تاتی طالقانی

گویش طالقانی
گویش طالقانی
طالقونی زوان
زبان بومی در	ایران; استان استان البرز شهرستان طالقان
منطقه	البرز جنوبی
تبار	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی ایرانی غربی ایرانی شمال غربی زبان‌های کاسپین زبان مازندرانی گویش‌های تبری گونه گویش طالقانی; ; ; ; ; ; ; ;
گویش‌ها	شهرکی جوستانی گلیردی کردانی
سامانه نوشتاری	الفبای فارسی
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	–

گویش طالقانی به دو گویش طالقانی و طبری طالقانی تقسیم می‌شود. به عقیده صاحب نظران گویش مردم طالقان به دو دسته مازندرانی و طالقانی تقسیم می‌شود. روستاهایی که بین جوستان و کوه‌های کندوان قرار گرفته‌اند به لهجه مازندرانی سخن می‌گویند. از جوستان به سمت باختر به مازندرانی با لهجه طالقانی سخن می‌گویند. به گفته اعظام الوزاره زبان اهل طالقان مرکب است از لهجه و لسان قزوینی و طبرستانی چون با این دو ولایت همسایگی و مجاورت دارند و از هر دو سمت وضع تکلم و تلفظ خود را اقتباس نموده‌است. به عقیده زبان‌شناسان گویش طالقانی مرز انتقال گویش کاسپین (مازندرانی و گیلکی)، تاتی و فارسی می‌باشد.گویش طبری طالقانی گویشی از زبان مازندرانی و زیر مجموعه گویش کلارستاقی می‌باشد که به گویش مردم شهرستان چالوس شباهت دارد و برخی ویژگی‌های نحوی آن به گویش‌های مازندرانی گونه همچون شمیرانی شباهت دارد. آبادی‌های بالا طالقان همچون گته ده، اسکان، دهدر، درا پی، گرآب، ناریان، مهران، خیکان و پراچان به گویش طبری طالقانی گویش می‌کنند. به عقیده برخی از صاحب‌نظران مثل دانشنامهٔ ایرانیکا، گویش پایین طالقان و میان طالقان گونه‌های زبان گیلکی محسوب میشوند.

تقسیم‌بندی

به عقیده حبیب برجیان شهمیرزاد، قصران و ساوجبلاغ، طالقان و الموت و کلاردشت و تنکابن یا کاسپی مرکزی گونه‌های زبانی پیرامون مازندران محسوب می‌شوند. این پژوهشگر زبان طبری علاوه بر زبان، رسوم مشترک را هم دیگر ویژگی ساکنان حوزه زبان کاسپی دانست و گفت: آیین تیرماه سیزده شو از ویژگی‌های مشترک گیلان و مازندران است. مردم طالقان و الموت هم از این جشن سخن می‌گفتند. در کتاب استان‌شناسی البرز چاپ وزارت آموزش و پرورش، گویش مناطقی از کرج و طالقان، ساوجبلاغ شبیه به مازندرانی عنوان است. گویش طالقانی می‌تواند گونه ای از زبان‌های شبهه طبری باشد.برخی از صاحب‌نظران نیز گویش طالقانی را از گویش‌های تاتی‌گونه می‌دانند.گرچه گویش مردم طالقان با گویش تات های دیگر مناطق ایران تفاوت دارد. به گفته منیژه یوحنایی حوزه گستردگی زبان مازندرانی از شرق تا گرگان از جنوب تا شهمیرزاد، سنگسر، فیروزکوه، دماوند، لواسانات و مناطق شمالی امامزاده داوود و طالقان و از غرب تا تنکابن است. به عقیده برخی از صاحب‌نظران مثل دانشنامهٔ ایرانیکا، گویش های طالقان و الموت گونه‌های زبان گیلکی محسوب میشوند. ‌

گویش‌های طالقان

گویش‌های طالقان به دو دسته طالقانی و طبری طالقانی تقسیم می‌شود.

طالقانی: این گویش از جوستان به غرب و در تمام آبادی‌ها پایین طالقان میان طالقان و کنارود گویش می‌شود.
طبری طالقانی: این گویش از کندوان تا جوستان گویش می‌شود و اکثر آبادی بالا طالقان به جز جوستان را درمی‌گیرد.

