علی بن حسین مسعودی: تاریخ‌نگار و جهان‌گرد عرب

از او به عنوان هرودوت اعراب یاد می‌شود. نسب وی به عبدالله بن مسعود یکی از یاران پیامبر اسلام می‌رسد.

دانشمند مسلمان ابوالحسن علی بن الحسین المسعودی
تندیس علی بن حسین مسعودی بر بامِ موزهٔ تاریخ طبیعیِ وین
متولد	۲۸۰ هجری / ۸۹۶ میلادی بغداد یا بابل
درگذشته	جمادی‌الثانی ۳۴۶ / سپتامبر ۹۵۷ قاهره
دوران	دوران طلایی اسلام
عقیده	مدرسه عراق
علاقه اصلی	تاریخ و جغرافیا
اثر معروف	اثبات الوصیه مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر التنبیه والاشراف

به گفته میکائیل کوپرسن، مسعودی در آثارش مذهبش را اعلام ننموده‌ ولی نحوه برخورد او با تاریخ اسلام مثلا خلافت علی ابن ابی طالب، و عنوان بعضی از کتاب‌هایش دلالت بر شیعه بودن او دارد.

مانند تعداد دیگری از عالمان شیعه معاصر مسعودی، رویکرد او نسبت به فقه، مکتب «ظاهری» بوده‌است. البته، به نظر می‌رسد که وی حداقل مکتب یک فقیه شافعی را نیز درک کرده‌است. به گفته ابولقاسم پاینده، او شیعه بوده‌است.

شارل پلا دز مقاله «المسعودی» در ویرایش دوم دانشنامه اسلام، شیعی بودن مسعودی را غیرقابل انکار می‌داند. در عین حال، مذهب فقهی او را به احتمال زیاد شافعی معرفی می‌کند. به گفته پلا، نویسندگان شیعه به اتفاق مسعودی را هم-مذهب خود می‌دانند. اما در میان نویسندگان سنّی برخی وی را سنّی معتزلی و برخی وی را شیعه می‌دانند.

به گفته جان هیوود، مسعودی به همه مذاهب از جمله هندو، زرتشتی، یهودیت و مسیحیت علاقه نشان داده‌است ولی در نگارش تاریخ خود به صورت غیر نقادانه آنچه را می‌شنیده، نقل می‌کرده‌است.

عصماء افسر الدین در مقاله ای (عایشه دختر ابوبکر) در ویرایش سوم دانشنامه اسلام، مسعودی را مورخی معرفی می کند که طرفدار خاندان علی است.

متولد بغداد و تعالیم اولیه را در آنجا فرا گرفت. در نوجوانی جهانگردی پیشه کرده از سرزمینهای دور دیدن می‌کند از: فلسطین، بلاد فارس، ارمنستان، بلاد قاف، هند، دریای چین، مدغشقر، زنگبار، عمان، در سال ۹۴۳ م به انطاکیه می‌رسد. در سال ۹۴۵ م وارد دمشق می‌شود. ده سال مابین سوریه و مصر می‌گذراند، سرانجام در ۹۵۶ م در شهر فسطاط مصر فوت کرده دفن می‌شود.

بیشتر تالیفات وی گم شده‌است. یکی از مهم‌ترین این تألیفات کتابی بنام اخبار الزمان ومن آباده الحدثان در ۳۰ جلد بوده‌ که فقط یک جلد از آن باقی مانده‌است.

در ۹۴۷ میلادی از سیستان بازدید کرده وجود آسی بادهای عمودی برای آرد کردن گندم را توضیح میدهد

• مروج‌الذهب
• التنبیه و الاشراف
• ذخائر العلوم و ماکان فی سالف الدهور
• الرسائل و الاستذکار لما فی مر فی سالف الاعصار
• التاریخ فی اخبار الامم من العرب و العجم
• خزائن الملک و سر العالمین
• القضایا و التجارب
• المقالات فی اصول الدیانات
• الاستبصار فی الائمة
• السیاحة المدنیة فی السیاسة و الاجتماع
• اخبار الخوارج
• البیان فی اسماء الائمة
• الابانة فی اصول الدیانة
• المسائل و العلل فی المذاهب و الملل
• سر الحیاة
• کتاب الاوسط
• اخبار الزمان
• اثبات الوصیة