Σφαιροβολία

Πραγματοποιείται με τη ρίψη μίας σφαίρας από καθορισμένη θέση σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση. Το αγώνισμα της σφαιροβολίας για άνδρες αποτελεί μέρος των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων από την αναβίωσή τους το 1896 και ο αγώνας γυναικών ξεκίνησε το 1948 στο Λονδίνο.

Στίβος Σφαιροβολία
Ρεκόρ ανδρών
Παγκόσμιο	Ράιαν Κράουζερ  ΗΠΑ 23,56 μέτρα (2023)
Ολυμπιακό	Ράιαν Κράουζερ  ΗΠΑ 23,30 μέτρα (2021)
Ρεκόρ γυναικών
Παγκόσμιο	Νατάλια Λισόφσκαγια  Σοβιετική Ένωση 22,63 μέτρα (1987)
Ολυμπιακό	Ιλόνα Σλούπιανεκ  Ανατολική Γερμανία 22,41 μέτρα (1980)

Ο Όμηρος αναφέρει αγώνες ρίψης λίθων από τους στρατιώτες των Αχαιών κατά την πολιορκία της Τροίας, αλλά δεν αναφέρει τίποτα σχετικά με το βάρος τους. Η πρώτη μαρτυρία για τη ρίψη βαρών (ή λίθων) αναφέρεται στα Σκωτσέζικα χάιλαντς. Τον 16ο αιώνα, ο βασιλιάς Ερρίκος ο Η΄ της Αγγλίας αναφέρεται ως εξαιρετικά ικανός στη ρίψη βαρών και σφαίρας.

Οι πρώτες εκδηλώσεις που μπορούν να παρομοιαστούν με τη σύγχρονη σφαιροβολία αναφέρονται μεταξύ στρατιωτών που συναγωνίζονταν ποιος θα πετάξει πιο μακριά βλήματα κανονιού. "Κανονικά" αγωνίσματα σφαιροβολίας αναφέρονται στις αρχές του 19ου αιώνα στη Σκωτία, ενώ το 1866 αποτέλεσαν ένα από τα αγωνίσματα των Αγώνων Βρετανών Ερασιτεχνών (British Amateur Championships).

Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα λίγο πριν την Ελληνική Επανάσταση του 1821 αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής, η σφαιροβολία αποτελούσε το κυρίαρχο αγώνισμα μεταξύ των Κλεφτών το λεγόμενο "λιθάρι", απ΄ όπου και οι ακόλουθοι στίχοι κλέφτικων τραγουδιών:

Μεσ΄ του βάλτου το πηγάδι, ρίχνουν κλέφτες το λιθάρι
το πετούν οι Αρβανίτες και περνούν τους Μωραΐτες
- Καραχάλιο παληκάρι, έλα ρίξε το λιθάρι
κι αν περάσεις εν΄ αχνάρι, μια ΄σημένια στο ζωνάρι
κι αν περάσεις στην πηλάλα, χάρισμά σου και μια πάλα.
---------------------------------------------------
"Σήμερα Δήμο μ΄ Πασχαλιά, σήμερα ν΄ πανηγύρι
τα παληκάρια στο χορό, τ΄ αγόρια στο λιθάρι.

Ιστορική εξέλιξη

Στη σύγχρονη μορφή του, το αγώνισμα αυτό δε γίνεται πλέον με όργανο κάποιες βαριές πέτρες ή βολίδες κανονιού, αλλά με σταθμισμένα όργανα από συμπαγές μέταλλο, χυτοσίδηρο ή μπρούτζο σχήματος σφαιρικού, καλούμενου σφαίρα και εξ αυτού το όνομα του αγωνίσματος. Ο πρώτος αγώνας σφαιροβολίας τη νεότερη εποχή διεξήχθη στις 23 Μαρτίου 1866 στο Στάμφορντ Μπριτζ του Λονδίνου για το αθλητικό πρωτάθλημα Αγγλίας ενώπιον 50.000 θεατών και νικητής αναδείχθηκε ο Φρίσερ με επίδοση 10,52 μέτρα. Στις ΗΠΑ διεξήχθη για πρώτη φορά το 1876 με νικητή τον Χ.Ε. Μπουερμέγιερ με 9,88 μ. Στον Καναδά πρώτος ρέκορντμαν αναφέρεται ο Λάμπρεχτ με 12,60 το 1882 που ήταν τότε από τα καλύτερα ρεκόρ παγκόσμια. Το πρώτο επίσημο παγκόσμιο ρεκόρ ανήκει στον Άγγλο Στόνε με 11,12 μέτρα το 1867 στο 2ο Αγγλικό πρωτάθλημα στίβου. Το 1883 ο Αμερικανός Λάμπρεχτ ξεπέρασε τα 13 μέτρα με 13,10. Ένας άλλος Αμερικανός ο Γ.Ρ. Γκρέι έριξε 14,32μ το 1893. Τα 15 μέτρα ξεπέρασε πρώτος ο Αμερικανός Β. Κόι το 1905 με 15,08, τα 16 μέτρα ο Τσέχος Φ. Ντούντα το 1931 με 16,04 μ., τα 17 μέτρα ο Αμερικανός Ζ. Τοράνς με 17,40 το 1934.

