Verkhovna Rada: Senedd-dy Wcráin
Y Verkhovna Rada neu'r Goruchaf Gyngor (Wcreineg: Верховна Рада України, yn yr Wyddor Ladin: Verkhovna Rada Ukraíni; orgraff y Gymraeg: Ferchofna Rada) yw enw swyddogol senedd Wcráin.
Mae'r Rada Verkhovna yn senedd unsiambr sy'n cynnwys 450 dirprwy, sy'n cael eu cadeirio gan arlywydd etholedig . Mae'r Rada Verkhovna yn cyfarfod yn yr adeilad Verkhovna Rada sydd wedi ei lleoli yn Kyiv, prifddinas Wcráin.
| Verkhovna Rada of Ukraine Верховна Рада України (Wcreineg) | |
|---|---|
| 9th Ukrainian Parliament | |
.png) | |
| Gwybodaeth gyffredinol | |
| Sefydlwyd | 1991 |
| Math | Unsiambraeth |
| Arweinyddiaeth | |
| Chairman | Ruslan Stefanchuk, Gwas y Bobl ers 8 October 2021 |
| First Deputy Chairman | Oleksandr Kornienko, Gwas y Bobl ers 19 October 2021 |
| Second Deputy Chairman | Olena Kondratiuk, Batkivshchyna ers 29 August 2019 |
| Cyfansoddiad | |
| Aelodau | 450 |
 | |
| Grwpiau gwleidyddol | Government (241)
Supported by (41)
Opposition (116)
Others (25)
Vacant (27)
|
| Etholiadau | |
| System bleidleisio | Parallel voting with 5% electoral threshold |
| Etholiad diwethaf | 21 July 2019 |
| Etholiad nesaf | No later than 29 October 2023 |
| Man cyfarfod | |
| File:Будівля по вулиці Грушевського, 5.jpg | |
| Verkhovna Rada Building, Kyiv, Ukraine | |
| Man cyfarfod | |
| Gwefan | |
| Nodyn:Official url | |
| Troednodion | |
| Due to the Russian military intervention in Ukraine (2014-present) and the annexation of Crimea, only 424 of the parliament's 450 seats were elected in the 2019 election, leaving 26 vacant. The number of vacant seats had grown to 27 as of June 2020. | |
Mae'r Rada Verkhovna yn olynydd i Goruchaf Sofietaidd yr Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Wcráin (SSR Wcráin), a sefydlwyd ym 1938, a ddisodlodd Gyngres Sofietaidd Gyfan Wcráin. Ym mis Mawrth 1990, cynhaliwyd etholiad cyffredinol (etholiad seneddol Wcráin 1990) lle bu dwy blaid, am y tro cyntaf, yn ymladd, gyda Phlaid Gomiwnyddol SSR Wcrain yn datgan ei hun yn enillydd.
Enw
Mae'r enw Rada (Wcreineg: Рада) yn golygu "cyngor". Mae'n tarddu yn y Rus 'o Kiev ac yn y 10g yn cynrychioli cyngor o boyars. Fe'i defnyddiwyd hefyd gan Cosaciaid y Dnieper yn yr 17g a'r 18g ar gyfer cyfarfodydd lle gwnaed y penderfyniadau pwysicaf a chynghorau newydd yn cael eu hethol trwy bleidlais boblogaidd. Defnyddiwyd yr enw hwn yn ddiweddarach gan Lywodraeth Chwyldroadol Wcráin rhwng 17 Mawrth 1917 a 29 Ebrill 1918 (Rada Canolog).
Verkhovna (goruchaf), yw ffurf fenywaidd yr ansoddair "верховний". Mae'n deillio o'r gair Wcreineg "верх" sy'n golygu "uchod".
Hanes
Rhagflaenwyr
Mae rhagflaenwyr y Verkhovna Rada yng Nghyngor y Boyar (Боярська рада, Boiarska Rada) o dalaith ganoloesol yr Wcrain (Rus ' o Kiev ) a'r Rada neu gynghorau Cossaciaid Wcreineg , ac yn ddiweddarach yn y Rada Canolog sefydlodd y 1917 gan Lywodraeth Chwyldroadol Wcráin , a fyddai'n dod yn Weriniaeth Pobl Wcráin (Українська Народна Республіка, Ukraïnska Narodna Respúblika), am tua 3 blynedd o annibyniaeth y wlad.
Verkhovna Rada SSR Wcráin
Sefydlwyd Rada Verkhovna SSR Wcráin yn 1938 fel Senedd Genedlaethol Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Wcráin. Yn ystod bodolaeth yr Undeb Sofietaidd, roedd 12 o ddeddfwrfeydd (скликання, sklýkannia) o'r Verkhovna Rada. Yn y ddeuddegfed ddeddfwrfa, datganwyd annibyniaeth yr Wcráin a daeth y ddeddfwrfa hon yr Wcráin annibynnol gyntaf.
