Referéndum Su L'indipendénsa Dla Catalógna Dal 2017

Al referéndum su l'indipendénsa dla Catalógna dal 2017 (in catalàṅ „referèndum d'autodeterminació de Catalunya“), cgnusû anc cuma 1-O, l'è stada na cunsultasiòṅ cuntruvèrsa ch'la gh'è stada in Catalógna al 1 'd Utóbar dal 2017 par vutàr su l'indipendénsa dla regiòṅ da la Spaggna, stat ch'i gh fànan part da sinc-sènt an.

Al referéndum, dòp 'n àtar minga vàlid dal 2014, 'l è stâ vlû da la Generalitat de Catalunya, la regiòṅ più rica dal paéś ch'la cuntribuìs p'r al 19% a 'l sò PIL, dal presidènt Carles Puigdemont (Junts pel Sí) e vutâ cun na léǵ fata apòsta da 'l parlamènt dla Catalógna ch'la dgiva ch'al riśultâ al sarév pò stâ vinculànt. La léǵ l'è pasàda al 6 ad Setémbar dal 2017 cun 72 voti a favōr (Junts pel Sí e CUP), 11 astenû (Catalunya Sí que es Pot - Podemos) e gnanc un vōt cuntràri c'n i rapreśentànt di partî ch'i n éran minga 'd acòrd (PP, PSC-PSOE e Ciudadanos) ch'i aṅ bandunâ l'àula par prutèsta anc parchè a n gh'éra minga spasi par na discusiòṅ esénd 'l at preśentâ cun na prucedùra urgènta.

Al tèst dla dmanda 'l è stâ qvést chè:

Al guèran spagnōl in carga dal premier Mariano Rajoy (PP) 'l à fat ricōrs a 'l Tribunàł custitusiunàł dla Spaggna. Al 7 ad Setémbar dal 2017 i giùdas dla cōrt i aṅ batśâ al referéndum minga ligàł urdnànd la suspensiòṅ dla cunsultasiòṅ. Puigdemont 'l à rispòst ch'al n gh'arév minga dâ a mènt.

A s è śuntàda pò la Prucùra Generàla („Fiscalía dal Tribunàł Superiōr ad Giustìsia 'd Catalógna“) ch'l'à denunsiâ Puigdemont e tut i mémbar d'l Ufìsi 'd presidénsa dal Parlamènt dla Catalógna p'r i reàt ad diśubidiénsa e preputénsa urdnànd a tut al fòrsi 'd pulisìa ad far incòsa p'r impedìr al referéndum. 'L órdan 'l è stâ dâ anc a i Mossos d'Esquadra, la pulisìa catalàna, órgan ch'l à giurâ su la custitusiòṅ dal 1978, carta vutàda in alóra p'r al 91,09% di catalàṅ.

La Custitusiòṅ spagnōla la gh'à 'n artìcul, al 155, ch'al prév dar carta biànca a 'l guèran par castigàr al cumunità autónumi ch'i n tìnan minga adrē a la custitusiòṅ e a la léǵ («S'a sucidìs ch'la Cumunità Autónuma la n dis minga séguit a gl'òblig impòst da la Custitusiòṅ o da di atri léǵ, o la s cumpurtìs in manéra d'atintàr gravemènt a gl'interès generài dla Spaggna, al Guèran, dòp avēr fat dmanda a 'l Presidènt dla Cumunità Autónuma e, s'la n fus minga fata rispetàr, cun l'apruvasiòṅ dla magiurànsa asulùta dal Senàt, al pōl tōr tut al miśùri ch'i gh vōlan p'r ubligàr-la a 'l adempimènt cóntar-vója 'd chi òblig lè o par prutèśar chi interès lè») ma Rajoy al n 'l à minga druâ anc s'al sò partî al gh'à la magiurànsa da par lò a 'l Senàt. A gh'è da dir ch'un fat dal gènar al n è mai sucès e gnanc i luminàri 'd dirìt custitusiunàł i èṅ 'd acòrd su cuśa vója dir dabòṅ cla prucedùra chè.

In dla matìna dal 20 ad Setémbar dal 2017 la Guardia Civil l'à purtâ via nóṿ migliòṅ ad schédi catàdi a Bigues i Riells e àtar materiàł eleturàł. La gint la s è dada da far par métar-'s cóntar la pulisìa, lasànd di tratōr par strada cuma ustàcui e armagnénd dènt'r a 'l scōli par far in manéra ch'i n vgnìsan briśa sradi cun la fòrsa. Al 1 'd Utóbar, dè dal referéndum, vdénd ch'i Mossos d'Esquadra i n fàvan gnint méntar la gint par strada la sigàva «Votarem» (A vutarém) e pò «Ja hem votat» (A-j-ém vutâ), la Guardia Civil la s è fata sóta purtànd via dgl'urni da soquànti sesiòṅ eleturàli, quatarsènt i èṅ stadi saràdi a dita dal pórta-vóś dal guèraṅ catalàṅ Jordi Turull, e cargànd la gint par strada in du a s è druâ anc al gas lagarmōl, faghénd utsènt-quarantaquàtar frî in di scóntar (dū grâṿ) méntar trénta-tri i èṅ stâ i mémbar dal fòrsi d'l órdan a 'rmàgn'r uféś. Al cumitâ eleturàł 'l à dit che la gint la psiva vutàr anc stampànd-'s a cà 'l schédi e Puigdemont 'l à vutâ minga in dal sò séǵ.

Riśultâ

I vutànt i èṅ stâ 2 262 424, al 42,58% di avènt dirìt. Al presidènt Puigdemont, in dal cumentàr al vōt, 'l à dit ch'l'Ugnòṅ Européa la n pōl piò guardàr da n'atra banda e pruclamànd un siópar generàł par Martedè 3 'd Utóbar.

Nòti