دستور زبان

ضمایر

در گویش طالقانی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.

ضمیر	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
فاعلی، طالقانی	men	to	u	mâ	šemâ	ošan
مفعولی، طالقانی	mene/mere	tere	ure	mâre	šemâre	ošane
ملکی، طالقانی	meni/mi	ti	uyi	mâyi	šemayi	ošani

شناسه

در گویش طالقانی شناسه به صورت زیر می‌باشد:

گذشته	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
شناسه پس از همخوان (صامت)	am	i	∅	im	in	an
شناسه پس از واکه (حرف صدادار) فعل حال	m	y	a	ym	yn	n
شناسه پس از واکه (حرف صدادار) فعل گذشته	m	y	∅	ym	yn	n
شناسه پس از واکه (ی)	am	ey	∅	eym	eyn	an

صرف فعل

در جدول زیر فعل آمدن (biâmiyan) بر اساس گویش طالقانی در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.

زمان/شخص	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
حال التزامی	biyem	biyey	biye	biyeym	biyeyn	biyân
حال ساده	miyem	miyey	miye	miyeym	miyeyn	miyân
حال در حال انجام	darem-miyem	dari-miyey	dare-miye	darim-miyeym	darin-miyeyn	daren-miyân
گذشته ساده	biyâmiam	biyâmiey	biyâmie	biyâmieym	biyâmieyn	biyâmian
گذشته استمراری	miyâmiam	miyâmiey	miyâmie	miyâmieym	miyâmieyn	miyâmian
گذشته در حال انجام	dabiyam-miyâmiam	dabiy-miyâmiey	dabiye- miyâmie	dabiyeym-miyâmieym	dabiyeyn- miyâmieyn	dabiyan-miyâmian
گذشته کامل	biyâme biyam	biyâme bi	biyâme ba	biyâme biyeym	biyâme biyeyn	biyâme biyan
آینده	mixâm biyem	mixey biyey	mixâ biye	mixeym biyeym	mixeyn biyeyn	mixân biyân

در جدول زیر فعل گفتن (baguten) بر اساس گویش طالقانی در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.

زمان/شخص	۱ مفرد	۲ مفرد	۳ مفرد	۱ جمع	۲ جمع	۳ جمع
حال التزامی	bagom	bagi	bague	bagim	bagin	bagoen
حال ساده	migom	migi	migoe	migim	migin	migon
حال در حال انجام	darem-migom	dari-migi	dare-migoe	darim-migim	darin-migin	daren-migon
گذشته ساده	bagotem	bagoti	bagote	bagotim	bagotin	bagoten
گذشته استمراری	migutem	miguti	migut	migutim	migutin	miguten
گذشته در حال انجام	dabiyam-migutem	dabiy-miguti	dabiye-migut	dabiyeym-migutim	dabiyeyn-migutin	dabiyan-miguten
گذشته کامل	bagute biyam	bagute bi	bagute ba	bagute biyeym	bagute biyeyn	bagute biyan
آینده	mixâm bagom	mixey bagi	mixâ bague	mixeym bagim	mixeyn bagin	mixân baguen

واژگان

شماری از واژه‌های طالقانی و مقایسه آن با گویش کلارستاقی (چالوس)، گیلکی بی پیشی (شرقی) و فارسی:

گویش طالقانی	گویش کلارستاقی (چالوس)	فارسی
piyar	piyar	پدر
mâr	mâr	مادر
šu mâr	ši mâr	مادر شوهر
zan berâr	zan berâr	برادر زن
khakhor/khoar	khakhor	خواهر
berâr	berâr	برادر
pesser	rikâ/peser	پسر
detar	kijâ/detar	دختر
darzen	darzen	سوزن
dim	dim	صورت
emšo	emšu	امشب
ise	esâ	حالا
kaše	kaše	بغل
vâš	vâš	علف
bon	ben	پشت
juz/aquz	aquz	گردو
verg	verg	گرگ
dola/miyan	dele	داخل
khana	sere/khana	خانه

جستارهای وابسته

منابع

پیوند به بیرون

This article uses material from the Wikipedia فارسی article تاتی طالقانی, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.