Dagiti Rehion Ti Filipinas: Administratibo a pannakabingbingay ti Filipinas
Idiay Filipinas, dagiti rehion (Filipino: rehiyon), (ISO 3166-2:PH) ket dagiti administratibo a pannakabingbingay a ti nangruna a serbina ket ti mangurnos dagiti probinsia (Filipino: lalawigan) ti pagilian para iti panagipalaka ti administrasion.
Iti agdama, ti purpuro a republika ti Filipinas ket nabingbingay kadagiti 17 a rehion (16 nga administratibo ken 1 nga autonomo). Kaaduan kadagiti opisina ti nailian a gobierno ket mangitedda kadagiti serbisio babaen kadagiti rehional a sangada imbes a ti kadda kadagiti dagus nga opisina ti probinsia. Dagitoy a rehional nga opsina ket kadawyanda (ngem saan a kankanayon) nga adda iti siudad a naidesignado a kas rehional a sentro.
Dagiti rehion ket agtagikuada met iti sabali a lokal a gobierno, malaksid iti Agwaywayas a Rehion ti Bangsamoro iti Muslim a Mindanao, nga addaan iti maysa a nabutosan a rehional nga asemblia ken gobernador. Ti Rehion Administratibo ti Kordiliera ket kasisigud idi a naikeddeng nga agwaywayas (Agwaywayas a Rehion ti Kordiliera), ngem gapu kadagiti napaay a plebisito, ti kasasaadna a tentatibo nga administratibo a rehion ket awan inggana a naipapaut.
Pakasaritaan
Immuna a rimsua dagiti rehion idi Septiembre 24, 1972, idi dagiti probinsia ti Filipinas ket naurnosda kadagiti sangapulo ket maysa a rehion babaen ti Presidential Decree № 1 a kas parte ti Integrated Reorganization Plan ni Presidente Ferdinand Marcos.
Manipud iti daytan apanawen, napartuaten dagiti sabali a rehion ken adda met dagiti dadduma a probinsia a naiyakar manipud iti maysa a rehion iti sabali.
- Hunio 22, 1973: naiyakar idi ti Pangasinan manipud iti Rehion III iti Rehion I.
- Hulio 7, 1975: napartuat ti Rehion XII ken adda bassit a panagurnos manen kadagiti rehion ti Mindanao.
- Hulio 25, 1975: nairangarang a kas dagiti Agwaywayas a Rehion ti Rehion IX ken XII iti Akinlaud ken Tengnga a Mindanao.
- Agosto 21, 1975: nabingbingay ti Rehion IX iti Sub-Rehion IX-A ken Sub-Rehion IX-B. Bassit a panagurnos manen kadagiti dadduma a rehion ti Mindanao.
- Nobiembre 7, 1975: napartuat ti Metropolitano a Manila.
- Hunio 2, 1978: nairangarang ti Metropolitano a Manila a kas ti Nailian a Kapitolio a Rehion.
- Hulio 15, 1987: napartuat ti Rehion Administratibo ti Kordiliera.
- Agosto 1, 1989: napartuat ti Agwaywayas a Rehion iti Muslim a Mindanao (ARMM). naipasubli ti Rehion XII iti maysa nga administratibo a rehion.
- Oktubre 23, 1989: Immuna a pannakapartuat iti Agwaywayas a Rehion ti Kordiliera. Napaay ti ratipikasion babaen dagiti agtataeng iti maysa a plebisito.
- Oktubre 12, 1990: Bilin Ehekutibo 429 babaen ni Presidente Corazon Aquino tapno maurnos manen dagiti rehion ti Mindanao ngem saan a napasamak ti panagurnos manen (gapu ti kaawan ti magastos ti gobierno).
- Pebrero 23, 1995: napartuat ti Rehion XIII (napartuat ti Caraga) ken tibassit a panagurnos manen kadagiti dadduma a rehion ti Mindanao. Naiyakar ti Sultan Kudarat iti Rehion XI.
- 1997: Bassit a panagurnos manen kadagiti dadduma a rehion ti Mindanao.
- Disiembre 22, 1997: Maikadua a pannakapartuat iti Agwaywayas a Rehion ti Kordiliera. Napaay ti ratipikasion babaen dagiti agtataeng iti maysa a plebisito.
- Disiembre 18, 1998: naisubli ti Sultan Kudarat iti Rehion XII.
- Marso 31, 2001: naipadakkel ti ARMM.
- Septiembre 19, 2001: kaaduan kadagiti rehion ti Mindanao ket naurnosda manen ken adda metdagiti nanaganan manen.
