Джузеппе Верди

Италиин хүгжэмэй алдарта зохёолшо Джузеппе Фортунато Верди бага залуу наһаа гашагдал зоблонто амидрал дунда үнгэрөө. Тэрэ хара багаһаа хүгжэмдэ дуратай боложо, гос абьяас тодорһон юм. Арбан наһатайдаа нютагайнгаа сүмын бадаралта бэшхүүршэ, табан жэлэй дараа зэргэлдээхэ хотынгоо найрал хүгжэмын ударидааша болоһон тохёолдол бэшэ байгаа. Тэрэ үеэһөөн хүгжэмэй зохёол бэшэжэ эхилһэн байна.

Тэрэнэй «Оберто» гэһэн анханай дуурие 1839 ондо Милан хотын «Ла Скала» театрта амжалтатай тоглобо. 1842 ондо зохёоһон «Набукко» (Навуходоносор) гэдэг дуури Вердиие Итали даяар хайра хүнүүдтэй хүгжэмын зохёолшо бологобо. Энэ үеһөө Италиин эхэ ороншод үндэһэнэй тусгаар тогтонолой түлөө тэмсэлдэ арад олоные уряалжа байһан саг бэлэй. Верди, тэдэнэй нэгэн адли эхэ ороноо Австриин эзлэн түримхэйлэгшэдһөө сүлөөлэхые чин сэнтгэлһээ хүсэшэ байба. Иммһээ арад түмэныхээ һанаа хүсэлые илэрхылһэн "Набукко" болон энэ үедэ бэшэһэн бусад дууринь хариин бооллогшодой эсрэг тэмсэлэй зэбсэг болоһон юм. Тэдэгээр дуурын эрэмгий айзам бүхы найрал дуунууд эхэ ороншодой һүлдэ дуулал боложо түгэсэбэ. Тиимһээ италишууд Ж. Вердие "хүгжэмшэ Гарибальди", "хубисхалай маестро" гэжэ бахархан нэрэлэхэ боложээ. 1850-аад онойхээр зохёогдоһон «Риголетто», «Юрөөлшэ», «Травиата» зэргэ дууринууд түүнэй алдар нэрые хилиин шанадад суурайтуулаба. Хүгжэмэй зохёолшо хэдиигээр түүхын баатарлаг ябадалые дүрслэхэ ябадалһаа хүнэдырһэн болобшье уран бүтээлынхээ үзэл һанаанай чиг баримжааг үшүүхэншье өөршилһэнгүй. Тэрээр хүрэнгэтэ ниигэмэй бузар булай байдалые уудлан илшилжэ байба. Ж. Верди дуурын хэбшэмэл уламжалалые зоригтой эбэдэн, зохёолой дүр, үг хэллэгт онсогой анхаарша, арадай дуунда ойро аялгуутай дуури бүтээхэ боложээ. Ф. Шиллерын уран бүтээлэй үйлэ ябадалда үндэһэлэн хэдэ хэдэн дуури бэшэһэнэй нэгэ "Дон Карлиос" юм. Театрта гос тохирһон, хурс тодо ангилал бүхы В. Гюгогой зүжэгэй зохёолууд түүндэ онсогой ойро дотоно байһан болоод «Эрнани», «Риголетто» гэдэг шилдэг дууринууд түүнэй зүжэгһээ үндэһэлэжээ.

1871 ондо Ж. Верди Суэцэй һубагай нээлтэд зорюулжа «Аида» дуури бэшэбэ. Дүрые бүхэ талаар гүнзэгэй нээжэ, ниитэлые шинжые реалист ёһоор гаргаха аргые тэрэ Шекспирһээ һуршээ. «Макбет» (1847) хэмээхэ дуури болон хүгжэмэй юртэмсые гайхуулһан «Отелло» (1887), «Фальстаф» (1893) дууринуудад Шекспирэй зохёолой үзэл һанаа, үйлэ ябадал тусгагдаһан байдаг. Ж. Вердиин бүтээлүүд арадашье шанартай, хүнлэг энэрэнгүй үзэлтэй байдгаараа хүн түрэлхэтнэй соёлой үбдэ хүндэтэй байр эзэлдэг юм.

