Ծիրան

՞ Ծիրան
Գիտական դասակարգութիւն
Թագաւորութիւն Բոյսեր Տիպ Ծաղկաւորներ Դաս Երկշաքիլաւորներ Կարգ Վարդածաղկաւորներ Ընտանիք Վարդազգիներ
Լատիներէն անուանում
Prunus armeniaca  L.
Հատուկ պահպանութիւն
Պատկերներ Ուիքիպահեստի մէջ

Ծիրան կամ՝ Ծիրանի ծառ (լատ.՝ Prunus armeniaca կամ Armenian plum, հոմանիշ՝ Armeniaca vulgaris Կաղապար:Լսել), Հայաստանի բնիկ պտուղներէն մին։ Ծիրանը դէպի Եւրոպա տարածուած է Հայաստանի միջոցով։

 

Արդիւնաւէտ ծառ է միջին չափի հասակով (2,3 մ.), բայց տարիքոտ ծառերուն հասակը կը հասնի 8 մ. եւ աւելի։ Տերեւները սրտաձեւ են, տերեւներուն հասակը 10 ս․մ. կ՛ըլլայ, իսկ լայնքը՝ 3,4 ս․մ.։ Աշնան ծառերը տերեւաթափ կ'ըլլան եւ կը բուսնին Գարնան, իսկ Ամրան պտուղները կը հասուննան։ Ծաղիկներուն գոյնը կ՛ըլլայ ճերմակ՝ վարդագոյնի մօտ։

Ծիրանին բուն բնավայրը Չինաստանն է, ուր կ'աճէր Ռուսիոյ սահմանի ցամաքաին։ Չինաստանի մէջ յայտնուեցաւ 3000 Ք.Ա., ապա փոխադրուեցաւ Հայաստան եւ ուրիշ երկրներ. Եւրոպա մտաւ Քրիստոսի ծնունդին հետ։ Ծիրանի մշակումը տարածուեցաւ աշխարհի մէջ։ Սուրիոյ եւ Թուրքիոյ մէջ շատ մեծ քանակով ծիրան կը մշակուի։ Այս օրերուս Թուրքիան կ՛արտահանէ չոր ծիրանի 85% տոկոսը։

Ծիրանը կը գտնուի պաղ եւ միջին պաղութեամբ կլիմայ ունեցող քաղաքներու մէջ, բայց զայն ցանելու ամենալաւ վայրը՝ չոր կլիմայ ունեցող երկիրներն են։

•  
  Ծաղիկները
•  
  Պտուղները
•  
  Ճիւղին կտրուածքը

Արտադրութիւնը

 

2012-ին ամենաշատ ծիրան արտադրած երկիրները
Կաղապար:TUR	795 768
Կաղապար:IRN	460 000
Ուզպեքիստան	365 000
Ալճերիա	269 000
Կաղապար:ITA	247 146
Փաքիստան	192 500
Ֆրանսա	189 711
Մարոք	122 405
Սպանիա	119 400
Կաղապար:EGY	98 772

Ծիրանի ծառը կ'ազդուի օդէն, մանաւանդ՝ ծաղկած ժամանակ։ Ծառը կը վնասուի, երբ տաքութիւնը կը բարձրանայ եւ բացասական ազդեցութիւն կ՛ունենայ բերքին։ Ինչպէս նաեւ խոնաւութեան բարձրացումով կը շատնան սնկային հիւանդութիւնները։

 

Ծիրանը հարուստ է կենսանիւթներով (վիթամիններով)։ Ան կը պարունակէ կենսանիւթ A, որ մարդու կ'ապահովէ մէկ օրուայ անհրաժեշտ նկատուող 18%-ն, կենսանիւթ C, երկաթ եւ քալսիում։ Ծիրանը թարմ վիճակով երկար ժամանակ չի դիմանար, այդ պատճառով զայն չորցնելով կը պահեն, ինչպէս՝ Սուրիոյ մէջ։

Չոր ծիրանը աւելի հարուստ է կենսանիւթերով՝ քան թարմը։ Ծիրանը կը լաւացնէ տեսողութիւնը, կ'աշխուժացնէ լեարդը. օգտակար է արեան տկարութեան բուժման եւ կը նուազեցնէ քոլեստերոլի մակարդակը արեան մէջ, ինչպէս նաեւ կը պաշտպանէ սիրտն ու երակները զանազան հիւանդութիւններէ։

 

Ծիրանը կը պարունակէ հետեւեալ կենսանիւթերը՝ կենսանիւթ A, կենսանիւթ B1, կենսանիւթ B2 եւ կենսանիւթ C, որոնք կ'օգնեն մարսողութեան, կը նպաստեն անքնութեան վերացման եւ ախորժակի բարելաւման. ծիրանի օգտագործումը կը զօրացնէ մարմնի դիմադրողականութիւնը, անհրաժեշտ է երեխաներու աճման ընթացքին։ Անոր սպառումը անհրաժեշտ է յղիներուն։

Քաղցկեղի դէմ պայքար

Նոր գիտութիւնը Չինաստանի մէջ փաստեցաւ, որ կենսանիւթերով հարուստ ուտելիքներ սպառելը կը պաշտպանէ լեարդը քաղցկեղի դէմ։

Մորթ

Նոր գիտութիւնը կը հաստատէ, որ չոր ծիրանը կը պաշտպանէ մորթը կնճիռներէ, իր մէջ պարունակած մեծ քանակով կենսանիւթ C-ի շնորհիւ։

Սննդային Տեղեկութիւն

Իւրաքանչիւր ծիրան (35 կ.) կը պարունակէ հետեւալները.

• Ջերմուժ (քալորի)՝ 17
• Ճարպեր՝ 0.14
• Գարպոհիտրադ՝ 3.89
• Թաղանթանիւթ՝ 0.7
• Սպիտակուց՝ 0.49
• Քոլեստերոլ՝ 0

Կարելի է խառնել ծիրանը շաքարով եւ ջուրով՝ հիւթաքամիչի մէջ, եւ ստանալ ծիրանի հիւթ։ Ծիրանի հիւթը հարուստ է կենսանիւթերով եւ սպիտակուցներով, որոնք կը նպաստեն մարսողութեան։

• Loudon, J.C. (1838). Arboretum Et Fruticetum Britannicum. Vol. II. London։ Longman, Orme, Brown, Green and Longmans. pp. 681–684.