Iorddonen Mynydd Nebo

Saif yng ngorllewin y wlad, ger ymyl Dyffryn Iorddonen, ac mae'r copa 817 metr o uchder.

Mynydd Nebo

Math	mynydd
Daearyddiaeth
Sir	Ardal Lywodraethol Madaba
Gwlad	Gwlad Iorddonen
Uwch y môr	808 metr
Cyfesurynnau	31.7678°N 35.7256°E
Cadwyn fynydd	Abarim
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Yn ôl yr Hen Destament (Deuteronomium 34:1), copa Nebo oedd y fan lle bu farw Moses, wedi iddo weld yr olygfa oddi yno tuag at "Gwlad yr Addewid". Saif cerfddelw o groes gyda neidr ar y copa, heddiw, o waith y cerflunydd Eidalaidd Giovanni Fantoni.

Mae Mynydd Nebo yn fynydd tu hwnt i Afon Iorddonen. Mynydd Nebo oedd pen y daith i Moses wrth iddo arwain pobl Israel o'r Aifft i Wlad yr Addewid. Enw arall ar fynydd Nebo yw Pisgha. Mae traddodiad mae ar ben Mynydd Pisgha y dygodd Satan Iesu Grist, wrth ei demptio. O ben y mynydd mae Satan yn dangos i'r Iesu'r holl diroedd gallai rheoli trostynt petai yn troi i addoli'r diafol.. Mae Mynydd Nebo bellach yng Ngwlad Iorddonen, ychydig i'r gorllewin o Madaba , prifddinas Ardal Lywodraethol Madaba.

Yn ôl pennod olaf Llyfr Deuteronomium, esgynnodd Moses i Fynydd Nebo i weld Tir Cannan, yr oedd Duw wedi dweud na fyddai'n mynd i mewn iddo, cyn iddo farw yn nhir Moab.

Esgyn i’r mynydd Abarim hwn, sef mynydd Nebo, yr hwn sydd yn nhir Moab, ar gyfer Jericho; ac edrych ar wlad Canan, yr hon yr ydwyf fi yn ei rhoddi i feibion Israel yn etifeddiaeth. A bydd farw yn y mynydd yr esgynni iddo, a chasgler di at dy bobl, megis y bu farw Aaron dy frawd ym mynydd Hor, ac y casglwyd ef at ei bobl: Oherwydd gwrthryfelasoch i’m herbyn ymysg meibion Israel, wrth ddyfroedd cynnen Cades, yn anialwch Sin; oblegid ni’m sancteiddiasoch ymhlith meibion Israel. Canys y wlad a gei di ei gweled ar dy gyfer; ond yno nid ei, i’r tir yr ydwyf fi yn ei roddi i feibion Israel.

Yn ôl traddodiad Cristnogol, claddwyd Moses ar y mynydd, er nad yw ei le claddu wedi'i nodi (Deuteronomium 34: 6). Nododd rhai traddodiadau Islamaidd yr un peth hefyd, er bod beddrod a thraddodir i Moses wedi'i leoli ym Maqam El-Nabi Musa, 11 km (6.8 milltir) i'r de o Jericho a 20 km (12 milltir) i'r dwyrain o Jeriwsalem yn anialwch Jwdea. Mae ysgolheigion yn parhau i anghytuno os yw'r mynydd a elwir Nebo ar hyn o bryd yr un man â'r mynydd y cyfeirir ato yn Deuteronomium.

Yn ôl 2 Macabeaid (2: 4–7), cuddiodd y proffwyd Jeremiah y Tabernacl ac Arch y Cyfamod mewn ogof yno.

Yr oedd y ddogfen hefyd yn adrodd bod y proffwyd o achos oracl dwyfol wedi gorchymyn fod y babell a'r arch i'w ddilyn ef; a'i fod wedi mynd allan i'r mynydd y safai Moses ar ei ben pan welodd yr etifeddiaeth a addawyd gan Dduw. Wedi cyrraedd yno darganfu Jeremeia ogof gyfannedd, a dygodd y babell a'r arch ac allor yr arogldarth i mewn iddi a chau'r fynedfa.

