दूरदर्शन

म्हायती आनी वितरावणी खात्यासावन स्वतंत्रपणान दूरचित्रवाणीवयल्यो कार्यावळी वितरावपाखातीर 'दूरदर्शन' ही संस्था 1 एप्रिल 1976 दिसा स्थापन केली.

सप्टेंबर 1959 त युनॅस्कोच्या पालवान दिल्लीक प्रायोगिक स्तराचेर पयलें दूरचित्रवाणी केंद्र सुरू केलें. सुर्वेक मार्गदर्शी दूरचित्रवाणी प्रकल्प अशें स्वरूप आशिल्ल्या ह्या केंद्रावयल्यान सप्तकांतल्यान फकत दोन शिक्षणीक कार्यावळी जाताल्यो. ल्हव ल्हव तें भायल्या आंगांनी परिपूर्ण जालें. फोर्ड प्रतिश्ठानावरवीं शिक्षणीक दूरचित्रवाणीचो भारतांत कसो प्रसार जातलो, हें पळोवपाखातीर 1960त एक मंडळ आयलें. मंडळान दिल्ली दूरचित्रवाणी आनी भोंवतणचो वाठार हांचो अभ्यास करून भारतांतले शिक्षणीक दूरचित्रवाणीखातीर एक आराखडो तयार करून दिलो. तेप्रमाण माध्यमिक शाळांनी नेमान शालेय धड्यांच्यो कार्यावळी जावपाक लागल्यो. 1965 मेरेन भारतांत दूरचित्रवाणीचो व्हडलोसो प्रसार जावंक नाशिल्लो. त्या वर्सासावन केंद्र सरकारान देशांत दूरटित्रवाणीचें जाळें विणपाखातीर यत्न सुरू केलो. ऑगस्ट 1965 त हँबर्गासावन स जाणकारांचें एक मंडळ भारतांत आयलें आनी ताणीं पयलें आर्विल्लें दूरचित्रवाणी कलाकेंद्र भारताचे राजधानींत उबारलें.

तेप्रमाण सुमार दोन हजार दूरचित्रवाणी संचाक एकाच वेळार दूरदर्शनाचो लाव जातालो आनी ताचें क्षेत्र 40 किमी. आसतलें, अशी तंत्रीक वेवस्था केली. ह्याच वर्सा केंद्र सरकाराच्या म्हायती आनी नभोवाणी खात्यान डॉ. एस्. भगवंतम् हाचें अध्यक्षतायेखाला दूरचित्रवाणी विकास, प्रसार, नवी पद्दत आनी तंत्र हांच्या अभ्यासाखातीर एक समिती नेमली. हे समितीन आपलो अहवाल सादर करून संबंद देशभर उंचेल्या पांवड्याच्यो दूरदर्शनाच्यो कार्यावळी दिसच्यो, म्हणून 13 परिवाह येवजणेच्या विकासाचेर भर दिवपाची आनी दूरचित्रवाणीच्या स्वायत्त निगमाविशीं शिफारस केली. ते उपरांत डॉ. अशोक चंदा हाचें अध्यक्षतायेखाल केंद्र सरकारान 1964त नेमिल्ले दुसरे समितीन आपलो अहवाल 1966त केंद्र सरकाराक सादर केलो. ते समितीन नभोवाणी आनी दूरचित्रवाणी ह्या दोनांयखातीर दोन स्वायत्त निगम निर्मुपाची शिफारस करून निरक्षताय घालोवपाचें आनी शिक्षण प्रसाराचें एक प्रभावी साधन म्हणून दूरचित्रवाणीचो पुराय देशभर फुडल्या धा वर्सांनी नेटान प्रसार करचो, अशें सुचयलें. सरकारान ह्या दोन समित्यांच्यो कांय मौलिक सुचोवण्यो मानून घेतल्यो. पूण स्वायत्त निगम स्थापन करचे ही शिफारस मात मानून घेतलीना.

