Zuberoako herrietako ezizenak herrialde honetako herri bakoitzeko biztanleak izendatzeko jarri ohi diren ezizenak dira.
Batzuetan deskriptiboak edo herri honetako nortasun ikur bati erreferentzia egiten diotenak dira; gehienetan ironikoak edo peioratiboak, sarritan auzo-herrietakoek jarriak eta zenbaitetan norberak bere buruari harrotasunez eskainiak; batzuk oso zabalduak, beste batzuk gutxik erabilitakoak. Kasu guztietan herri-kulturaren adierazlea dira, Euskal Herrian eta munduko leku guztietan.
Herrialde honetako herri gehienetako goitizenak bi lanetan bilduta daude:
Bi iturriek herria izan gabe nortasun handia duen Lanbara edo Lanbarre auzo sakabanatuko ezizena biltzen dute: "xarpheruak" edo "txarpeuak", hau da traperoak; auzoa Urdiñarbe, Garindaine eta Ainharberen artean banatuta dago.
Fusioen ondorioz Zuberoako udalerri asko gaur egun bi edo hiru herrik osatzen dute; herri bakoitzak bere ezizena duenez, taulan herriak bereizita agertzen dira.
Bi iturri nagusiekin herrialdeko herri gehien-gehienetakoak biltzen dira. Falta direnen artean batez ere Pettarrako batzuk daude; gaskoia tokiko hizkuntza nagusia den hiru kasuez (Ozaraine, Erribareita, Jeztaze) Ozarainekoa hizkuntaz honetan jasota dago eta oso adierazgarria da: okzitanieraren eremuan egonik ere, auzo-herri biarneseko biztanleek herriaren euskal nortasuna aitortzen diote, los bascos d'Ossaranh ezizena erabiltzen baitute.
| Herria | Ezizena | Azalpenak |
|---|---|---|
| Ainharbe | Uhuñak, uhuiñ saintiak | "Uhuña" = ohoina, lapurra . |
| Aloze Ziboze Onizegaine | Kantari handiak Lohiz estaliak, lohidestak Bilañak | "Lohidestak" = lohiz guztiz zikinduta "Bila(i)ña" = bilaua, gaiztoa. |
| Altzai Altzabeheti Zunharreta | Andrekari (handi)ak, jokülariak Dantzari handiak, dantzari gaixtuak Orijinalak | "Andrekari" = andrezale |
| Altzürükü | Eskalanpu handiak | "Eskalanpu" = eskalapoi, zurezko oinetakoak. |
| Arrokiaga | Phapakariak, karakoil-biltzaliak | "Phapakari" = borrokalari. |
| Arüe Ithorrotze Olhaibi | ||
| Atharratze Sorholüze | Banitatusak, ballentiusak | "Banitatusa" = zuhur, diruzalea . |
| Barkoxe | Xorro gorriak, jinko faltsiak | "Xorro" = sabel Barkoxtarrak, jainko faltsuak. |
| Berrogaine Lahüntze | ||
| Bildoze Onizepea | Ardatxeruak, belhagiliak, krepautak Sonü egiliak | "Ardatxeru" = ardatz egile. "Belhagilia" = sorgin "Sonü egilia" = biolin jolea. |
| Domintxaine Berroeta | ||
| Eskiula | Bahanka biltzailiak, karakoil biltzailiak, serora bühürtekariak | "Bahanka" = barea |
| Etxarri | ||
| Etxebarre | (Jente) er(h)oak, erruak | |
| Ezpeize Ündüreine | Südür okerrak Uzker-egile handiak | |
| Gamere Zihiga | Saintü-jaliak Ahüntz basa lasterkazaliak | |
| Garindaine | Gaizki ikasiak | |
| Gotaine Irabarne | Fraidiak Tziminuak | |
| Hauze | Agaramuntes urgüllutsiak | Herria agramondarren menpean egon zen, eta harro omen. |
| Idauze Mendi | Ardu-edale handiak Txipazorruak | |
| Iruri | Proseskariak | "Proseskariak" = liskartiak. |
| Jeztaze | ||
| Lakarri Arhane Sarrikotagaine | Intzaur jale handiak, arto jale handiak, asekariak Laminak ,arnegü egiliak ,hüme-egiliak Serora üzkü apalak Kota gorriak | "Arnegü" = hitz zatarra "Kota" = gona. |
| Larraine | Jente karesant (handiak) (bena fripuak), koki handiak, uhuñak | Larraintarrak, "karesant" -maitakor- (baina "fripuak", bihurriak) "koki" = bihurri . |
| Lexantzü Zunharre | Jente txarrak ,ardunoiak Intzaur (intzagor) jale handiak | |
| Ligi Atherei | Ezpel zanko okerrak, xorogorritarrak Arrantzaliak, laminak, ezpel zanko okerrak | |
| Liginaga Astüe | Itzal jankinak, lamina gose-jankinak Asto handiak, gose jandinak, asto-bürü itzal-jankinak | "Jandinak" = gosez hiltzen ari dena. |
| Lohitzüne Oihergi | ||
| Maule Lextarre | Jente txarra, jente tzar inpartinentak | |
| Mendikota | Bühamiak, buhame galantak | |
| Mitikile Larrori Mendibile | Tratalant, burhauti, gezürti, trünpürrak Basa saintu zanko mehiak, kartakariak | "Tratalant" =zaldi tratante "Burhauti" = akats bilatzaile "Trünpür" = tranpati |
| Montori/Berorize | Higanautak | "Higanautak" = protestanteak; herriko historian biztanle asko protestanteak izan dira. |
| Muskildi | Buhamiak, aztal beltz handiak | |
| Ospitalepea | Izoztatü, minakaisto, gorejankin, pergüt, eskele, güsak | "Minakaisto" = musu triste "Gorejankin" = gosez bizi dena "Pergüt" = miserable "Eskele" = eskale "Güsa" = zarpailote |
| Ozaraine Erribareita | Los bascos | Okzitanieraz; ahoskera: /lus 'baskus/. |
| Ozaze Zühara | Jente txar üxkü-xilotak Oihü-egile handiak | |
| Pagola | Erlijione gabiak | |
| Santa Grazi/Urdatx | Kontrabandista salbajiak, salbajiak, kuntrebandixt salbaje handiak | |
| Sarrikotapea | Haien sendizaliak | |
| Sohüta | Jente herrestak, serora bühürtiak, jente bankarrotak | "Herrestak" = zabarrak "Serora bühürtia" = erlijiobidea utzi duen moja . |
| Urdiñarbe | Jente desunesta | |
| Ürrüstoi Larrabile | Killakariak, jokülariak Kartakariak, basa saintü zanko mehiak | "Killakari" (oc quilha hitzetik) = bolo jokalari "Kartakari" = karta jokalaria . |
| Zalgize Doneztebe | Itzal hotzak |
Goitizenen arloarekin zerikusia duelakoan herrialde honetako euskal hiztunek sortu duten hitz ezagun bat ere ekar daiteke gogora: "manexak". Zuberotarrek hala deitzen diete beste euskaldun guztiei. Battittu Coyosek "manexina" forma femeninoa ere jaso du.
Zuberoarekin era guztietako harremanak izan dituen Baretos ibarreko herri batzuetakoak, baita Sarraltzüne auzokoa ere, bildu zituzten Vinsonek nahiz Ziberoko herrien epixtola delakoaren egileak. Konparaziorako okzitanieraz jasotakoekin batera azaltzen dira ondoko taulan:
| Herria | Ezizena euskaraz | Ezizena okzitanieraz |
|---|---|---|
| Aramitze/Aràmits | Bühame müstrüak (ijito handiak) | Eths graulhèrs, eths bohèmis |
| Arhantze/Ansa | Karreterak (bide egileak) | Los cabòs |
| Ereta/Areta | Broia jale handiak | Los hartanèrs, los cabècs |
| Inhasi/Hiars | Jente itsusia | |
| Landa/Lana | Xerxebrütak (auzi bilatzaileak) | |
| Sarraltzune/eth Barlanés | Karreterak |
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Zerrenda:Zuberoako herrietako ezizenak, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
