Франц Шуберт

Һургуулиин багшын гэр бүлэдэ түрөө. Тэрэнэй түрүүшын хүгжэмэй багшанар хадаа эсэгэ (хиил), Игнац аха (фортепьяно), приходой церковиин регент М. Хольцер (дуу найрал). 1808 ондо Шуберт хаан ордоной капеллэдэ «дуулагша хүбүүгээр» ороһон, 1816 он хүрэтэр Венцель Ружичка (генерал-бас) ба Антонио Сальери (контрапункт ба найралга) тэрэниие һургаба. 1813‒14 ондо Шуберт багшын семинаридэ курсые дүүргэжэ, һүүлдэнь (1818 он болотор) абынгаа һургуулида багшын туһалагшаар ажаллаһан, һүүлдэнь бүлэеэ хаяа. Хэдэн жэл соо Шуберт хүгжэмые багшалжа, амжалтагүйгөөр байнгын хүгжэмэй ажалые абажа туршаа. Шубертын хоорондо тэрэниие тэдхэдэг найз нүхэдэй ба тэрэнэй зохёолгые дэмжэгшэдэй бүлгэм бии болоо (түшэмэл Й. Шпаун, һонирхогшо ирагуу найрагша Ф. Шобер, ирагуу найрагша И. Майрхофер, зурааша М. Швинд, ирагуу найрагша ба комедиограф Э. Бауэрнфельд, хүгжэмэй зохёолшо А. Хюттенбреннер гэхэ мэтэ). Дуушан М. Фогль Шубертын дуунай дэлгэрүүлэгшэ байгаа. Найз нүхэдэй бүлгэм Шубертын зохёолые өөрын шадалаараа дүүргэбэ; иимэл үдэшэнүүдые «шубертиада» гэжэ хэлэнэ. 1821 онһоо хойшоо Шубертын зохёол хэблэгдэжэ эхилээ. Хаа-яа, ехэнхидээ зунай уларилда, Шуберт Венын хизаарһаа гаража ябаа. 1818 ба 1824 ондо И. Эстерхази гүнэй басагадай хүгжэмэй багшаар Унгарда ябажа, Унгар ба цыган арадай хүгжэмые шангаа һэн; 1819, 1823 ба 1825 ондо Фогльтэй Дээдэ Австряар аяншалжа Грац хотодо ябаа. Щубертын дуунууд ехэ алдартай болоһон байна. 1823 ондо тэрэ Штрийн ба Линцын хүгжэмэй холбоогой хүндэтэ гэшүүнээр һунгагдаһан. 3 һарын 26-да Венэдэ Шубертын зохёолһоо бүридэһэн концерт болоо, ехэ амжалтатайгаар үнгэрөө. Тэрэ оной намарда Шуберт балгад үбшэнөөр үбдэжэ наһа бараа.

Франц Шуберт
Franz Schubert
Йозеф Крихуберэй литографи
Ажал үйлэ:	хүгжэмэй зохёолшо
Түрэһэн үдэр:	1797 оной 1 һарын 31(1797-01-31)[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][13][14][15][16]
Түрэһэн газар:	Венын хажуудахи Лихтенталь
Эрхэтэнэй харьяалал:	Австриин эзэнтэ гүрэн[d]  Эрцгерцогство Австрия[d]
Наһа бараһан үдэр:	1828 оной 11 һарын 19(1828-11-19)[2][3][4][5][6][7][8][9][11][14][15] (31 наһатай)
Наһа бараһан газар:	Венэ
Гарай үзэг:

 

Дуунууд

600 дуун үлүү:

• «Һайхан тэрмээшэ», 20 дуунууд ор. 25 (1823)
• «Үбэлэй зам», Мюллерэй үгэ дэрээ 24 дуунууд ор. 89 (1827)
• «Хун шубуунай дуун», Һейнегэй, Рельштаб, Зейдль дээрэ 14 дуунуудһаа бүридэһэн суглуулбари (1827—1828, үхэлэй дараа)
• Гётегэй үгэ дээрэ 70 оршом дуунууд
• Шиллерэй үгэ дээрэ 50 оршом дуунууд

