شهرستان طالقان به مرکزیت طالقان، یکی از شهرستانهای استان البرز در کشور ایران است.
شهرستان طالقان از شمال با استان مازندران، از شمالغربی با منطقه الموت از جنوب با ساوجبلاغ، و از غرب و جنوب غرب با زیاران همجوار است. زیاران نزدیکترین شهر به طالقان است.
شهرستان طالقان | |
---|---|
اطلاعات کلی | |
کشور | ایران |
استان | البرز |
سایر شهرها | طالقان |
بخشها | مرکزی و بالاطالقان |
سال تأسیس | ۱۳۸۹ |
اداره | |
فرماندار | مهندس علی مهدوی |
مردم | |
جمعیت | ۱۶٬۸۱۵ نفر (سرشماری ۱۳۹۵) |
جغرافیای طبیعی | |
مساحت | ۱۳۲۵ کیلومتر مربع کیلومتر مربع |
دادههای دیگر | |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۲۶ |
وبگاه | فرمانداری شهرستان طالقان |
منطقه کوهستانی طالقان در ۹۰ کیلومتری شهر کرج قرار گرفتهاست. این ناحیه زیستگاه حیات وحش و گونههای متنوع گیاهی است که واجد ارزشهای تفرجگاهی هستند. منطقه طالقان به غیر از آثار ارزشمند طبیعی که در خود جای دادهاست، اماکن زیارتی و تاریخی ارزشمندی نیز دارد که بر جاذبههای آن میافزایند. این ناحیه قبل از تشکیل استان البرز جزئی از استان تهران بودهاست و فاصله آن با شهر تهران ۱۳۳ کیلومتر میباشد.
شهرستان طالقان از دو بخش مرکزی و بالاطالقان و از ۴ دهستان جوستان، کنارود، پایین طالقان و میان طالقان تشکیل شدهاست.
شاهرود رگ حیاتی این سرزمین دیر زمان است که از کوهپایههای شرقی آغاز و با طولی نزدیک به ۱۰۵ کیلومتر به غرب میرود. این شریان آبی بیش از ۱۵ رودخانه کوچک و بزرگ منطقه را که از چشمه سارها و برفابها سرچشمه میگیرند، همراه خود تا سپید رود میبرد تا با آبهای قزل اوزن آمیخته و راهی دریای خزر شود. دو آبشار در روستاهای اوچان و جوستان و همچنین در هر کدام از روستاهای اورازان، کرکبود، آسکان، عسلک آبشارهایی جریان دارند، دو چشمه آب معدنی در روستاهای عسلک و لمبران (بنام سه کوچ) و یک چشمه آب معدنی شرب در جوستان قرار دارد که دو چشمه معدنی ذکر شده یکی از نقاط تفرجی طالقان محسوب میشود.
شاه البرز، نام رشتهکوه و قلهای است در رشته کوه البرز به ارتفاع حدود ۴۲۰۰ متر. این رشتهکوه، مرز طبیعی استانهای البرز و قزوین را تشکیل میدهد. دامنهٔ جنوبی آن به طالقان و دامنهٔ شمالی آن به درهٔ الموت از استان قزوین مشرف است.
از دیگر آثار طبیعی ارزشمندی که در طالقان مشاهد میشود میتوان به کوههای بلند و صخرهای و یخچالهای طبیعی در جنوب علم کوه نزدیک روستای پراچان اشاره کرد که هر ساله کوهنوردان بسیاری برای صعود به ارتفاعات به آن نواحی رهسپار میشوند.
علم کوه واقع در در منطقهٔ تخت سلیمان در استان مازندران، نام کوهی با ارتفاع قلهی ۴۸۵۰ متری بوده و از جبهه جنوبی مشرف به شهرستان طالقان است. قلّهٔ علم کوه پس از دماوند دومین قلهٔ مرتفع ایران بهشمار میرود. بیشتر شهرت این قله به خاطر دیوارهای است که در دامنهٔ شمالی آن واقع است و دارای فنیترین و سختترین مسیرهای سنگنوردی و دیوارهنوردی در ایران است. این دیواره در ایران، جایگاهی مانند کی۲ در جهان را داراست. روستای پراچان در طالقان نزدیکترین شهر طالقان به علمکوه است.
