Μπακού: πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν

Το Μπακού (αζερικά: Bakı) είναι η πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν. Σύμφωνα με την απογραφή του 2015 η πόλη έχει 2.225.800 κατοίκους. Βρίσκεται στις νότιες ακτές της χερσονήσου Αμπσερόν της Κασπίας και αποτελείται από την κεντρική (νέα πόλη) και την παλαιά πόλη.

Μπακού
Σημαία Έμβλημα
Μπακού
Χώρα	Αζερμπαϊτζάν
Διοικητική υπαγωγή	Αζερμπαϊτζάν
Ίδρυση	1ος αιώνας
Διοίκηση
• Δήμαρχος	Eldar Azizov (από 2018)
• Μέλος του/της	Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων
Έκταση	2.140 km²
Υψόμετρο	−28 μέτρο
Πληθυσμός	2.300.500 (1  Ιανουαρίου 2021)
Ταχ. κωδ.	AZ1000
Τηλ. κωδ.	12
Ζώνη ώρας	UTC+04:00
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO

Περιτειχισμένη Πόλη του Μπακού με το Ανάκτορο των Σιρβανσάχ και τον Παρθένο Πύργο
Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Χώρα μέλος	Αζερμπαϊτζάν
Τύπος	Πολιτισμικό
Κριτήρια	iv
Ταυτότητα	958
Περιοχή	Ευρώπη και Βόρεια Αμερική
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	2000 (24η συνεδρίαση)
Σε κίνδυνο	2003-

Η ίδρυση της πόλης ανάγεται στον 6ο αιώνα μ.Χ. Το οχυρωμένο κέντρο της παλιάς πόλης έχει ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Η πόλη είναι η γενέτειρα του σκακιστή Γκάρι Κασπάροφ. Είναι η ανατολικότερη πρωτεύουσα της Ευρώπης και μία από τις ανατολικότερες πόλεις της.

Το Μπακού υποδιαιρείται σε 11 επαρχίες: Αζιζμπέγιοφ (Azizbeyov), Μπιναγκαντί (Binagadi), Καραντάγ (Qaradagh), Ναριμάνοφ (Narimanov), Νασιμί (Nasimi), Νιζαμί (Nizami), Σαμπαγίλ (Sabayil), Σαμπουντσού (Sabunchu ή Sabunçu), Χατάι (Khatai ή Xatai), Σουραχανί (Surakhany ή Suraxanı) και Γιασαμάλ (Yasamal) και 48 δήμοι.

 

Το όνομα Μπακού θεωρείται ότι προέρχεται από το αρχαίο περσικό όνομα της πόλης περσικά: باد-کوبه‎‎ Μπαντ-κουμπέ, που σημαίνει «ανεμοδαρμένη πόλη», όπου μπαντ σημαίνει «άνεμος» και το κούμπε προέρχεται από το ρήμα περσικά: کوبیدن‎‎ κουμπιντάν, «κοπανάω», «σφυροκοπώ», κάνοντας αναφορά σε τόπο με ισχυρούς ανέμους. Όντως, η πόλη είναι γνωστή για τον δριμύ χειμώνα, τις έντονες χιονοθύελλες, και τους θυελλώδεις ανέμους, γεγονός που που αντανακλάται και στο προσωνύμιο της πόλης καθώς καλείται η «πόλη των ανέμων». Μία λιγότερο πιθανή λαϊκή ετυμολογία ερμηνεύει το όνομα ως «πόλη του θεού» από το Μπαγκούι. Μπάγκα (σύγχρονο περσικά: بغ‎‎ μπαγκ) και κούι σημαίνουν στα αρχαία περσικά «θεός» και «πόλη» αντίστοιχα. Το όνομα Μπαγκούι μπορεί να συγκριθεί με το Μπαγκντάντ (Βαγδάτη, «δοσμένη από τον θεό») στην οποία το νταντ σημαίνει «δίνω» στα αρχαία περσικά. Οι αραβικές πηγές αναφέρουν την πόλη ως Μπακού, Μπακούκ, Μπακούγια, και Μπακούγιε, που όλες φαίνεται να προέρχονται από το περσικό όνομα.

Έχουν προταθεί και διάφορες άλλες υποθέσεις για την ετυμολογία του ονόματος Μπακού στα πλαίσια συγκεκριμένων πολιτικών στοχεύσεων. Σύμφωνα με τον Λ. Γ. Λοπατίνσκι και τον Αλί Χουσεινζάντε, για παράδειγμα, το Μπακού ετυμολογείται από την τουρκική λέξη για τον «λόφο». Ο ειδικός στην ιστορία του Καυκάσου, Κερόπε Πατκάνοφ επίσης ερμηνεύει τη λέξη ως «λόφο», στην γλώσσα λακ όμως.