Τα πρώτα παγκόσμια ρεκόρ

Η εξέλιξη του επίσημου παγκόσμιου ρεκόρ ως το 1910 έχει ως εξής:

• 11,12 μέτρα:   Στόνε (1867)
• 11,56 μ:   Στόνε (1868)
• 11,58 μ:   Μίτσελ (1870)
• 11,79 μ:   Στόνε (1871)
• 12,92 μ:   Μπορ (1872)
• 13,10 μ:   Λάμπρεχτ (1883)
• 13,12 μ:   Μ. Κίνον (1885)
• 13,38 μ:   Γ.Ρ. Γκρέι (1888)
• 14,32 μ:   Γ.Ρ. Γκρέι (1893)
• 14,35 μ:   Δ. Χόργκαν (1899)
• 14,68 μ:   Δ. Χόργκαν (1900)
• 14,80 μ:   Ρ. Ρόουζ (1904)
• 15,08 μ:   Β. Κόι (1905)
• 15,12 μ:   Ρ. Ρόουζ (1907)
• 15,19 μ:   Ρ. Ρόουζ (1908)
• 15,32 μ:   Ρ. Ρόουζ (1909)
• 15,54 μ:   Ρ. Ρόουζ (1909)

Σφαίρα

Η σφαίρα (σφαιροβολίας) ζυγίζει 7,26 κιλά, (16 λίβρες) (για άνδρες) και 4 κιλά (για γυναίκες) με διάμετρο επίσης συγκεκριμένη, από 11-13 εκατοστόμετρα για τους άνδρες και από 9,5-11 εκατοστόμετρα για τις γυναίκες αντίστοιχα.

Βαλβίδα ρίψης

Η ρίψη γίνεται εντός των ορίων μιας κυκλικής περιοχής (βαλβίδας) τα όρια της οποίας δεν πρέπει να υπερβεί ο αθλητής κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς του, με διάμετρο 2,13 μέτρα (7 πόδια). Στο ένα τμήμα της περιφέρειας της βαλβίδας (στη μεριά προς την οποία γίνεται η ρίψη) υπάρχει ένα σταθερό τμήμα ξύλου, ο αναστολέας, (ύψους 10 εκατοστά και μήκους 122 εκατ.), στερεωμένος στο έδαφος που χρησιμεύει τόσο ως σημείο κοντραρίσματος-φρεναρίσματος της κίνησης του αθλητή προς την κατεύθυνση της ρίψης, όσο και ως απώτερο όριο, εντός του οποίου πρέπει να κινηθεί ο αθλητής. Η βολή γίνεται προς τομέα κύκλου γωνίας 30 μοιρών με κέντρο το κέντρο της βαλβίδας.

Για να είναι η βολή έγκυρη πρέπει:

• ο αθλητής: να μην υπερβεί τα όρια της βαλβίδας κατά τη διάρκεια της ρίψης, να μην ακουμπήσει το πάνω μέρος του αναστολέα παρά μόνο το πλαϊνό αυτού μέρος και μέχρι να προσγειωθεί το όργανο, να αρχίσει την προσπάθεια από κατάσταση ηρεμίας, να εξέλθει της βαλβίδας από το οπίσθιο ήμισυ μετά το πέρας της βολής και έχοντας τον έλεγχο της κίνησης και την ισορροπία του.
• το όργανο: να ριφθεί με το ένα χέρι, από το ύψος του λαιμού με ώθηση του βραχίονα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι πίσω από το κύριο σώμα της σφαίρας ο αντίστοιχος ώμος με κίνηση της σφαίρας ευθύγραμμη και όχι ημικυκλική, ενδεικτική ότι χρησιμοποιείται ο βραχίονας ως μοχλός στην κίνηση και όχι ως ενεργός πρωταγωνιστής και να ριφθεί εντός του τομέα.

