Yr Undeb Sofietaidd

Llywodraethwyd y wlad gan y Blaid Gomiwnyddol (КПСС) a hynny o Fosgo, prifddinas yr Undeb Sofietaidd. Er mai undeb o nifer o weriniaethau llai oedd yr Undeb Sofietaidd roedd ei lywodraeth wedi'i ganoli'n llwyr ym Mosgo. Y mwyaf o'r gweriniaethau hyn oedd "Rwsia", o ran maint, poblogaeth, economeg a dylanwad gwleidyddol. Yn achlysurol, newidiai ei ffiniau ac roedd o ran maint ei harwynebedd bron mor fawr ag Ymerodraeth Rwsia heb Wlad Pwyl a'r Ffindir.

Yr Undeb Sofietaidd

Arwyddair	Пролетарии всех стран, соединяйтесь!
Math	gwlad ar un adeg
Enwyd ar ôl	soviet, sosialaeth, gweriniaeth
Prifddinas	Moscfa
Poblogaeth	293,047,571
Sefydlwyd	30 Rhagfyr 1922 (Fakty (ICTV), Q85996442)
Anthem	Emyn yr Undeb Sofietaidd
Pennaeth llywodraeth	Ivan Silayev
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Rwseg
Daearyddiaeth
Gwlad	Yr Undeb Sofietaidd
Arwynebedd	22,402,200 km²
Yn ffinio gyda	Tsiecoslofacia, y Ffindir, Iran, Twrci, Mongolian People's Republic, Gweriniaeth Pobl Tsieina, Gogledd Corea, Affganistan, Japan, Gwlad Pwyl, Gweriniaeth Pobl Gwlad Pwyl, Bwlgaria, Gweriniaeth Sosialaidd Rwmania, Unol Daleithiau America, Rwmania, Ymerodraeth Japan, Interwar Estonia, Interwar Lithuania, Interwar Latvia, yr Almaen Natsïaidd, Hwngari
Cyfesurynnau	65°N 90°E
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	Supreme Soviet of the Soviet Union
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arglwydd yr Undeb Sofietaidd
Pennaeth y wladwriaeth	Mikhail Gorbachev
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Chairman of the Council of Ministers of the USSR
Pennaeth y Llywodraeth	Ivan Silayev
Sefydlwydwyd gan	Gwladwriaeth Ffederal, Sosialaidd, Sofietaidd Rwsia, Gweriniaeth Sosialaidd Sofietaidd Wcráin, Gweriniaeth Sofiet Sosialaidd Belarws, Gweriniaeth Sofietaidd Ffederal a Sosialaidd Trawsgawcasaidd
Crefydd/Enwad	gwladwriaeth seciwlar
Arian	Soviet ruble
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae tarddiad yr Undeb Sofietaidd i'w ganfod yn y diffyg bwyd wedi'r Rhyfel Byd Cyntaf a arweiniodd i Chwyldro Rwsia yn 1917 a phan ymunodd mwyafrif milwyr Petrograd â'r chwyldro gorfodwyd y Tsar Niclas II i ymddiswyddo o'i frenhiniaeth.

Arweiniwyd y Bolsieficiaid gan Vladimir Lenin a gorchfygwyd y Llywodraeth Dros-dro. Sefydlwyd "Gwladwriaeth Sofiet Sosialaidd, Ffederal Rwsia" a chychwynodd Rhyfel Cartref Rwsia. Cefnogwyd y Comiwnyddion gan y fyddin a chymerwyd drosod peth tir yn yr hen Ymerodraeth. Erbyn 1922 roedd hi'n amlwg mai'r Bolsieficiaid oedd wedi trechu a ffurfiwyd Undeb allan o'r is-weriniaethau llai megis Rwsia, Armenia, yr Wcráin a Bielorwsia. Yn dilyn marwolaeth Lenin yn 1924, a mân-frwydrau am rym, daeth Joseff Stalin i'r brig yng nghanol y 1920au. Fe sodrodd ideoleg y wlad yn sownd mewn Marcsiaeth–Leniniaeth a dilynodd hynny drwy ganoli pwer ac economi'r Undeb. O ganlyniad gwelwyd twf aruthrol yn niwydiant a chyfunoliad y wlad. Cyflwynodd Stalin y Cynlluniau Pum Mlynedd a ffermau cyfunol. Datblygodd yr Undeb Sofietaidd ac erbyn 1922 roedd yn wlad ddiwydiannol pwysig iawn. Roedd hyn yn ei pharatoi'n solad ar gyfer yr Ail Ryfel Byd. Pan welodd Stalin fod Ffasgaeth yn chwalu drwy'r wlad fel tân gwyllt, cychwynodd greu panig politicaidd a system garchardai'r Gwlag a barhaodd hyd at y 1950au.

Cydnabyddwyd nerth yr Undeb Sofietaidd ers yr Ail Ryfel Byd oherwydd ei nerth milwrol, cymorth i wledydd datblygol ac ymchwil gwyddonol, yn bennaf ar gyfer technoleg gofod ac arfau. Fodd bynnag, roedd perthynas yr Undeb Sofietaidd a'r Unol Daleithiau wedi dirywio'n enbyd ac o ganlyniad dechreuodd y Rhyfel Oer. Adeiladwyd Sputnik I, y lloeren gyntaf i gylchdroi'r ddaear yn yr Undeb Sofietaidd.

Yn ail hanner y 1980au cyhoeddodd Mikhail Gorbachev, Ysgrifennydd Cyffredin y Blaid Gomiwnyddol, bolisi o glasnost (didwylledd) a perestroika (newid y strwythur economaidd). O ganlyniad cafwyd cyfarfod rhwng yr Unol Daleithiau a'r Undeb Sofietaidd ym 1986 a 1987 a chyfarfu Ronald Reagan, Arlywydd yr Unol Daleithiau gyda Gorbachev ym 1988 a chafodd nifer o arfau yn Ewrop eu lleihau.

Cyn yr Undeb Sofietaidd roedd gwledydd comiwnyddol dwyrain Ewrop yn datgyfannu. Ond o dan reolaeth Boris Yeltsin diddymodd yr Undeb Sofietaidd yn heddychol ym mis Rhagfyr 1991. Ymunodd y mwyafrif o aelod-gweriniaethau yr Undeb Sofietaidd â'r Gymanwlad Gwladwriaethau Annibynnol.