Τα ίχνη της ανθρώπινης εγκατάστασης στην περιοχή του Μπακού ανιχνεύονται από την Εποχή του Λίθου. Στην Εποχή του Χαλκού εμφανίζονται πολλές επιγραφές σε βράχους, σε μία από αυτές παρατηρούμε μέσα στα όρια της παλιάς πόλης ένα μικρό ψάρι. Οι ανακαλύψεις αυτές αποδεικνύουν ότι υπήρχε εκείνη την εποχή ανθρώπινη εγκατάσταση μέσα στα όρια της σημερινής πόλης. Σε τοποθεσία κοντά στο Ναρδαράν βρέθηκε προϊστορικό αστεροσκοπείο με τοιχογραφίες που παριστάνουν την θέση του ηλίου και των άστρων. Οι εκτεταμένες ανασκαφές που ακολούθησαν έφεραν στην επιφάνεια περισσότερους ναούς, αγάλματα και άλλα αντικείμενα μέσα στα όρια της σύγχρονης πόλης. Τον 1ο αιώνα μ.Χ. η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία οργάνωσε στρατιωτικές εκστρατείες στο Μπακού, τα αρχαιότερα ευρήματα τους ήταν Ρωμαϊκές επιγραφές στο Εθνικό Πάρκο του Γκομπουστάν (84-96 μ.Χ.). Τον 8ο αιώνα μ.Χ. η περιοχή έγινε περιήλθε στο βασίλειο των Σιρβανσάχ με έδρα την Σιρβάν, τον 10ο αιώνα π.Χ. επιτέθηκαν οι Χαζάροι και κατόπιν οι Ρως του Κιέβου. Ο Αχσιτάν Α΄ δημιούργησε στο Μπακού ένα ισχυρό ναυτικό με το οποίο απέκρουσε τις επιθέσεις των Ρως (1170). Μετά από έναν καταστροφικό σεισμό που ισοπέδωσε το Σαμάκχι η πρωτεύουσα του βασιλείου μετακινήθηκε από το Σιρβάν στο Μπακού (1191). Η εποχή των Σιρβανσάχ είχε άμεση ιστορική επίδραση στο Μπακού και σε ολόκληρο το Αζερμπαϊτζάν.

Τον 12ο-14ο αιώνα μ.Χ. αναγέρθηκαν πολλά μεγάλα τείχη και οχυρώσεις τόσο στο Μπακού όσο και στις υπόλοιπες πόλεις. Στις αρχές του 16ου αιώνα π.Χ. ο πλούτος και η στρατηγική θέση τλου Μπακού προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών ισχυρών γειτόνων, τότε κυβερνούσαν την περιοχή του Αζερμπαϊτζάν οι Μαυροπροβατάδες και κατόπιν οι Ασπροπροβατάδες. Μετά την πτώση των Ασπροποβατάδων ο Σάχης Ισμαήλ Α΄ της Περσίας (1501-1524) από την δυναστεία των Σαφαβίδων αποφάσισε να κατακτήσει την πόλη. Ο Ισμαήλ Α΄ πολιόρκησε το Μπακού, το κατέλαβε (1501) αλλά επέτρεψε στους Σιρβανσάχ να εξακολουθήσουν να είναι βασιλείς ως υποτελείς του. Ο διάδοχος του Ταχμάσπ Α΄ της Περσίας (1524-1576) καθαίρεσε από τον θρόνο τους Σιρβανσάχ και προσάρτησε το βασίλειο του στην "Περσική επαρχεία του Σιρβάν". Το Μπακού θα παραμείνει για αιώνες υπό την κατοχή των Περσών βασιλέων μέχρι την χρονιά που προσαρτήθηκε με την Συνθήκη του Γκουλιστάν στην Ρωσική Αυτοκρατορία (1813). Ο Οίκος των Σιρβανσάχ που κυβερνούσε το Μπακού από τον 9ο αιώνα έπεσε σύντομα στην αφάνεια από τους Σαφαβίδες. Την ίδια εποχή οικοδομήθηκαν στην περιοχή πανίσχυρα τείχη από την θάλασσα και ένα χαντάκι από την ξηρά. Η Οθωμανική αυτοκρατορία μετά από πόλεμο με τους Σαφαβίδες (1578-1590) κατέλαβε την πόλη αλλά οι Πέρσες την ανακατέλαβαν (1607). Ο Σάχης Αμπάς ο Μέγας κατέστρεψε το κάστρο της Μπακού (1604). Την ίδια εποχή η εμπορική φήμη της πόλης ήταν τεράστια λόγω της θέσης της, ακολούθησε μεγάλη ευημερία. Πολλοί έμποροι από την Ινδία εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην πόλη, οικοδόμησαν τον "Φωτικό Ναό του Μπακού" στο οποίο λατρεύονταν ο Ινδουισμός, ο Σιχισμός και ο Ζωροαστρισμός.

• Μάχη του Μπακού (1918)
• Εθνική Βιβλιοθήκη του Αζερμπαϊτζάν
• Μουσείο Γεωλογίας του Αζερμπαϊτζάν

• Μπακού στο Curlie

Αυτό το γεωγραφικό λήμμα χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το.