देशी-विदेशी खबरांचें संकलन करून खबरांपत्रां प्रक्षेपीत करप, देशाची येवजणबद्द सर्वांगीण उदरगत कशी जातली, हाचेविशींचे विचार आनी म्हायती लोकांमेरेन पावोवप, शिक्षणाचो प्रसार आनी प्रचार करप, प्रत्यक्ष शिक्षणीक धडे, शेतकामांविशीं प्रात्यक्षिकां हांचेवरवीं शेतकामाविशींचें शिक्षण दिवप, कुटूंबनियोजन आनी तेविशींची म्हायती दिवप, मनोरंजन करप हीं वेगवेगळ्या स्वरूपाचीं उद्दीश्टां आसात. मनोरंजनाचे आनी म्हायतीचे कार्यावळींत नभोनाट्य, देशी वा विदेशी चित्रपट, संगिताच्यो विंगड विंगड कार्यावळी, चर्चासत्रां, व्याख्यानां आदी कार्यावळी, चर्चासत्रां, व्याख्यानां आदी कार्यावळी दवरतात.

भारत सरकाराच्या म्हायती आनी नभोवाणी खात्याचे अख्यत्यारीखाल आनी आकाशवाणीचो एक विभाग म्हणून दूरचित्रवाणीचें काम सुर्वेक चलतालें. पूण 1 एप्रिल 1976 दिसा दूरदर्शन ही एक स्वतंत्र संस्था स्थापन केली. तिचे कार्यविभाग आनी तंत्रविभाग अशे दोन स्वतंत्र विभाग आसून प्रक्षेपणाच्यो सगळ्यो तंत्रीक बाजू संबंदीत तंत्रज्ञ पळेतात, जाल्यार कार्यावळींची रूपरेशा संचालक मंडळ थारायता. दरेक केंद्राचो मुखेल केंद्राधिकारी आसता. तो कार्यावळींची देखरेख आनी येवजण करता.

दिल्ली दूरदर्शन केंद्र (स्थापणूक : 15 सप्टेंबर 1959) हें भारतांतलें मुखेल दूरदर्शन. हाचेवयल्यान राश्ट्रीय प्रसारणाच्यो कार्यावळी वितरायता, त्यो कार्यावळी देशांतलीं हेर केंद्रां सहक्षेपीत करतात. हिंदी आनी इंग्लीश खबरो, दर सुक्रार, शेनवार हिंदी चलचित्रां, प्रदेशीक भाशांतलीं चलचित्रां, भुरग्याखातीर तशेंच बायलांखातीर खासा कार्यावळी आनी नाटकांच्यो माळो दिल्ली दुरदर्शनावयल्यान वितरायतात. शाळेंतल्या विद्यार्थ्यांखातीर दूरचित्रवाणी कार्यावळी 1961 वर्सा सावन सुरू केल्यो. 3 मार्च 1975 सावन दिल्ली दूरदर्शन केंद्रान मुळाव्या शाळांनी वचपी विद्यार्थ्यांखातीरूय अनुपचारीक शालेय पाठ वितरावपाक सुरवात केली.

मुंबय दूरदर्शन केंद्र

मुंबय दूरदर्शन केंद्राची स्थापणूक, 2 ऑक्टोबर 1972. मुंबय दूरदर्शन केंद्रावयल्यान इंग्लीश, मराठी, गुजराती, हिंदी आनी उर्दू भाशांतल्यान कार्यावळी वितरायतात. मुंबय दूरदर्शन केंद्रावयल्यान 8 ऑक्टोबर 1973 सावन शालेय कार्यावळी दाखोवपाक सुरवात जाली. गोंयच्या लोकांक मुंबय दूरदर्शनच्यो कार्यावळी पळोवंक मेळटात.

गोंय दूरदर्शन केंद्र

गोंय दूरदर्शन केंद्राची स्थापणूक, 23 जून, 1990 ह्या दिसा जाली. गोंयांत पुराय स्वरूपाचें केंद्र ना. पूण पणजें आल्तिनार स्थापन केल्लें. P.G.F (programme generating facility) यंत्रणेवरवीं शेनवार आनी आयतार सोडून दर दिसा सांजवेळार सुरवेच्या काळांत फकत अर्दवर आनी उपरांत एका वराची कार्यावळ कोंकणी भाशेतल्यान वितरायतात.

1969त तयार केल्लो पयलो दूरचित्रवाणी संच 'टेलिव्हिस्टा' ह्या नांवान बाजारांत आयिल्लो. सेंट्रल इलेक्ट्रोनिक्स इंजिनियरींग रिसर्च इन्स्टिट्यूट (सीरी) हे संस्थेन तयार केल्ल्या मूळ नमुन्याप्रमाण 'टेलिव्हिस्टा' संच तयार केल्लो.

दूरचित्रवाणींविशीचें सगळ्या आंगाचें प्रशिक्षण दिवपाखातीर 1971त एक दूरचित्रवाणी प्रशिक्षण केंद्र जोडराश्ट्राच्या उदरगत कार्यावळीं वरवीं नवी दिल्ली हांगां 10 ऑगस्ट 1971 दिसा सुरू जाल्लें. देशांत स्थापन जावपी विंगड विंगड दूरद्रशन केंद्रातल्या कर्मचाऱ्यांक प्रशिक्षण दिवन तयार करपाचें काम ह्या केंद्राक जाता. सद्या हें केंद्र पुणेंच्या भारतीय चलचित्र आनी दूरदर्शन संस्थेंत हालयलां. हेर आशियाई देशांतल्या विद्यार्थ्यांकूय हेच संस्थेंत प्रशिक्षण घेवपाक प्रवेश मेळटा.

दूरदर्शनाकडेन 20 कार्यावळ निर्मीत केंद्राचें जाळें आसा. नवी दिल्लींचें केंद्रीय निर्मीती केंद्र हें तातूंतलें मुखेल. वेगवेगळ्या तांकीचें 534 प्रक्षेपक सुमार 78.70 टक्के लोकांमेरेन कार्यावळीं पावयतात. कार्यावळ निर्मिती केंद्रां वाडोवन 48 केल्यात आनी 545न मेरेन वाडोवन दूरदर्शनचो लाव 84 टक्के लोकांक मेळटलो, हाची तजवीज केल्या. दिल्ली, मुंबय, कलकत्ता आनी चेन्नई केंद्रांक दुसऱ्यो वाहिनी आसात. 1993 सावन ह्या मॅट्रो-वाहिनीचें खाजगीकरण केला. सद्या वाडत आशिल्ल्या उपगिऱ्यो टेलिविजनच्या (CNN आनी STAR) धोक्याक लागून दुरदर्शनान इनसॅट आयडी आनी इनसॅट दोन ए ह्या उपगिऱ्यांच्या पालवान महाराष्ट्र, तमीलनाडू, कर्नाटक, आंध्रप्रदेश आनी ओरिसा ह्या राज्यांतल्यान थळाव्यो सेवा कार्यावळी वितरावपाक सुरवात करून आपली तांक वाडयल्या. डीश अँटेना यंत्रणेवरवीं देशांच्या विंगड विंगड वाठारांनी ह्यो कार्यावळी मेळप शक्य जाला. शिक्षणीक कार्यावळीं सादर करपाक 15 ऑगस्ट 1984 सावन इनसॅट-1बी उपगिऱ्यांचो वापर करपाक सुरवात केली. संसदेतलें कामकाज, केंद्रीय अदमासपत्रक, क्रिकेट आनी हेर खेळां सर्ती हांचें सरळ तशें प्रक्षेपण दूरदर्शनावयल्यान जाता.