Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ (ռուսերէն՝ Нагорно-Карабахская автономная область, ազրպէյճաներէն՝ Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti), 1923-1991 թուականներուն գոյութիւն ունեցած հայաբնակ մարզ Ազրպէյճանական ՍՍՀ-ի կազմին մէջ։
1804-1813 թուականներուն տեղի ունեցած ռուս-պարսկական պատերազմին իբրեւ արդիւնք Ռուսական կայսրութեան եւ Իրանի միջեւ 12 Յուլիս 1813-ին կնքուած Գիւլիստանի պայմանագիրով Արցախի պատմական տարածքը հարաւարեւելեան Կովկասի հետ միասին կ'ընդգրկուի Ռուսական կայսրութեան տիրապետութեան մէջ:
5 Յուլիս 1921-ին Կեդրոնային Կոմիտէի ՌԿԿ(բ) Կովկասեան գրասենեակի Լեռնային Ղարաբաղը կը միանայ Ազրպէյճանական ՍՍՀ-ի հետ, առանց բնակչութեան կարծիքը նկատի առնելու։
1917-ին Ռուսական կայսրութեան մէջ տեղի ունեցած յեղափոխութենէն ետք, վերջինիս տիրապետութեան տակ գտնուող ժողովուրդներուն համար պետութիւններու կազմաւորման նոր գործընթաց մը կը սկսի: 26 Մայիս 1918-էն ինկած ժամանակահատուածին մէջ իրենց անկախութիւնը կը հռչակեն Հայաստանի, Վրաստանի եւ Ազրպէյճանի դեմոկրատական հանրապետութիւնները: Արցախ կը դառնայ հայկական պատմական տարածքին փոքր մասին մէջ իր անկախութիւնը հռչակած Հայաստանի եւ թրքական աջակցութեամբ ձեւաւորուած նորաստեղծ Ազրպէյճանի միջեւ սկսած դաժան պատերազմի թատերաբեմ: Վերջինս իր կազմաւորման օրէն տարածքային պահանջներ կը ներկայացնէ Հարաւային Կովկասի հայկական տարածքներու մեծ մասին նկատմամբ: Տեղի կ'ունենան կատաղի ընդհարումներ հայերու եւ ազերիներու միջեւ: Վերջիններուն կ'օգնէին տարածաշրջան մուտք գործած թրքական կանոնաւոր բանակին ստորաբաժանումները:
1 Դեկտեմբեր 1920-ին Ազգերու լիկային 5-րդ Կոմիտէն 3-րդ ենթակոմիտէի զեկոյցին հիման վրայ, արձագանգելով Ազրպէյճանի տարածքային հաւակնութիւններուն ու հայկական զանգուածային կոտորածներու փաստին, միաձայնութեամբ Ազրպէյճանի Դեմոկրատական Հանրապետութեան Ազգերու Լիկա ընդունելու դէմ կ'արտայայտուի, եւ մինչեւ հակամարտութեան վերջնական կարգաւորումը Արցախը կը ճանչնայ իբրեւ վիճելի տարածք, որու հետ կը համաձայնին հակամարտութեան բոլոր կողմերը, ինչպէս նաեւ Ազրպէյճանը: Այսպիսով, 1918-1920 թուականներուն Ազրպէյճանի Դեմոկրատական Հանրապետութեան ստեղծման ժամակաշրջանին անոր ինքնիշխանութիւնը չէր տարածուեր Արցախի վրայ:
7 Յուլիս 1923-ին Լեռնային Ղարաբաղի հայաբնակ մասէն կազմուած է Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը (ԼՂԻՄ), որուն կեդրոնը Խանքենդի բնակավայրն էր, որ հետագային կը վերանուանուի Ստեփանակերտ: Սկիզբը ԼՂԻՄ-ը սահման ունէր Հայկական ՍՍՀ-ի հետ, բայց 1930-ներու վերջը ընդհանուր սահմանը կը վերցուի։
Ինքնավար մարզը կը ներառէ.
This article uses material from the Wikipedia Արեւմտահայերէն article Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Արեւմտահայերէն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.