- Mayo 17, 2002: napartuat ti Rehion IV-A (Calabarzon) ken Rehion IV-B (Mimaropa) manipud iti dati a Rehion IV (Akin-abagatan a Tagalog). Naiyakar ti Aurora iti Rehion III.
- Mayo 23, 2005: naiyakar ti Palawan manipud iti Rehion IV-B iti Rehion VI; nanaganan manen ti Mimaropa iti Mimaro.
- Agosto 19, 2005: Naiyakar ti Palawan iti Rehion VI gapu ta temporario a saan a maus-usar wenno nasuspende.
- Mayo 29, 2015: napartuat ti Rehion ti Isla ti Negros (NIR). Ti Negros Occidental ken Bacolod manipud iti Rehion VI ken Negros Oriental manipud iti Rehion VII ket naiyakarda tapno mapartuat ti baro a rehion.
- Hulio 17, 2016: Inpatakder ti Tignay ti Republika Blng. 10879 ti Rehion ti Akin-abagatan a Tagalog (Rehion ti MIMAROPA) manipud iti dati a Rehion IV-B (nanginagan laeng manenn daytoy ken ti saan a panangituloy ti panangikeddeng ti "Rehion IV-B" gapu ta awan met dagiti panagbaliw kadagiti pagbeddengan).
- Agosto 9, 2017: pinirmaan ni Presidente Rodrigo Duterte ti Bilin Ehekutibo Blng. 38 a mangwaswas ti Rehion ti Isla ti Negros.
Listaan dagiti rehion
Dagiti administratibo a rehion
Manipud idi Agosto 2017, ti Filipinas ket buklen dagiti 17 nga administratibo a rehion, ken maysa kadagitoy ket autonomo. Dagitoy a rehion ket naurnosda babaen ti heograpia kadagiti tallo a grupo ti isla ti Luzon, Visayas ken Mindanao.
Dagiti nagan ti rehion ti CALABARZON, MIMAROPA, ken SOCCSKSARGEN ket dagiti akronimo a mangibagbaga kadagiti komponente a probinsiada ken dagiti siudad; ken naipadakkel dagiti letra kadagiti opisial a dokumento ti gobierno.
- Dagiti komponente a yunit ti lokal a gobierno: ti datos ti batong ket limitado kadagiti nangruna nga LGU, a maitunos kadagiti mangbukel a probinsia, dagiti urbano unay a siudad ken dagiti nawaya a komponente a siudad, ken dagiti pay nawaya nga ili ti Pateros. Amin dagiti nagan ti siudad, malaksid kadagiti adda iti Nailian a Kapitolio a Rehion, ket nakairigda.
- Lokasion: ti batong ti mapa ti lokasion ket mabalin a maurnos manipud iti Amianan-aginggana iti-Abagatan, Laud-aginggana iti-Daya.
| Lokasion | Rehion (rehional a panangikeddeng) | PSGC | Isla group | Rehional a sentro | Komponente dagiti yunit ti lokal a gobierno | Kalawa[A] | Populasion (2015) | Densidad | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Nailian a Kapitolio a Rehion (NCR) | 13 | Luzon | Manila | 611.39 km2 (236.06 sq mi) | 12,877,253 (12.75%) | 21,000/km2 (54,000/sq mi) | ||
 | Rehion ti Ilocos (Rehion I) | 01 | Luzon | San Fernando (La Union) | 13,012.60 km2 (5,024.19 sq mi) | 5,026,128 (4.98%) | 390/km2 (1,000/sq mi) | ||
 | Rehion Administratibo ti Kordiliera (CAR) | 14 | Luzon | Baguio | 19,422.03 km2 (7,498.89 sq mi) | 1,722,006 (1.71%) | 89/km2 (230/sq mi) | ||
 | Tanap ti Cagayan (Rehion II) | 02 | Luzon | Tuguegarao | 28,228.83 km2 (10,899.21 sq mi) | 3,451,410 (3.42%) | 120/km2 (310/sq mi) | ||
 | Tengnga a Luzon (Rehion III) | 03 | Luzon | San Fernando (Pampanga) | 22,014.63 km2 (8,499.90 sq mi) | 11,218,177 (11.11%) | 510/km2 (1,300/sq mi) | ||
 | CALABARZON (Rehion IV-A) | 04 | Luzon | Calamba | 16,873.31 km2 (6,514.82 sq mi) | 14,414,774 (14.27%) | 850/km2 (2,200/sq mi) | ||