گسل طالقان در بخش جنوبی البرز مرکزی به طول تقریبی ۷۰ کیلومتر در دامنه جنوبی دره طالقان و دره آزاد بر، در فاصله ۵۰ کیلومتری تهران قرار دارد. زمین لرزه ویرانگر ۷/۷ ریشتری سال ۹۵۸ میلادی که منجر به ویرانی گسترده نواحی ری و طالقان شد، به گسل طالقان نسبت داده شدهاست. همچنین زلزلههای سالهای ۱۴۲۸، ۱۶۰۸، ۱۸۰۸ و ۱۹۶۶ میلادی نیز به گسل طالقان نسبت داده شدهاند.
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان طالقان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۵٬۷۸۱ نفر بودهاست. اما در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ به آمار قبلی حدود هزار نفر اضافه شد و به تعداد ۲۶۹۷۶ نفر رسید. طالقان از حدود ۸۶ روستا تشکیل شدهاست. مساحت منطقه طالقان حدود ۱۲۰۰ کیلومتر مربع است و در ۳۶ درجه و ۱۲ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۴۷ دقیقه طول شرقی، در شمال غرب شهر تهران قرار دارد.
آیین مردم طالقان تا قرن سوم هجری، دین زرتشتی بود. پس از آن پیرو زیدیه شدند ولی با رویکارآمدن صفویه از نفوذ آیین زیدیه کاسته شد و بیشتر مردم طالقان شیعه دوازدهامامی شدند. گرچه تا قرن دهم هجری و مصادف با زمان سلطنت شاه تهماسب صفوی هم نشانههایی از وجود زرتشتیان در طالقان گزارش شدهاست.
صنایع دستی در طالقان
دهخدا ریشه طالقان را تالکان دانسته، وی مینویسد: صاحب انجمن آرا و به تبعیت او مؤلف آنندراج، طالقان را معرب این کلمه دانستهاند: «تالکان و تلکان، نام دو ولایت است یکی در خراسان و دیگری در حوالی قزوین که نخست تلک؛ سنگی سفید و براق و معرب آن طلق، در آنجا یافته شد؛ بنابراین، این نام یافت و طالقان معرب آن است کذا فی القاموس». تالگان= طالقان: تات و تال نام ویس (طایفه و قوم) ایرانی ساکن در کرانههای دریای کاسپیان (مازندران) و کوهستانهای پیرامونی ایران و جمهوری آذربایجان است و پسوند «گان» در پارسی بمعنای جا و سرزمین میباشد که در کنارهم به معنی سرزمین تال و تازی آن (معرب) طالقان شدهاست.[نیازمند منبع]
طالقانیها به مازندرانی سخن میگویند. به عقیده برخی از صاحبنظران، زبان مردم طالقان به دو دسته مازندرانی و تاتی تقسیم میشود. روستاهایی که بین جوستان و کوههای کندوان قرار گرفتهاند به گویش طبری طالقانی از زبان مازندرانی سخن میگویند. از جوستان به سمت باختر به زبان مازندرانی با گویش طالقانی سخن میگویند. به عقیده حبیب برجیان شهمیرزاد، قصران و ساوجبلاغ، طالقان و الموت و کلاردشت و تنکابن یا کاسپی مرکزی گونههای زبانی پیرامون مازندران محسوب میشوند. این پژوهشگر زبان طبری علاوه بر زبان، رسوم مشترک را هم دیگر ویژگی ساکنان حوزه زبان کاسپی دانست و گفت: آیین تیرماه سیزده شو از ویژگیهای مشترک گیلان و مازندران است. مردم طالقان و الموت هم از این جشن سخن میگفتند. در کتاب استانشناسی البرز چاپ وزارت آموزش و پرورش، گویش مناطقی از کرج و طالقان، ساوجبلاغ شبیه به مازندرانی عنوان است. تاتی طالقانی میتواند گونهای از زبانهای شبهه طبری باشد. برخی از صاحبنظران نیز گویش طالقانی را از گویشهای تاتیگونه میدانند.گرچه گویش مردم طالقان با تاتهای بقیه مناطق ایران فرق دارد. به گفته منیژه یوحنایی حوزه گستردگی زبان مازندرانی از شرق تا گرگان از جنوب تا شهمیرزاد، سنگسر، فیروزکوه، دماوند، لواسانات و مناطق شمالی امامزاده داوود و طالقان و از غرب تا تنکابن استاست. به عقیده برخی از صاحبنظران مثل دانشنامهٔ ایرانیکا، گویش های پایین طالقان و میان طالقان و الموت گونههای زبان گیلکی محسوب میشوند و گویش بالا طالقان مازندرانی محسوب میشود.
گونههای جانوری در منطقه طالقان از جمله کل و بز وحشی، گربه وحشی، خرس، گراز و گرگ و انواع پرندگان است. همچنین محیطبانان موفق به مشاهده و عکسبرداری و فیلمبرداری از دو پلنگ ایرانی نر و ماده در کوههای طالقان شدهاند.
سد مخزنی طالقان که در تاریخ یکشنبه پنجم شهریورماه ۱۳۸۵ افتتاح شدهاست با ظرفیت ۴۲۰ میلیون متر مکعب که بر روی شاهرود ساخته شده، نقطه عطف مهمی در تاریخ، جغرافیا و محیط زیست منطقه محسوب میشود و تحولات و آثار عظیمی را از خود بر جای خواهد گذاشت.
نزدیک به ۹۰۰ لیتر بر ثانیه آب برای مصارف شرب شهر کرج از طریق انتقال ثقلی آب سد طالقان به تصفیه خانه محمودآباد کرج انجام میشود. اما استفاده از آب سد طالقان برای آب شرب شهر طالقان هنوز محقق نشدهاست. در سد طالقان ۱۰۰ میلیون مترمکعب حجم مردهاست که نمیتوان از آب آن استفاده کرد.
طالقان از طریق دو جاده به آزادراه تهران کرج متصل میشود:
طی طرحی قرار است تلهکابینی با سه ایستگاه به طول ۱۲ کیلومتر در حاشیه دریاچه سد طالقان ساخته شود. مدت اجرای این طرح ۱۳ ماه در نظر گرفته شدهاست. تلهکابین از نظر زیستمحیطی ممکن است طالقان را دچار مشکلاتی کند که ارزیابی این امر در حال بررسی است.
نیروگاه فتوولتائیک طالقان در سال ۱۳۸۱ با ظرفیت ۳۰ کیلووات و قابلیت افزایش تا ۱۰۰ کیلووات به بهرهبرداری رسید و عمر مفید آن ۲۵ سال تخمین زده میشود. متوسط تعداد ساعات آفتابی سالیانه نیروگاه حدود ۲۷۰۰ ساعت است. هدف از اجرای این پروژه تولید انرژی الکتریکی و تزریق آن به شبکه سراسری و تأمین بخشی از نیاز کشور میباشد.
در طالقان با استفاده از ژئوترمال انرژی مورد نیاز برخی از خانوارها تأمین شدهاست.
محمود احمدینژاد طی سفری به شهرستان طالقان برای تأسیس بخشداری پایین طالقان قول مساعد داد. وی برای تسریع در اجرای پروژه گازرسانی شهرستان طالقان در ۲ فاز که در فاز اول آن در شهر طالقان و در فاز دوم در دو بخش مرکزی و بالای طالقان، دستور ویژهای صادر کرد. دستور پیگیری ویژه احداث و تکمیل پروژه جاده جدید هشتگرد - طالقان و تنکابن، احداث دو استخر آب شرب برای روستاهای سوهان و کش و آسفالت تمام روستاهای بالای ۲۰ خانوار شهرستان طالقان تا پایان دولت دهم از جمله تصمیمهای رئیسجمهور در روستای سوهان شهرستان طالقان در ۲۲ شهریور ۱۳۹۱ بود.
ارژنگ قلعه در میناوند، قلعه منصور و قلعه کیقباد در شمال هرنج، قلعه دختر در گته ده، قلعه پراچان و قلعه فالیس قلعههای موجود در طالقان هستند.
در بخش نسخهٔ فتحنامهٔ الموت در تاریخ جهانگشای عطاملک جوینی چگونگی تسخیر قلعههای منصوریه و الهنشین در سال ۶۵۴ هجری قمری چنین توصیف میشود:
تیراندازانی که سهم خدنگ هر یک قوس را وبال تیر کند … از راه طالقان … روان شد … و چون آن روز در ناحیت طالقان مواکب پادشاه جهان نزول نمود و قلاع آن ناحیت را چون الهنشین و منصوریه و چند قلعهٔ دیگر را که بود به لشکرهای کرمان و یزد محاصره فرمود و دست آن قوم به لشکر مغول معوّل بر ایشان قوی گردانید و روز دیگر … از آنجا بر راه هزارچم … اجتیاز فرمود …
برخی از کتابهایی که دربارهٔ تاریخ، جغرافی، زبان، فرهنگ و چهرههای طالقان هستند عبارتند از:
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ شهرستان طالقان موجود است. |
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای شهرستان طالقان دارد. |
This article uses material from the Wikipedia فارسی article شهرستان طالقان, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). محتوا تحت CC BY-SA 4.0 در دسترس است مگر خلافش ذکر شده باشد. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki فارسی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.