriku Piringan Indo-Australia nuju subduksi ing sangandhapipun Piringan Sunda. Merapi salah satunggaling saking paling sethithik 129 gunung geni aktif wonten ing Indonesia, sebagéyan saking gunung geni wau mapan wonten ing sisih tenggara saking Cincin Api Pasifik—seksi saking garis patah ingkang ngelintasi Hemisfer Kulon ngantos Jepang lan Asia Tenggara. Analisis stratigrafi nuduhaken bilih erupsi ing wilayah Merapi wiwit kira-kira 400.000 taun kepungkur, lan wiwit wekdal menika dumugi kira-kira 10.000 taun kepungkur, erupsi asring efusif, lan lava ingkang medal punika basaltik. Wiwit wekdal menika, erupsi dados langkung eksplosif, kanthi lava andesitik kental asring nggawe kubah lava. Ambrukipun kubah asring ngasilaken aliran piroklastik, lan erupsi gedhé ingkang dadosaken tiyangga erupsi ugi ngasilaken aliran piroklastik liwat ambrukipun tiyangga.

Kawicaksanan alit-asilit lumampah saben kalih utawi telung taun, lan kawicaksanan ageng saben 10–15 taun. Kawicaksanan ingkang wigati, kerep nyebabaken tiwasipun akèh tiyang, sampun kedadosan ing taun 1006, 1786, 1822, 1872, lan 1930. Wonten ing kawicaksanan pungkasan, nembe katriwangsa désa sampun musna, lan 1,400 tiyang tiwas amargi aliran piroklastik.

Kawicaksanan ageng sanget ing taun 1006 dipun klaimi nutupi tataran Tengah Jawi kanthi awu. Karempan saking gunung geni dipun klaimi nyebabaken ambrukipun Kasultanan Mataram Hindu; nanging, bukti saking jaman menika dereng cukup kanggé mbuktèkaken punika.

Roh-roh Merapi

Kanggo njaga gunung tetep tentrem lan nyenengake roh-roh ing gunung, tiyang Jawa sacara rutin nggawa sesajen ing dina ulang taun tilaran Sultan Yogyakarta. Kanggo Kesultanan Yogyakarta, Merapi duwe simbolisme kosmologis kang wigati, amarga njalari garis suci lor-kidul antarane puncak Merapi lan Segara Kidul (Segara Hindia). Garis suci iki diwakili déning puncak Merapi ing sisih lor, monumen Tugu Yogyakarta cedhak stasiun sepur utama Yogyakarta, garise lumaku nyabrang dalan Malioboro menyang Alun-alun Lor nglintasi Keraton Yogyakarta (istana sultan), Alun-alun Kidul, terus menyang Bantul lan pungkasane tekan pantai Samas lan Parangkusumo ing muara kali Opak lan Segara Kidul. Garis suci iki nggandhèngaké hyang utawa roh-roh gunung sing dihormati wiwit jaman biyèn—sering diarani "Mbah Petruk" déning tiyang Jawa—Sultan Yogyakarta minangka pemimpin karajan Jawa, lan Nyi Roro Kidul minangka ratu Segara Kidul, dewi segara wanita sing dihormati déning tiyang Jawa lan uga pasangan mitos raja-raja Jawa.

• Informasi gunung ing situs web Direktorat Vulkanologi Indonésia
• Informasi gunung ing situs Institut Smithsonian
• Informasi lan gambar Archived 2006-05-07 at the Wayback Machine.
• Informasi lan gambar
• Gambar satelit jeblugan 11 Mei 2006