Симфони ба увертюрэ

• Нэгэдүгээр D-dur (1813)
• Хоердугаар B-dur (1815)
• Гурбадугаар D-dur (1815)
• Дүрбэдүгээр c-moll «Гасалантай» (1816)
• Табадугаар B-dur (1816)
• Зургадугаар C-dur (1818)
• Долодугаар E-dur (түгэсхөөгүй, 1821)
• Наймадугаар h-moll «Дүүргэгдээгүй» (1822)
• Юһэдүгээр C-dur (1828)
• 9 увертюрэнүүд, энэ тоодо e-moll (1819)

Танхим-зэмсэгэй бүтээлнүүд

 

Дүрбэлнүүд (ниитэдэ 22):

• Дүрбэл B-dur op. 168 (1814)
• Дүрбэл g-moll {1815)
• 2 дүрбэлнүүд op. 125: нэгэдүгээр Es-dur (1813); хоердугаар E-dur (1816)
• Дүрбэл a-moll op. 29 (1824)
• Дүрбэл d-moll (1824—1826)
• Дүрбэл G-dur op. 161 (1826)

Зэмсэгэй ансамбльнууд (40 үлүү):

• Табал «Форель» op. 114 (1819)
• Шабхадаһата табал C-dur op. 163 (1828)
• Фортепианын гурбал B-dur op. 99 (1827)
• Фортепианын гурбал Es-dur op. 100 (1827)
• Зургал F-dur op. 166 (1824)
• Хиил ба фортепианодо зорюулһан фантази C-dur op. 159 (1827)

Фортепианодо зорюулһан бүтээлнүүд

• 4 экспромтууд ор. 142 (1827)
• 4 экспромтууд ор. 90 (1827)
• 6 хүгжэмэй агшан хугасаа ор. 94 (1823—1827)
• «Бадаршан» фантази ор. 15 (1822)

Сонатанууд

Ниитэдэ 22:

• Соната A-dur op. 120 (1819)
• Соната a-moll op. 143 (1823)
• Соната a-moll op. 42 (1825)
• Соната D-dur op. 53 (1825)
• Соната G-dur op. 78 (1826)
• Соната c-moll (1828)
• Соната A-dur (1828)
• Соната B-dur (1828)

Фортепианодо зорюулһан дуэтүүд

Ниитэдэ табин үлүү:

• Франциин хэб маягтай вариацинууд ор, 10 (1818)
• «Унгар дивертисмент» ор. 54 (1824)
• Фантази f-moll ор, 103 (1828)
• 24 хатарай суглуулбаринууд

Найрал дуун болон хоолойн ансамбльда зорюулһан бүтээлнүүд

Ниитэдэ 100 үлүү:

• Месса As-dur (1822)
• Месса Es-dur (1828)
• Кантата «Мириамай илалтын дуу» ор. 136 (1828)
• Оратори «Лазарь» (түгэсхөөгүй, 1819—1820)
• Гётегэй үгэ дээрэ «Уһан дээрэ луусадай дуун» (1817, 1820, 1821)

Тайзанда зорюулһан бүтээлнүүд

Ниитэдэ 18 үлүү:

• «Шүдхэрэй хухюу ордон», дуури (1812—1814)
• «Фернандо», зингшпиль (1815)
• «Саламанкынхи нүхэд», зингшпиль (1815)
• «Дүрбэн жэлэй пост», зингшпиль (1815)
• «Эхирнүүд», зингшпиль (1819)
• «Альфонсо ба Эстрелла» (1822)
• «Фьеррабрас» (1823)
• «Гэрэй дайн» («Нюуса хэлсээндэ хабаадагшад»), дуури (1823)
• «Розамунда», драмын зүжэгтэ зорюулһан хүгжэм, ор. 26 (1823)

 

«Франц Шуберт» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт!