Pwyllgor Trosglwyddo: Pwyllgor i feddianu tiroedd Palesteinaidd

Crëwyd y corff gan aelodau nad oeddent yn aelodau o Gabinet llywodraeth gyntaf Israel gyda'r nod o oruchwylio gyrru Arabiaid Palesteina ar ffo o'u trefi a'u pentrefi, a'u hatal rhag dychwelyd. Mae’r graddau y gweithredodd y pwyllgor ar wybodaeth y prif weinidog a’r Cabinet yn fater o ddadl ysgolheigaidd.

Pwyllgor Trosglwyddo

Enghraifft o'r canlynol	cymdeithas
Dechrau/Sefydlu	Mai 1948
Sylfaenydd	Yosef Weitz, Ezra Danin, Eliyahu Sasson

Daeth y syniad ar gyfer y pwyllgor gan Yosef Weitz, cyfarwyddwr Adran Tir a Choedwigo'r Gronfa Genedlaethol Iddewig. O'r 1930au ymlaen, roedd Weitz wedi chwarae rhan fawr wrth gaffael tir i'r Yishuv, sef y gymuned Iddewig ym Mhalesteina.

Roedd y pwyllgor answyddogol cyntaf yn cynnwys Weitz; Ezra Danin, pennaeth adran Arabaidd y SHAI, cangen gudd-wybodaeth yr Haganah; ac Eliyahu Sasson, pennaeth Adran Materion y Dwyrain Canol yn y Weinyddiaeth Dramor. Dywedodd Danin wrth Weitz, er mwyn atal y ffoaduriaid a oedd eisoes wedi gadael rhag dychwelyd, bod yn rhaid eu "wynebu â fait accomplis". Ei gynnig ef oedd dinistrio cartrefi'r Arabiaid, gwladychu'r ardaloedd gwag â mewnfudwyr Iddewig, a difeddiannu eiddo'r Arabiaid.

Cynigion i'r Cabinet

Ar 28 Mai cynigiodd Weitz i Moshe Sharett, y gweinidog tramor ar y pryd, fod y pwyllgor yn cael ei wneud yn swyddogol. Ar 30 Mai cyfarfu Weitz ag Eliezer Kaplan, y gweinidog cyllid, a dywedir iddo dderbyn ei fendith. Cyfarfu’r Pwyllgor Trosglwyddo ar gyfer ei sesiwn waith gyntaf y diwrnod hwnnw, er nad oedd wedi’i awdurdodi o hyd gan David Ben-Gurion, y prif weinidog, na’r Cabinet llawn. Serch hynny, mae Benny Morris yn ysgrifennu bod y pwyllgor wedi mynd ati i chwalu pentrefi.

Ar 5 Mehefin, aeth Weitz at Ben-Gurion gyda chynnig tair tudalen a oedd yn cynnwys atal yr Arabiaid rhag dychwelyd; eu helpu i gael eu derbyn mewn gwledydd Arabaidd eraill; dinistrio pentrefi cymaint â phosibl yn ystod ymgyrchoedd milwrol; atal Arabiaid rhag trin y tir; gwladychu'r pentrefi a threfi gwag ag Iddewon fel na fyddai unrhyw "wactod" yn cael ei greu; pasio deddfwriaeth i atal y ffoaduriaid rhag dychwelyd; a chreu propaganda wedi'i anelu at berswadio'r Arabiaid i beidio â dychwelyd.

Mae Morris yn ysgrifennu bod Weitz wedi cofnodi cytundeb Ben-Gurion, ond yn ôl Morris, roedd Ben-Gurion eisiau canolbwyntio'n gyntaf ar ddinistrio pentrefi Arabaidd, a dim ond yn ddiweddarach ar helpu'r trigolion i ailsefydlu mewn gwledydd Arabaidd eraill. Yr oedd hanes y cyfarfod gan Ben-Gurion yn wahanol: dywedodd ei fod wedi cytuno i sefydlu pwyllgor i oruchwylio “carthu” (nikui) trefi a phentrefi Arabaidd a’u gwladychu gan Iddewon, ond dywedodd nad oedd wedi cyfeirio’n benodol yn unman at ddinistrio pentrefi neu atal ffoaduriaid rhag dychwelyd. Mae Efraim Karsh yn ysgrifennu bod Ben-Gurion wedi dweud yn benodol wrth Weitz ei fod wedi gwrthod y syniad o'r Pwyllgor Trosglwyddo. Mae Karsh yn dyfynnu Weitz yn dweud: "Hoffai [Ben-Gurion] gynnull cyfarfod cul a phenodi pwyllgor i ymdrin â'r mater [carthu neu wella pentrefi Arabaidd]. Nid yw'n cytuno i [fodolaeth] ein pwyllgor dros dro."

 

Beth bynnag am statws amwys y pwyllgor, aeth Weitz ati i drefnu i ddinistrio sawl pentref ym Mehefin 1948: al-Maghar, ger Gedera; Fajja, ger Petah Tikva; Biyar' Adas, ger Magdiel; Bayt Dajan, i'r dwyrain o Tel Aviv; Miska, ger Ramat Hakovesh; Sumeiriya, ger Acre; a Butemat a Sabarin, gerllaw Haifa . Mae Morris yn ysgrifennu bod asiantau Weitz wedi teithio o amgylch cefn gwlad i benderfynu pa bentrefi y dylid eu dinistrio a pha rai y dylid cadw at wladychiad Iddewig.

Lansiodd y blaid wleidyddol Mapam, a Bechor-Shalom Sheetrit, y Gweinidog dros Faterion Lleiafrifol, wrth-ymgyrch i atal y dinistr, gan orfodi Weitz i atal ei weithgareddau, ac a ddaeth â'r Pwyllgor Trosglwyddo answyddogol cyntaf i ben i bob pwrpas.