 

• Оберто, Сан-Бонифачогой гүн — 1839
• Нэгэ сагай хаан (Un Giorno di Regno) — 1840
• Набукко, гү, али Навуходоносор (Nabucco) — 1842
• Нэгэдүгээр хэрээһэнтэнэй аян дайнай Ломбардшад (I Lombardi') — 1843
• Эрнани (Ernani) — 1844. Виктор Гюгогой зохёолой дахи
• Двое Фоскари (I due Foscari) — 1844. Джордж Гордон Байрон зохёолой дахи
• Жанна д’Арк (Giovanna d’Arco) — 1845. Фридрих Шиллерай «Орлеанай басаган» зохёолой дахи
• Альзира (Alzira) — 1845. Вольтерай зохёолой дахи
• Аттила (Attila) — 1846. Захариус Вернерай «Аттила, хүннүгэй ударидагша»
• Макбет (Macbeth) — 1847. Шекспирай зохёолой дахи
• Тонуулшад (I masnadieri) — 1847. Фридрих Шиллерай зохёолой дахи
• Иерусалим (Jérusalem) — 1847 (Версия Ломбардцев)
• Корсар (Il corsaro) — 1848. Джордж Гордон Байрон зохёолой дахи
• Леньяногой байлдаан (La battaglia di Legnano) — 1849. Жозеф Мериин «Тулузагай байлдаан» зохёолой дахи
• Луиза Миллер (Luisa Miller) — 1849. Фридрих Шиллерай «Мэхэ ба дуран» зохёолой дахи
• Стиффелио (Stiffelio) — 1850. «Арюун аба, гү, али Евангелие ба зүрхэн», зохёолшод Эмиль Сувестр и Эжен Буржуа.
• Риголетто (Rigoletto) — 1851. Виктор Гюгогой «Хаан һамаарна»
• Трубадур (Il Trovatore) — 1853. Антонио Гарсиа Гутьерресай зохёол
• Травиата (La Traviata) — 1853. А. Дюма хүбүүнай«Камелитай дама»
• Сицилиин урда үдэр (Les vêpres siciliennes) — 1855. «Альба гүн» Эжен Скрибай ба Шарль Деверьегай зохёол
• Джованна де Гусман (Giovanna de Guzman) («Сицилиин урда үдэр»эй верси).
• Симон Бокканегра (Simon Boccanegra) — 1857. Антонио Гарсиа Гутьерресагай зохёол.
• Арольдо (Aroldo) — 1857 («Стиффелио» верси)
• Маскарад Баал (Un ballo in maschera) — 1859.
• Хуби заяанай хүсэн (La forza del destino) — 1862 он. Анхеля де Сааведрай «Дон Альваро, гү, али хуби заяанай хүсэн»эй, Ривас гүн автортай. Санкт-Петербургай Ехэ (Шүлүүн) театр соо премьертай
• Дон Карлос (Don Carlos) — 1867. Фридрих Шиллерай зохёолой дахи
• Аида (Aida) — 1871. Каирай театр соо премьертай
• Отелло (Otello) — 1887. Шекспирай зохёолой дахи
• Фальстаф (Falstaff) — 1893. Шекспирай «Виндзорой наада хараһаша» зохёолой дахи

• Бушен А., Рождение оперы. (Молодой Верди). Роман, M., 1958.
• Галь Г. Брамс. Вагнер. Верди. Три мастера — три мира. М., 1986.
• Орджоникидзе Г. Оперы Верди на сюжеты Шекспира, M., 1967.
• Соловцова Л. А. Дж. Верди. М., Джузеппе Верди. Жизненный и творческий путь, М. 1986.
• Тароцци Джузеппе Верди. М., 1984.
• Эсе Ласло. Если бы Верди вёл дневник… — Будапешт, 1966.

•   Энэ хуудаһан Джузеппе Верди гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.