Ar Fawrth 20, 2000, ymwelodd y Pab John Paul II â'r safle yn ystod ei bererindod i'r Tir Sanctaidd. Yn ystod ei ymweliad plannodd goeden olewydd ger y capel Bysantaidd fel symbol o heddwch. Ymwelodd y Pab Benedict XVI â'r safle yn 2009, rhoddodd araith, ac edrychodd allan o ben y mynydd i gyfeiriad Jerwsalem.

Crëwyd cerflun croes sarff (Heneb Brap Serp) ar ben Mynydd Nebo gan yr artist Eidalaidd Giovanni Fantoni. Mae'n symbol o'r sarff efydd a grëwyd gan Moses yn yr anialwch (Numeri 21: 4–9) a'r groes y croeshoeliwyd Iesu arni (Ioan 3:14).

 

Mae nifer o gapeli anghydffurfiol Cymreig o'r enw Nebo, gan fod capel yn lle y credir gellir cael cip ar wlad yr addewid (y Nefoedd) ohoni. Mae pedwar o'r capeli wedi rhoi eu henw ar bentrefi Cymreig:

• Nebo - pentref yn Nyffryn Aeron, Ceredigion
• Nebo - pentref yn Sir Conwy
• Nebo - pentref yng Ngwynedd
• Nebo - pentref ar Ynys Môn

Mae emynyddiaeth Gymreig yn defnyddio mynydd Nebo yn drosiadol er mwyn mynegi dyhead y Cristion i agosáu at y Nefoedd megis yn emyn Thomas Williams

Adenydd Colomen pe cawn,
ehedwn a chrwydrwn ymhell
i gopa Bryn Nebo mi awn
i olwg ardaloedd sydd well

Ar bwynt uchaf y mynydd, Syagha,  darganfuwyd gweddillion eglwys Fysantaidd a mynachlog ym 1933. Adeiladwyd yr eglwys gyntaf yn ail hanner y 4edd ganrif i goffáu lle bu farw Moses. Mae dyluniad yr eglwys yn dilyn patrwm basilica nodweddiadol. Fe'i hestynnwyd ar ddiwedd y bumed ganrif OC ac fe'i hailadeiladwyd yn OC 597. Crybwyllir yr eglwys am y tro cyntaf mewn hanes o bererindod a wnaed gan wraig Aetheria yn AD 394. Cafwyd chwe beddrod wedi'u hollti o'r graig naturiol o dan llawr mosaig yr eglwys. Ym mhresbytri capel modern, a adeiladwyd i warchod y safle a darparu lle addoli, gellir gweld gweddillion lloriau mosaig o wahanol gyfnodau. Y cynharaf o'r rhain yw panel gyda chroes blethedig sydd ar hyn o bryd ar ben dwyreiniol y wal ddeheuol.

Caewyd Cofeb Moses, sy'n gartref i'r mosaigau Bysantaidd, i'w adnewyddu rhwng 2007 a 2016. Ail-agorodd ar 15 Hydref 2016.

•  
  Carreg wrth fynedfa'r mynydd..
•  
  Carreg yn nodi mynedfa Mynydd Nebo hanesyddol
•  
  Plac yn dangos y pellter o Mynydd Nebo i wahanol leoliadau
•  
  Strwythur sy'n diogelu gweddillion eglwys a gloddiwyd
•  
  Bedyddfaen
•  
  Arysgrif mosaig y tu mewn (offrwm Caesarion, adeg yr offeiriaid Alexios a Theophilos)
•  
  Y sarff, Mynydd Nebo.
•  
  Manylyn o gerflun y sarff
•  
  Mosaic ym Masilica Moses
•  
  Mynydd Nebo
•  
  Mynydd Nebo
•  
  Mosaigau, Mynydd Nebo
•  
  Mosaigau, Mynydd Nebo
•  
  Mosaigau, Mynydd Nebo
•  
  Mosaigau, Mynydd Nebo