Վաչե Ա
Վաչե Ա Ամբերդեցի (անհայտ - 1232 կամ 1235), ռազմական և պետական գործիչ, իշխանաց-իշխան, Վաչուտյան իշխանական տան հիմնադիրը։
| Վաչե Ա | |
|---|---|
| Ծնվել է | անհայտ |
| Մահացել է | 1232 կամ 1235 |
| Երեխաներ | Քուրդ Ա Վաչուտյան |
Գործունեությունը
Ծառայել է Զաքարե Բ և Իվանե Ա Զաքարյանների բանակում։ Նրանցից 13-րդ դարի սկզբին, մոտավորապես 1205/1206 թթ-ին, որպես սեփական տիրույթ ստացել է սելջուկներից ազատագրված Արագածոտն գավառի արևելյան մասը և Նիգ գավառը, իշխանաց-իշխան տիտղոս և նշանակվել ամենամեծ իշխանատիրույթի՝ Արարատյան կողմնակալության /ընդգրկել է պատմական Այրարատ նահանգի տարածքը/ հրամանատար-կողմնակալ։ Ամրացրել է Ամբերդ ամրոցը և այն դարձրել իշխանատիրույթի մայրաքաղաք։ Վերաշինել-ամրացրել է իշխանատիրույթի բերդ-ամրոցները, բարեկարգել բնակավայրերը։ Զաքարյան եղբայրների օրինակով ձևավորել է կողմնակալության իշխանական պալատը համապատասխան պաշտոնական հիերարխիայով։ Այդ հիերարխիայում Վաչե Ա-ն կանգնած էր ամենաբարձր աստիճանի վրա։ Նա և իր հաջորդներն իրենց անվանել են մեծ իշխան, իշխանաց-իշխան, պարոն, տեր, իսկ իրենց տիրապետությունը՝ յիշխանութիւն, կողմնակալութիւն, վերակացութիւն։ 1221-1235 թթ-ին նրա հետ համագահակալել է ավագ որդին՝ Քուրդ Ա-ն։
Շինարարական և մշակութային գործունեությունը
Հայտնի է մշակութանպաստ և շինարարական գործունեությամբ։ Կառուցել է Սանահնի վանքի մեծ գավիթը /1211 թ./, Կեչառիսի Սուրբ Նշան եկեղեցին /1213 թ./, Արա (գյուղ)ի իջևանատունը /1213 թ./, Մակարավանքի գավիթը /1216 թ./, կնոջ՝ Հասանի դուստր Մամախաթունի հետ՝ Սաղմոսավանքի Սուրբ Սիոն կենտրոնագմբեթ եկեղեցին /1215-1217 թթ-ին/, Հովհաննավանքի կենտրոնագմբեթ եկեղեցին /1217-1221 թթ-ին/, Հոռոմոսի գրատունը /1229 թ./։ Միայնակ կամ կնոջ՝ Հասանի դուստր Մամախաթունի հետ նվերներ է տվել Հաղպատի, Սանահինի, Կեչառիսի վանական համալիրներին։ Թաղված է Հովհաննավանքի տոհմական տապանատանը։
Գրականություն
- Զաքարիա Սարկավագ, Պատմագրութիւն, հ. 3, Վաղարշապատ, 1870 թ.։
- Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հ. 11, Երևան, 1985 թ., էջ 283։
- Հայկական Հանրագիտարան։ Ով ով է։ Հայեր։ Կենսագրական հանրագիտարան, հ. 2։ Երևան, 2007 թ., էջ 526։
- Տիգրան Պետրոսյանց, Վաչուտյաններ, Երևան, 2001 թ., 363 էջ։
- Տիգրան Պետրոսյանց, Վաչուտյաններ, Ե., 2023:
- Վիկտոր Պետրոսյանց /Տիգրան Պետրոսյանց/, Վաչուտյան իշխանական տան տոհմածառը, , , Բանբեր Երևանի համալսարանի, , , 1981 թ., թիվ 3։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։  |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Վաչե Ա, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.