एश्चटोलॉजी

मरणोत्‍तरविद्या या एश्चटोलॉजी (अंग्रेजी- Eschatology) ज्ञान-विज्ञान की वह शाखा है जिसके अंतर्गत निर्वाण या मृत्यु के बाद की स्थितियों के प्रश्न पर विचार किया जाता है।

व्युत्पत्ति एवं शाखाएं

एश्चटोलॉजी शब्द यूनानी शब्दों-इश्चैटॉस (Eschatos=Last) एवं लोगिया (Logia=Discourse) से बना है, जिसका तात्पर्य है, अन्तिम बातों, यथा-मृत्यु, न्याय एवं मृत्यु के उपरान्त की अवस्था से सम्बन्ध रखने वाला विज्ञान। इसके दो स्वरूप हैं, जिनमें एक का सम्बन्ध है मृत्यु के उपरान्त व्यक्ति की नियति, आत्मा की अमरता, पाप एवं दण्ड तथा स्वर्ग एवं नरक के विषय की चर्चा से और दूसरे का सम्बन्ध है अखिल ब्रह्माण्ड, उसकी सृष्टि, परिणति एवं उद्धार तथा सभी वस्तुओं के परम अन्त के विषय की चर्चा से। प्राचीन ग्रन्थों में प्रथम स्वरूप पर ही अधिक बल दिया गया है, किन्तु आजकल वैज्ञानिक दृष्टिकोण रखने वाले लोग बहुधा दूसरे स्वरूप पर ही अधिक सोचते हैं।

इतिहास

मृत्यु के उपरांत मानव की स्थिति का प्रश्न आदिकालीन भारतीयों, मिस्रियों, चाल्डियनों, यूनानियों एवं पारसियों के समक्ष एक महत्त्वपूर्ण जिज्ञासा एवं समस्या के रूप में मौजूद रहा है। प्रत्येक धर्म के सास्त्रों में इसके विषय में पृथक दृष्टिकोण मिलता है।

Tags:

निर्वाणमृत्यु

🔥 Trending searches on Wiki हिन्दी:

सोनू निगमलोकसभा अध्यक्षदिल्ली सल्तनतकर्णसमलैंगिकताभारतीय जनता पार्टी के मुख्यमंत्रियों की सूचीतेजस्वी यादवनारीवादभारत में यूरोपीय आगमनगणतन्त्र दिवस (भारत)चन्द्रगुप्त मौर्यअल्बर्ट आइंस्टीनभारतीय स्वतंत्रता का क्रांतिकारी आन्दोलनरामायणसचिन तेंदुलकरकुंडली भाग्यक़यामत से क़यामत तकरामदेवअंग्रेज़ी भाषास्त्री जननांगपप्पू यादवपाकिस्तानकुरुक्षेत्र युद्धऑल इंडिया मजलिस-ए-इत्तेहादुल मुस्लिमीनवीर्यमुनमुन सेनछत्तीसगढ़ के जिलेपृथ्वी का वायुमण्डलप्लासी का पहला युद्धविश्व व्यापार संगठनदांडी मार्चपरिवारशिवकृष्णरायलसीमालोक प्रशासनभारतेन्दु युगवल्लभ भाई पटेलमानचित्रगोदान (उपन्यास)दिव्या भारतीनरेन्द्र मोदीउत्तराखण्डखेल द्वारा शिक्षाअमरनाथअसदुद्दीन ओवैसीगुरु नानकअजंता गुफाएँनीता अंबानीभारतीय सिनेमारविदासमहान्यायवादी (भारत)चोल राजवंशगुरु गोबिन्द सिंहधीरूभाई अंबानीरामेश्वरम तीर्थसंयुक्त व्यंजनप्रभा अत्रेउज्जैनजनसंख्या के आधार पर भारत के राज्य और संघ क्षेत्ररोहित शर्माइतिहासआनन्द मठप्रेम मन्दिरकल्किविश्व के सभी देशप्यारआत्महत्या के तरीकेदलितब्रह्म समाजकार्बोहाइड्रेटयोद्धा जातियाँलोकतंत्रबद्रीनाथ मन्दिरखजुराहोक्रिस गेललालू प्रसाद यादवचन्द्रशेखर आज़ादबौद्ध धर्म का इतिहास🡆 More