Cyfarfu'r "confocasiwn" cyntaf ( скликання , sklýkannia ), h.y. aelodau cyntaf deddfwrfa gyntaf Rada Verkhovna Gweriniaeth Sosialaidd Wcreineg yr Wcrain ar gyfer y sesiwn gyntaf ym 1938. Cadeirydd swyddogol cyntaf y Verkhovna Rada oedd Leonid Korníiets (Леоні́д Рома́нович Корніє́ць) yn 1938. Hiorhyi neu Georgi Piatakov oedd Ysgrifennydd Cyntaf Pwyllgor Canolog yr Wcráin Sofietaidd, a etholwyd yn 1918 hefyd yn Llywydd Rada Sofietaidd, ond yn 1937 dedfrydwyd ef i farwolaeth gan lywodraeth Stalin. Cafodd ei adsefydlu yn wleidyddol ar ôl ei farw.
Cynhaliwyd yr etholiad go iawn cyntaf i ethol dirprwyon i RADA Verkhovna yn yr Wcrain ym mis Mawrth 1990 . Er bod y Blaid Gomiwnyddol yn parhau i reoli, ffurfiwyd yr hyn a elwir yn " Bloc Democrataidd " gan nifer o bleidiau, gan gynnwys Mudiad Pobl yr Wcráin ( Rukh ), Pwyllgor Monitro Helsinki yn yr Wcrain , Plaid Werdd yr Wcráin, a llawer o rai eraill.
Llwybr at Sofraniaeth
Ar 16 Gorffennaf 1990 , cyhoeddodd Rada Verkhovna yr hen SSR Wcráin y ddeuddegfed ddeddfwrfa Ddatganiad Sofraniaeth Wladwriaeth yr Wcráin. Yn flaenorol, ar 12 Mehefin, 1990, y Gyngres Dirprwyon Pobl o'r SFSR Rwseg oedd wedi cymeradwyo Datganiad Sofraniaeth Wladwriaeth SFSR Rwseg. Sefydlodd datganiad yr Wcrain egwyddorion hunan-benderfyniad cenedl yr Wcrain, llywodraeth boblogaidd, pŵer y wladwriaeth, dinasyddiaeth yr SSR Wcreineg, goruchafiaeth diriogaethol, annibyniaeth economaidd, diogelwch amgylcheddol, datblygiad diwylliannol, diogelwch mewnol ac allanol, a chysylltiadau rhyngwladol. Ystyrir deddfwrfa 1990 fel y gyntaf o senedd bresennol yr Wcrain.
Ar Awst 24, 1991 , ddyddiau ar ôl yr ymgais i gamp yn yr Undeb Sofietaidd ym Moscow, cymeradwyodd senedd yr Wcrain Ddeddf Datganiad Annibyniaeth yr Wcrain (Wcreineg: Акт проголошення незалежності України).
Cyfnod Annibyniaeth
Ar 28 Mehefin 1996, mabwysiadodd y Verkhovna Rada Gyfansoddiad presennol yr Wcráin, gan briodoli'n sylweddol rai o'i bwerau i Arlywydd Wcráin. Yn y cynulliad canlynol (2004), y cyfansoddiad ei newid, gan ddod â lled-arlywyddol neu led-seneddol weriniaeth (marcio bryd hynny gan gystadleuaeth rhwng Yulia Tymoshenko a Viktor Yushchenko) cyn iddo gael ei ganslo yn 2010 gan benderfyniad y Llys Cyfansoddiadol.
System Ethol
Defnyddir system gymysg yn etholiadau Verkhovna Rada (50% o dan y rhestr plaid a 50% o dan etholaethau mwyafrif syml gyda throthwy etholiadol o 5%). Defnyddiwyd y dull 50/50 yn etholiadau 2002 a 2012; ond yn 2007, cynhaliwyd yr etholiadau o dan un system gyfrannol. Ar Awst 26, 2014, diddymwyd y Verkhovna Rada yn swyddogol trwy archddyfarniad yr Arlywydd Petro Poroshenko a galwyd y blwch pleidleisio i bleidleisio dros ddeddfwrfa RADA newydd, cynhaliwyd yr etholiadau diwethaf ar Hydref 26, 2014.
Ar 24 Gorffennaf 2015, fel rhan o'r broses o ddadgomiwneiddio Wcráin, gwaharddodd y Verkhovna Rada Blaid Gomiwnyddol Wcráin am gysylltiadau honedig â'r garfan ymwahanol o blaid Rwsieg a chefnogaeth y blaid hon i wrthryfel y gwrthryfelwyr yn yr Wcrain. taleithiau dwyreiniol Wcráin. Cadarnhaodd llys y gwaharddiad ym mis Rhagfyr yr un flwyddyn.
Ferchofna Rada yn ystod Rhyfel Rwsia ar Wcráin 2022
Bu i'r Ferchofna Rada barhau i gyfarfod fel deddfwrfa genedlaethol yn ystod Rhyfel Rwsia ar Wcráin yn 2022 gyda Arlywydd y wlad, Volodymyr Zelenskyy yn dal i weithredu a phasio deddfau. Daeth y senedd yn ganolbwynt gwrthsafiad genedlaethol a darlledwyd ffilmiau o'r aelodau yn canu anthem genedlaethol Wcráin yn y siambr fel arwydd o ysbryd Wcráin i beidio cael eu darostwng gan Rwsia ac i gadw eu democratiaeth ac annibyniaeth.
Dolenni
Cyfeiriadau
This article uses material from the Wikipedia Cymraeg article Verkhovna Rada, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rhoddir testun y dudalen ar gael ar delerau'r drwydded CC BY-SA 4.0, heblaw ei fod wedi nodi'n wahanol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Cymraeg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.