Energii

Tekst üüb Öömrang

Füsikaalisk grate
Nööm	Energii
Formeltiaken	${\displaystyle E}$
Gratin- an Ianhaidensüsteem Ianhaid Dimension SI-süsteem J = N·m = kg·m2·s−2 L2·M·T−2 CGS-süsteem erg L2·M·T−2
Luke uk diar: Elektrisk werk

Energii (faan greks εν en „banen“ an ἔργον ergon „werke“) as en wichtag grate uun a füsiik an spelet en grat rol uk uun a technik, chemii, biologii an wiartskap. Hör SI-ianhaid as Joule (J).

En wichtag natüürgesets sait, dat energii ei ferleesen gung koon. Hat koon oober hör skak feranre.

 

Mechaanik

Energii woort miast üs werk ${\displaystyle W}$  betiakent an bereegent ham ütj krääft ${\displaystyle F}$  an wai ${\displaystyle s}$ 

${\displaystyle W_{\text{mechaanisk}}=F\cdot s}$ 

Elektrisk energii

Uun a elektrotechnik saat energii (elektrisk werk) ham ütj späänang ${\displaystyle U}$ , struummäächt ${\displaystyle I}$  an tidj ${\displaystyle t}$  tuup:

${\displaystyle E_{\text{elektrisk}}=U\cdot I\cdot t}$ 

Energii an faard

Am so muar energii ${\displaystyle E}$  ik iinsaat, am so muar mase ${\displaystyle m}$  koon ik reer. ${\displaystyle v}$  as at faard

${\displaystyle E_{\mathrm {kineetisk} }\,=\,{\tfrac {1}{2}}mv^{2}\,}$ .

Energii as relatiif

Uun en mase ${\displaystyle m}$  raut energii efter det formel

${\displaystyle E_{\text{uun rau}}=m\,c^{2}\,}$ 

Diarbi as ${\displaystyle c}$  at faard faan't laacht.