 

Μέσα στο χρόνο από όλους τους δυνατούς τρόπους που μπόρεσε να σκεφτεί το ανθρώπινο μυαλό για να εξωθήσει το βαρύ όργανο στη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση, φτάσαμε στις αρχές του αιώνα να χρησιμοποιούνται παραλλαγές μιας πλάγιας μετατόπισης που μετέπειτα φέρνει σε θέση ρίψης τον αθλητή. Έτσι, ο αθλητής κρατώντας τη σφαίρα με το χέρι αντίθετα στη φορά της ρίψης, έπαιρνε φορά είτε με πλάγιο άλμα είτε με σταυρωτό βήμα και αυτή την ορμή προσπάθησε να μετατρέψει σε δύναμη ώθησης στο τελικό στάδιο της ρίψης. Οι αθλητές με τους τρόπους αυτούς κατόρθωσαν να φτάσουν να έχουν επιδόσεις έως και λίγο μικρότερες των 18 μέτρων.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο Αμερικανός Ιρλανδικής καταγωγής Πάρι Ο' Μπράιεν προσπάθησε να δώσει στη ρίψη του μεγαλύτερη ορμή στη φάση της μετατόπισης και ως εκ τούτου καλύτερες προϋποθέσεις δημιουργίας δυνάμεων για καλύτερες βολές. Μετέτρεψε λοιπόν τη μετατόπιση από πλάγια σε οπίσθια ή νωτιαία. Άρχιζε την προσπάθειά του με την πλάτη στραμμένη και μετατόπιζε το σώμα του σε τούτη τη θέση ως το κέντρο της βαλβίδας, από όπου είχε το πλεονέκτημα της μεγαλύτερης ορμής αλλά και της μεγαλύτερης τροχιάς επιτάχυνσης της σφαίρας. Κατόρθωσε έτσι να αφήσει εποχή στο αγώνισμα, να κερδίσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1952 και το 1956 και να κάνει δέκα καταρρίψεις του παγκοσμίου ρεκόρ, περνώντας το φράγμα των 18 αλλά και 19 μέτρων.

 

Τη δεκαετία του 1970, έπειτα από αρκετούς αθλητές που είχαν πειραματισθεί με μια τεχνική, κατά την οποία δημιουργούνταν ορμή από στροφή και όχι μετατόπιση, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα ότι αυτός ο παλμός ίσως να πήγαινε το άθλημα στο επόμενο επίπεδο. Σχεδόν ταυτόχρονα, δύο χαρισματικοί αθλητές από δυο διαμετρικά αντίθετες "σχολές" αθλητισμού και νοοτροπίας, από τη Σοβιετική Ένωση ο Αλεξάντρ Μπαρισνίκοφ και τις Ηνωμένες Πολιτείες ο Μπράιαν Όλντφιλντ άρχισαν να σημειώνουν εξαιρετικές επιδόσεις. Αμφότεροι ήταν από το 1973 ανάμεσα στους καλύτερους αθλητές του αγωνίσματος, όμως το 1976 ο Μπαρισνίκοφ, που πρώτος χρησιμοποίησε την περιστροφική τεχνική(η όποια πήρε από αυτόν και το όνομά της - τεχνική Μπαρισνίκοφ) κατέρριψε το παγκόσμιο ρεκόρ σημειώνοντας επίδοση 22 μέτρων. Ένα περίπου χρόνο νωρίτερα ο Όλντφιλντ με την ίδια τεχνική, σε αγώνες που είχαν ανεπίσημο χαρακτήρα και δεν ήταν αναγνωρισμένοι είχε σημειώσει την εκπληκτική (τότε) βολή των 22,86 μέτρων, αλλά με αντικανονικό δέσιμο στα δάχτυλα. Η επιλογή του Αμερικανού να μετέχει σε αγώνες με μία επαγγελματική αθλητική ένωση του στέρησε το δικαίωμα να αναγνωρισθούν οι επιδόσεις του από την Διεθνής Ένωση Ομοσπονδιών Κλασικού Αθλητισμού (IAAF), ή θα μπορούσε κανείς να πει ότι μετατόπισε χρονικά αυτή την αναγνώριση ως το 1984 και όχι παγκόσμια, όταν σε ηλικία 38 ετών έγινε κάτοχος του ρεκόρ Ηνωμένων Πολιτειών με 22,19 μ.

Το παγκόσμιο ρεκόρ με πολλές εναλλαγές ανάμεσα σε αθλητές που χρησιμοποίησαν κυρίως την ευθύγραμμη τεχνική κατέχει από το 2021 ένας αθλητής που χρησιμοποίησε την περιστροφική τεχνική, ο Αμερικανός Ράιαν Κράουζερ με 23,37 μ. Σε γενικές γραμμές η κρατούσα σημερινή άποψη είναι ότι η ευθύγραμμη τεχνική προσφέρεται για σταθερότητα επιδόσεων, ιδιαίτερα σε κρίσιμους αγώνες, ενώ η περιστροφική τεχνική εις βάρος της σταθερότητας δίδει περισσότερες πιθανότητες για μεγαλύτερη επίδοση. Η περιστροφική τεχνική φαίνεται να υπερτερεί τα τελευταία χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο υψηλότερο επίπεδο πρωταθλητισμού κυριαρχεί η χρήση της τεχνικής Ο' Μπράιεν.

