Sudan: Pagilian idiay Aprika
Ti Sudan (Arabiko: السودان, as-Sūdān), opisial a ti Republika iti Sudan (Arabiko: جمهورية السودان, Jumhūrīyat as-Sūdān), ken sagpaminsan a natawtawagan a kas ti Amianan a Sudan, ket maysa a Arabo nga estado idiay Amianan nga Aprika (daytoy ket naipanunotan pay a kas paset ti Tengnga a Daya).
Daytoy ket nabeddengan babaen ti Ehipto iti amianan, ti Baybay Nalabbaga iti amainan a daya, ti Eritrea ken Etiopia iti daya, ti Abagatan a Sudan iti abagatan, ti Republika ti Tengnga nga Aprika iti abagatan alaud, ti Chad iti laud, ken ti Libya iti amianan a laud. Ti populasion ti Sudan ket ti nagtitiponan dagiti patneng nga agtataeng iti Tanap ti Nilo, ken dagiti kaputotan dagiti immalis manipud iti Arabiano a Peninsula. Gapu ti pamay-an a Arabisasion a kadawyan iti amin a kadagupan ti Arabo a lubong, ti Arabo a kultura ket isu tatan ti kaaduan idiay Sudan. Kaaduan ti populasion ti Sudan ket sumusurotda iti Islam. Ti Nilo ket bingbingayenna ti pagilian iti akindaya ken akinlaud a gugudua.
Republika ti Sudan جمهورية السودان Jumhūrīyat as-Sūdān | |
|---|---|
 Wagayway  Kayarigan | |
| Napili a pagsasao: النصر لنا "Kukuatayo ti Panagballigi" | |
| Nailian a kanta: نحن جند الله جند الوطن "Nahnu Jund Allah Jund Al-watan" | |
 Lokasion ti Sudan (nangisit nga asul) – idiay Aprika (nakusnaw nga asul ken nangisit a kolor dapo) | |
| Kapitolio | Khartoum 15°38′N 032°32′E / 15.633°N 32.533°E |
| Kadakkelan a siudad | Omdurman |
| Opisial a sasao | Arabiko, Ingles |
| Nagan dagiti umili | Sudanes, Sudani, Taga-Sudan |
| Gobierno | Pederal a presidensial a republika |
• Presidente | Abdel Fattah Abdelrahman Burhan (عبد الفتاح عبد الرحمن البرهان) |
• Bise Presidente | Mohamed Hamdan Dagalo (محمد حمدان دقلو) |
• Kangrunaan a Ministro | Abdalla Hamdok (عبدالله حمدوك) |
| Lehislatura | Nailian a Lehislatura |
| Konseho dagiti Estado | |
| Nailian nga Asermblia | |
| Pannakabangon | |
• Pagpagarian a Nubiano | 3500 BC |
• Disnatia a Sennar | 1504 |
• Naipagkaykaysa iti Ehipto | 1821 |
• Anglo-Ehipsio Sudan | 1899 |
• Wayawaya | 1 Enero 1956 |
• Agdama a batay-linteg | 9 Enero 2005 |
| Kalawa | |
• Dagup | 1,886,068 km2 (728,215 sq mi) (Maika-16) |
| Populasion | |
• Senso idi 2008 | 30,894,000 (naisuppitan) (Maika-40) |
• Densidad | 16.4/km2 (42.5/sq mi) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $177.678 bilion |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2018 |
• Dagup | $53.267 bilion |
• Tunggal maysa a tao | $808 |
| Gini (2014) | 34.2 kalalainganna |
| HDI (2019) |  0.510ababa · Maika-166 |
| Kuarta | Libra ti Sudan (SDG) |
| Sona ti oras | UTC+3 (Oras ti Daya nga Aprika) |
• Kalgaw (DST) | UTC+3 (saan a mapalpaliiw) |
| Pormat ti petsa | aa/bb/tttt |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | 249 |
| Kodigo ti ISO 3166 | SD |
| TLD ti internet | .sd |
Dagiti tattao ti Sudan ket addaanda iti atiddog a pakasaritaan a gumay-at manipud iti kina-ugma a naidebdedan iti pakasaritaan iti Ehipto. Ti Sudan ket nagsagsagaba ti sangapulo ket pito a tawtawen ti sibil a gubat idi las-ud ti Umuna a Sudanes a Sibil a Gubat (1955–1972) a sinarunuan babaen dagiti etniko, relihioso ken ekonomiko a suppiatan a nagbaetan dagiti Muslim nga Arabo iti Akin-amianan a Sudan ken ti kaaduannga animista ken Kristiano a Nilotes iti Abagatan a Sudan. Daytoy ket gapuanan ti Maikadua a Sudanes a Sibil a Gubat idi 1983. Gapu kadagiti agtultuloy a politiko ken milisia a salisal, ti Sudan ket naagaw idi babaen ti awan ti natnatay a kudeta babaen ni koronel Omar al-Bashir idi 1989, a kalpasan daytoy ket nangirangarang kaniana a kas ti Presidente ti Sudan. Ti sibil a gubat ket nagpatingga ti panakapirma ti maysa a Komprehensibo a Tulagan ti Kappia a nangited daytoy ti katurayan ti akin-abagatan idi a rehion ti pagilian. Kalpasan ti maysa a reperendum a natengngel idi Enero 2011, ti Abagatan a Sudan ket simmina idi 9 Hulio 2011 nga inpalubosan ti Sudan.
Kameng daytoy ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, ti Sudan ket mangtartaripato pay ti pannakaikamenna iti Kappon ti Aprika, ti Liga ti Arabo, ti Gunglo ti Islamiko a Pagtitinnulongan, ken ti Di nailinia a Tignay, ken agserserbi pay nga agpalpaliiw iti Gunglo ti Sangalubongan a Komersio. Ti kapitoliona ket ti Khartoum, a daytoy ket agserserbi a kas ti politiko, kultura ken komersio a sentro ti pagilian. Daytoy ket opisial a pederal a presidensial a representatibo a demokrasia a republika, dagiti politika iti Sudan ket nawatiwat a naipampanunotan babaen ti sangalubongan a komunidad nga adda ti kaunegan ti maysa a autoritariano a sistema gapu ti panagtengngel ti Partido ti Nailian a Kongreso (NCP) iti ukoman, nga ehekutibo ken lehislatibo a sangsanga ti gobierno.
Dagiti nagibasaran
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Sudan iti Wiki Commons
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Sudan, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.