Կարապետ Աղաջանեան

Ծնած է քահանայ հօրմէ։ Աւարտած է ծննդավայրին կիմնազիան յետոյ անցած է Փեթերսպուրկ, ուր 1901-ին զինուորական բժշկական ակադեմիան աւարտելէ եւ մրցանակ շահելէ ետք՝ կը հրաւիրուի Ակադեմիայէն կատարելագործուելու համար: Իբրեւ մասնագիտութիւն՝ ընտրած է ջղային եւ հոգեկան հիւանդութիւնները, եւ աշխատած է աշխարհահռչակ Փրոֆ. Բեխտերեւի տնօրէնութեան ներքեւ, եւ 1904-ին ներկայացնելով Թեզը՝ ուղեղային կեղեւի տեսողութեան կեդրոնը, ստացած է բժշկապետի տիտղոսը: Ակադեմիի եւ ռուս կառավարութեան կողմէ գիտական նպատակով արտասահման կ’ուղարկուի, ուր մասնաւորապէս աշխատած է Պերլինի ջղային եւ հոգեկան հիւանդութեանց քլինիքին մէջ, Փրոֆ. Ցիհինի եւ Օպենհայմի մօտ, Փրոֆ. Սալկովսկիի, Ցունցի եւ Եակոբսոին աշխատանոցներուն մէջ։ Փրոֆ. Սալկովսկիի մօտ կատարած ուսումնասիրութիւնը տպագրուած է Biochemische ZeitSchrift թերթին մէջ, իսկ Փրոֆ. Եակոբսոնի մօտ կատարած ուսումնասիրութիւնը հրատարակուած է Պերլինի գիտութեանց Ակադեմիի կողմէն: 1911-ին ռուս կառավարութիւնը զինքը կրկին արտասահման ղրկեց, ուր ծանօթանալով մասնաւորապէս ուղեղային սիֆիլիզի բժշկութեան վիճակի հետ, իր յայտնի զեկուցումը տուած է Փեթերսպուրկի ջլախտաբաններու ժողովին, որը կանգնելով մեր հայրենակիցին տուած հիմունքներուն վրայ՝ իր գիտական որոշումը տուած է այդ ծանր հիւանդութեան դէմ կռուելու միջոցներու մասին:

1912-ին հրաւիրուած է իբր տեսուչ հոգեջլախտաբանական Էնսդիդիւի քլինիքին մէջ։ Միեւնոյն մասնագիտութեան մասին դասախօսելու հրաւիրուեցաւ 1913-ին Վարշավայի համալսարանին կողմէ: Երբ Վարշավան Գերմանաց ձեռք անցաւ՝ Կ. Աղաջանեան համալսարանի հետ Ռոստով փոխադրուեցաւ եւ Ռուսիոյ Կարմիր Խաչի եւ Զինուորական կառավարութեան կողմէ Կովկասի բանակի ջղային եւ ուղեղային հիւանդութեանց բժշկական կազմակերպութիւնները հիմնաւորելու պաշտօն ստացաւ:

Փրոֆ. Աղաջանեան 1920-ին Ռուսաստանէն Պոլիս անցաւ ուր երկու տարի միայն մնաց: Երբ Դաշնակիցները Պոլիսէն մեկնեցան՝ ինքն ալ Պուլկարիա անցաւ եւ Սօֆիայի համալսարանին մէջ մէկ տարի դասախօսեց եւ անկից ալ Բարիզ մեկնեցաւ, ուր ձեռք բերելով բժշկական բոլոր արտօնութիւնները կ’աշխատի համալսարանին մէջ ջղային եւ հոգեկան հիւանդութեանց շուրջ:

Բարիզի մէջ հրատարակեց իր հետազօտութիւնը՝ ջղային սիստեմի ուռեցքներու վերաբերեալ, որը բժշկական ֆաքիւլդէի կողմէ մեծ ուշադրութեան արժանացած է: Օ. Մարիի հետ հրատարակած է «Լեզուի քայքայումներու եւ պապանձման մասին» իր գրած աշխատութիւնը: Աղաջանեան անձնապէս եւ իր տնօրէնութեան տակ գտնուող բժիշկներու միջոցաւ հրատարակած է բազմաթիւ աշխատութիւններ, ռուսերէն եւ ուրիշ կարեւոր եւրոպականլեզուներով, ուղեղի կազմի գործունէութեան վերաբերեալ, հոգեկան եւ ջղային հիւանդութիւններու շուրջ եւ քրէական պատասխանատուութեանց մասին: Գարագաշ «Պարսկահայ Տարեցոյց» 1903:

Փրոֆ. Աղաջանեան 1937-ին միաձայնութեամբ նախագահ ընտրուեցաւ Ֆրանսայի Ռուս Բժիշկներու Միութեան: Աղաջանեան այնքան հռչակ հանած է՝ որ 1937-ին Միացեալ Նահանգներու բժշկները զինքը Նիւ Եօրք հրաւիրեցին Ամերիկացի հիւանդի մը շուրջ խորհրդակցութիւններ կատարելու համար:

• Հայ Հանրագիտակ, Հ. Մկրտիչ Վարդ. Պոտուրեան, 1938, Պուքրէշ, հատոր Ա․, էջ 98: