Fuerteventura
Fuerteventura Afrikako kostaldeko uharte bat da, Ozeano Atlantikoan kokatua, Espainiarena.
Kanariar uharte handienetan bigarrena da; uhartediko hego-ekialdean dago. 89.680 biztanle zituen 2006an, eta 1.659 km2 ditu. Las Palmasko probintziaren barruan dago. Hiriburua Puerto del Rosario da.
| Fuerteventura | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Mendirik altuena | Pico de la Zarza (en)  |
| Mota | uharte |
| Luzera | 98 km |
| Zabalera | 28 km |
| Azalera | 1.633 km² |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 28°24′N 14°00′W / 28.4°N 14°W |
| UTC ordua | UTC±00:00 |
| Honen parte da | Kanariak |
| Kokapena | Ozeano Atlantikoa |
| Estatu burujabe |  Espainia |
| Autonomia |  Kanariak |
| Probintzia | Las Palmas |
| Ur-gorputza | Ozeano Atlantikoa |
| Leku geografikoa | Makaronesia |
Toponimia
Tradizionalki, Fuerteventura izena bertan jotzen duten haize indartsuei egotzi zaio, gaztelaniazko fuerte viento (haize indartsua) esamoldetik. Era berean, ventura hitzak zoria ere esan nahi du, eta lotu izan da bertan egin zitekeen diruarekin.
Angelino Dulcerten 1339ko planisferioan izen horrekin agertzen da jada: «Forte Ventura», XIV. mendean zehar aldatu zen toponimia, elkarrekin idatzi zen arte. Gaur egungo teoriarik ezarrienak dio Antzinako Erroman Kanariek zuten izenetik datorrela: Fortunatae Insulae. Plinio Zaharraren arabera uhartearen izena Planasia zen.
XV. mendean konkista baino lehen Erbania izena zuen, eta bi zatitan zegoen banatuta: Jandia eta Maxorata; hortik datorkio gaur egungo gaztelaniazko gentilizioa: majorero. Uhartean maxo izeneko leku ugari ere badaude. Kolonizazioaren eraginez, jatorrizko guantxea galdu zen, eta gaur egun gaztelania hitz egiten da gehienbat. Hala ere, oraindik badira hainbat toponimo guantxe: Tuineje, Giniginámar, Tesejerague, Tefía, Triquivijate eta abar.
Geografia
Mendirik altuena Pico de la Zarza da (813m).
Klima
 Datu klimatikoak (Fuerteventurako aireportua, 25 m (1981–2010))  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 28.5 | 30.8 | 34.0 | 38.0 | 36.8 | 41.6 | 43.0 | 41.0 | 37.9 | 36.5 | 34.8 | 29.5 | 43.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 20.6 | 21.0 | 22.2 | 22.9 | 24.1 | 25.8 | 27.3 | 27.8 | 27.5 | 26.1 | 24.0 | 22.0 | 24.3 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 17.6 | 17.9 | 18.9 | 19.5 | 20.6 | 22.5 | 24.0 | 24.6 | 24.4 | 22.9 | 20.9 | 18.9 | 21.1 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 14.7 | 14.8 | 15.5 | 16.0 | 17.1 | 19.1 | 20.8 | 21.5 | 21.2 | 19.8 | 17.7 | 15.9 | 17.8 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | 8.0 | 8.0 | 8.0 | 9.5 | 11.6 | 13.0 | 14.0 | 15.0 | 15.0 | 12.0 | 10.5 | 9.0 | 8.0 |
| Euria (mm) | 14 | 16 | 12 | 5 | 1 | 0 | 0 | 0 | 2 | 8 | 13 | 26 | 97 |
| Euri egunak (≥ 1 mm) | 2.5 | 2.4 | 1.9 | 1.0 | 0.2 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 0.5 | 1.7 | 2.2 | 3.2 | 15.7 |
| Eguzki orduak | 190 | 190 | 233 | 242 | 280 | 285 | 294 | 289 | 246 | 227 | 203 | 186 | 2836 |
| Hezetasuna (%) | 68 | 69 | 68 | 65 | 66 | 67 | 69 | 71 | 72 | 73 | 71 | 71 | 69 |
| Iturria: Agencia Estatal de Meteorología | |||||||||||||
Historia
Espainiarren aurreko garaia
Uharteko jatorrizko biztanleek, maxoek edo majoreroek, euren gaztelerazko bertsioan, bereber jatorria zuten. Uhartera, K. a. 1. milurtekoaren erdialdean iritsi zela pentsatzen da. Maxoen gizartea eredu tribal batean antolatzen da. Ekonomiaren oinarria abeltzaintza zen, eta landare-bilketarekin, arrantzarekin, itsaski-bilketarekin eta, beharbada, arkeologikoki dokumentatu gabeko nekazaritzarekin osatzen zen.
Europarrak iritsi aurretik uhartea bi erresuma indigenatan banatua zegoen, batzuk Guise erregearen jarraitzaileak eta beste batzuk Ayoserenak. Tribu hauen lurraldeak Maxorata (iparraldean) eta Jandia (hegoaldean) ziren, La Paredeko istmoan dagoen harresi batek banantzen zituen (oraindik partzialki kontserbatzen dena). Uhartearen antzinako izenak, Erbania, harresi honi erreferentzia egiten dio.
Uhartea Gaztelaren konkista gertatu baino askoz lehenagotik ezagutzen zen. Mallorcako, Aragoiko, Portugalgo edo Genovako merkatariek espedizioak egin zituzten, potentziek konkista eskubidea eztabaidatzen baitzuten.
Grabatu podomorfoak
Konkista eta kolonizazioa
Aro Modernoa
Aro Garaikidea
Udalerriak
Uhartea 6 udalerritan banatuta dago:
- Antigua (9.715 biztanle)
- Betancuria (715 biztanle)
- La Oliva (21.354 biztanle)
- Pájara (20.283 biztanle)
- Puerto del Rosario (35.293 biztanle)
- Tuineje (13.569 biztanle)
Erreferentziak
Kanpo estekak
Datuak: Q192534
Multimedia: Fuerteventura / Q192534
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Fuerteventura, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.