Sarajevo Pravoslavna Mitropolija

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 4. do 11. septembra 2006. Godine, donijela je odluku da se zgrada Mitropolije sa pokretnim nasljeđem proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Pokretno nasljeđe sačinjava:

• zbirka slika: 14 portreta mitropolita, dvije slike religiozne tematike i jedna ikona;
• namještaj: dvije salonske garniture (ukupno 16 predmeta), dvije trpezarije (ukupno 25 predmeta) i dvije vitrine.

Početkom austrougarskog perioda u BiH, 1880. godine, na osnovu sporazuma između austrougarske vlasti i Carigradske patrijaršije, Pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini postala je autonomna mitropolija, pod nazivom Dabrobosanska mitropolija i pod vrhovnom duhovnom vlašću carigradskog patrijarha. U njen sastav ušle su: Dabrobosanska eparhija, Zvornička eparhija, Zahumsko-hercegovačka eparhija, a kasnije i Banjalučko-bihaćka eparhija. Pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini dobila je i svoju nacionalnu jerarhiju (grčke mitropolite zamijenili su velikodostojnici Srbi). Prvi mitropolit bio je Sava Kosanović, od 1881. do 1885. godine. Na kraju prvog svjetskog rata 1918. god. sve pravoslavne episkopije u Bosni i Hercegovini učle su u sastav Srpske pravoslavne crkve.

Zgrada mitropolije izgrađena je 1899. godine, po projektu arhitekte Rudolfa Teniesa. Projekat palate Mitropolije iz 1898. predstavlja njegovo prvo samostalno ostvarenje u Sarajevu.

Palata je rezidencijalno-poslovna zgrada sa likovno-arhitektonskim rješenjima fasada u stilu srpsko-bizantijske i neoromanske arhitekture.

Zgrada ima podrum, prizemnu etažu, mezaninsku etažu, i dva sprata. Poslovni prostori u prizemlju izdaju se pod najam. Dio tavanskog prostora ima mansardno rješenje i koristi se kao stambeni prostor.

Građena je od masivnih oprečnih zidova (debelih 30,45, odnosno 60 cm) uz primjenu tzv. Henebik međuspratnih konstrukcija. Ista vrsta horizontalne nosive konstrukcije primijenjena je kod glavnih stepenišnih podesta. Međuspratne konstrukcije iznad prvog i drugog sprata su izvedene kao klasični drveni grednici.

Saloni čine najreprezentativnije prostore palate koji su traktom hodnika, predsoblja i pomoćnim prostorijama odvojeni od stepenišne vertikale. Predsoblja salona nemaju vanjskih (fasadnih) zidova, a prirodno osvjetljenje dobijaju indirektno preko svjetlarnika.

Objekat se nalazi u dobrom stanju.

• Vesna Mušeta-Aščerić, Srednjovjekovna naselja na mjestu današnjeg Sarajeva, Prilozi historiji Sarajeva, radovi sa naučnog skupa "Pola milenija Sarajeva" održanog od 19. do 21. marta 1993. godine, str. 35-46.
• Đoko Slijepčević, Historija Srpske pravoslavne crkve, II knjiga, Od početka XIX vijeka do kraja Drugog svjetskog rata, Munhen, 1966. (korištene usluge biblioteke Bošnjačkog instituta, fondacija Adila Zulfikarpašića-Sarajevo), 1966.
• Vladislav Skarić, Izabrana djela, knjiga I, Sarajevo i njegova okolina od najstarijih vremena do austrougarske okupacije, biblioteka "Kulturno naslijeđe", Sarajevo, 1985.
• Radosavljević, Nedeljko (2007). Građa za historiju sarajevske mitropolije. Beograd: Historijski institut.CS1 održavanje: ref=harv (link)