 | Akin-abagatan a laud a Tagalog (Rehion ti MIMAROPA) | 17 | Luzon | Calapan | 29,620.90 km2 (11,436.69 sq mi) | 2,963,360 (2.93%) | 100/km2 (260/sq mi) | ||
 | Rehion ti Bicol (Rehion V) | 05 | Luzon | Legazpi | 18,155.82 km2 (7,010.00 sq mi) | 5,796,989 (5.74%) | 320/km2 (830/sq mi) | ||
 | Akinlaud a Visayas (Rehion VI) | 06 | Visayas | Siudad ti Iloilo | 20,794.18 km2 (8,028.68 sq mi) | 7,536,247 (7.46%) | 360/km2 (930/sq mi) | ||
 | Tengnga a Visayas (Rehion VII) | 07 | Visayas | Siudad ti Cebu | 15,487.69 km2 (5,979.83 sq mi) | 7,396,903 (7.33%) | 480/km2 (1,200/sq mi) | ||
 | Akindaya a Visayas (Rehion VIII) | 08 | Visayas | Tacloban | 23,251.10 km2 (8,977.30 sq mi) | 4,440,150 (4.40%) | 190/km2 (490/sq mi) | ||
 | Peninsula ti Zamboanga (Rehion IX) | 09 | Mindanao | Pagadian | 17,056.73 km2 (6,585.64 sq mi) | 3,629,783 (3.59%) | 210/km2 (540/sq mi) | ||
 | Akin-amianan a Mindanao (Rehion X) | 10 | Mindanao | Cagayan de Oro | 20,496.02 km2 (7,913.56 sq mi) | 4,689,302 (4.64%) | 230/km2 (600/sq mi) | ||
 | Rehion ti Davao (Rehion XI) | 11 | Mindanao | Siudad ti Davao | 20,357.42 km2 (7,860.04 sq mi) | 4,893,318 (4.85%) | 240/km2 (620/sq mi) | ||
 | SOCCSKSARGEN (Rehion XII) | 12 | Mindanao | Koronadal | 22,513.30 km2 (8,692.43 sq mi) | 4,545,276 (4.5%) | 200/km2 (520/sq mi) | ||
 | Rehion ti Caraga (Rehion XIII) | 16 | Mindanao | Butuan | 21,478.35 km2 (8,292.84 sq mi) | 2,596,709 (2.57%) | 120/km2 (310/sq mi) | ||
 | Agwaywayas a Rehion ti Bangsamoro iti Muslim a Mindanao (BARMM) | 15 | Mindanao | Siudad ti Cotabato | 12,535.79 km2 (4,840.10 sq mi) | 3,781,387 (3.74%) | 300/km2 (780/sq mi) | ||
| |||||||||
Dagiti rehion ti ukoman
No maikeddeng iti ukoman, naipangpangruna iti umuna ken maikadua nga agpang dagiti korte, ti pagilian ket nabingbingay kadagiti rehion ti ukoman a kas inted babaen ti Batas Pambansa Bilang 129. Ti sakup dagitoy a rehion ti ukoman ket kadawyanda a maitunos kadagiti administrtibo a rehion iti Ehekutibo a sanga ti gobierno.
Dagiti naisingasing a rehion
- Bangsamoro (naisingasing a kas mangsukat iti ARMM. Mangiraman kadagiti lugar iti ruar ti agdama nga ARMM.)
- Cordillera Autonomous Region (naisingasing a pagbaliwen ti Rehion Administrtibo ti Kordiliera iti agwaywayas a rehion.)
Dagiti awanen a rehion
Ti sumaganad ket dagiti awanen a rehion, nailistada nga agraman kadagiti agdama a kasasaadda:
- Akin-abagatan a Tagalog (Rehion IV, nabingbingay itan iti CALABARZON ken MIMAROPA)
- Akinlaud a Mindanao (ninaganan manen a kas Peninsula ti Zamboanga, naidesgnado pay laeng a kas Rehion IX)
- Tengnga a Mindanao (kaaduan itan a kas SOCCSKSARGEN, naidesgnado pay laeng a kas Rehion XII)
- Akin-abagatan a Mindanao (ninaganan manen a kas Davao Region, naidesgnado pay laeng a kas Rehion XI)
- Rehion ti Isla ti Negros (nawaswas; naisubli ti Negros Occidental iti Laud a Visayas ken ti Negros Oriental iti Tengnga a Visayas)
Kitaen pay
Dagiti nagibasaran
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Dagiti rehion ti Filipinas iti Wiki Commons
- National Statistical Coordination Board Naiyarkibo 2008-10-03 iti Wayback Machine
- National Statistics Office Naiyarkibo 2013-10-04 iti Wayback Machine
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Dagiti rehion ti Filipinas, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.