Στο αγώνισμα των γυναικών η ευθύγραμμη τεχνική επικράτησε νωρίτερα με τις 25 καλύτερες αθλήτριες να τη χρησιμοποιούν. Μεγάλες μορφές στην ιστορία αποτέλεσαν οι Σοβιετικές Ταμάρα Πρες και Ναντέζντα Τσιζόβα, η Ανατολικογερμανίδα Ιλόνα Σλούπιανεκ και η επίσης Σοβιετική Νατάλια Λισόφσκαγια, με τις δύο τελευταίες να κατέχουν τις 11 καλύτερες επιδόσεις όλων των εποχών από τη δεκαετία του 1980 με την πρώτη να κατέχει το Ολυμπιακό ρεκόρ με 22,41 μέτρα από το 1980 και τη δεύτερη το παγκόσμιο με 22,63 από το 1987.

Κατάταξη	Επίδοση	Αθλητής	Ημερομηνία	Τόπος
1	23,56 μέτρα	Ράιαν Κράουζερ   ΗΠΑ	27 Μαΐου 2023	Λος Άντζελες, ΗΠΑ
2	23,23	Τζο Κόβατς   ΗΠΑ	7 Σεπτεμβρίου 2022	Ζυρίχη, Ελβετία
3	23,12	Ράντι Μπαρνς   ΗΠΑ	20 Μαΐου 1990	Ουέστγουντ, ΗΠΑ
4	23,06	Ουλφ Τίμερμαν   Ανατολική Γερμανία	22 Μαΐου 1988	Χανιά, Ελλάδα
5	22,91	Αλεσάντρο Αντρέι   Ιταλία	12 Αυγούστου 1987	Βιαρέτζιο, Ιταλία
6	22,90	Τόμας Γουόλς   Νέα Ζηλανδία	5 Οκτωβρίου 2019	Ντόχα, Κατάρ
7	22,86	Μπράιαν Όλντφιλντ   ΗΠΑ	10 Μαΐου 1975	Ελ Πάσο, ΗΠΑ
8	22,75	Βέρνερ Γκίντερ   Ελβετία	23 Αυγούστου 1988	Βέρνη, Ελβετία
9	22,67	Κέβιν Τοθ   ΗΠΑ	19 Απριλίου 2003	Λόρενς, ΗΠΑ
10	22,64	Ούντο Μπάγερ   Ανατολική Γερμανία	20 Αυγούστου 1986	Βερολίνο, Γερμανία

Πηγή: World Athletics

Κατάταξη	Επίδοση	Αθλήτρια	Ημερομηνία	Τόπος
1	22,63 μέτρα	Νατάλια Λισόφσκαγια   Σοβιετική Ένωση	7 Ιουνίου 1987	Μόσχα, Σοβιετική Ένωση
2	22,45	Ιλόνα Σλούπιανεκ   Ανατολική Γερμανία	11 Μαΐου 1980	Πότσδαμ, Ανατολική Γερμανία
3	22,32	Έλενα Φιμπινγκέροβα   Τσεχοσλοβακία	20 Αυγούστου 1977	Νίτρα, Τσεχοσλοβακία
4	22,19	Κλαούντια Λος   Γερμανία	23 Αυγούστου 1987	Χάινφελντ, Αυστρία
5	21,89	Ιβάνκα Χρίστοβα   Βουλγαρία	4 Ιουλίου 1976	Μπέλμεκεν, Βουλγαρία
6	21,89	Μαριάν Άνταμ   Ανατολική Γερμανία	23 Ιουνίου 1979	Λειψία, Ανατολική Γερμανία
7	21,86	Λι Μεϊσού   Κίνα	23 Απριλίου 1988	Σιτζιατσουάγκ, Κίνα
8	21,76	Νατάλια Αχριμένκο   Σοβιετική Ένωση	21 Μαΐου 1988	Λεσελίντζε, Σοβιετική Ένωση
9	21,73	Βίτα Παβλίς   Ουκρανία	20 Αυγούστου 1998	Βουδαπέστη, Ουγγαρία
10	21,69	Σούι Ξινμέι   Κίνα	9 Ιουνίου 1990	Πεκίνο, Κίνα

Πηγή: World Athletics

• Σφαιροβολία στις Ολυμπιάδες

• Shot Put Men
• Shot Put Women