Hercegovačko-Neretvanski Kanton: Jedan od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine
Hercegovačko-neretvanski kanton (HNK) jedan je od 10 kantona u Federaciji Bosne i Hercegovine.
Sastoji se od grada Mostara i još osam općina.
| Hercegovačko-neretvanski kanton Херцеговачко-неретвански кантон Hercegovačko-neretvanska županija | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
 Lokacija Hercegovačko-neretvanskog kantona na karti Bosne i Hercegovine. | ||||||
| Država |  Bosna i Hercegovina | |||||
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine | |||||
| Glavno sjedište i najveći grad | Mostar 43°20′58″N 17°48′45″E / 43.34944°N 17.81250°E | |||||
| Službeni jezik | bosanski hrvatski | |||||
| Pismo | ||||||
| Etničke grupe | 53,29% Hrvati 41,44% Bošnjaci 2,90% Srbi 2,37% Ostali | |||||
| Upravni oblik | Parlamentarna federalna jedinica | |||||
• Premijer | Marija Buhač (HDZ BiH) | |||||
| Džafer Alić (SDA) | ||||||
| Zakonodavstvo | Skupština | |||||
| Historija | ||||||
| - | Vance–Owenov plan (ideja o podjeli BiH na pokrajine) | januar 1993. | ||||
| - | Vašingtonski sporazum (ideja o podjeli BiH na kantone) | 18. mart 1994. | ||||
| - | Dejtonski sporazum (podjela BiH na entitete, FBiH na kantone) | 14. decembar 1995. | ||||
| - | Uspostavljeni kantoni | 12. juni 1996. | ||||
| - | Proglašen Ustav kantona | 23. decembar 1996. | ||||
| Površina | ||||||
• Ukupno | 4.401 km2 | |||||
| Stanovništvo | ||||||
• Ukupno (2013) |  222.007 | |||||
• Gustoća | 50,44/km2 | |||||
• Procjena (2022) | 213.127 | |||||
| HDI (2021) | 0.803 (visok) | |||||
| Valuta | Konvertibilna marka (BAM) | |||||
| Vremenska zona | UTC +1 (EET) | |||||
• Ljeti (DST) | UTC +2 (EEST) | |||||
| Format datuma | D. M. GGGG. (NE) | |||||
| Topografija | ||||||
| Zelena glava (Prenj) 2155 m | ||||||
| Jablaničko jezero 24 km2 | ||||||
| Neretva 230 km | ||||||
| Vozačka strana | desna | |||||
| Pozivni broj | +387 36 | |||||
| ISO 3166 kod | BA-07 (do 27. novembra 2015) | |||||
| Internetska domena | .ba | |||||
Hercegovačko-neretvanski kanton na sjeveru graniči sa Srednjobosanskim kantonom, na sjeveroistoku sa Kantonom Sarajevo, na istoku sa Republikom Srpskom, na jugozapadu sa Hrvatskom, na zapadu sa Zapadnohercegovačkim kantonom i na sjeverozapadu sa Kantonom 10. Sa 222.278 stanovnika (2013) i 50,45 stanovnika/km2 HNK je šesti po broju stanovnika i osmi po naseljenosti među kantonima FBiH. Površina kantona iznosi 4.401 km2 (nakon Kantona 10 najveći kanton), što čini 16,85% površine Federacije i 8,59% teritorije Bosne i Hercegovine.
Geografija
Nalazi se u Hercegovini, sa sjedištem u Mostaru.
Hercegovačko-neretvanski kanton se prostire od Makljena i Ivan-sedla na sjeveru do Ivanjice kod Dubrovnika na jugu. HNK odlikuje široko planinsko područje, nizina uz dolinu rijeke Neretve (po kojoj je kanton dobio ime) i njene pritoke (Rama, Trebižat, Krupa i Bregava) te primorski pojas i Jadransko more kod Neuma.
Na području Hercegovačko-neretvanskog kantona postoje dva parka prirode: Park prirode Hutovo Blata u blizini Čapljine i Park prirode Bilidinje u blizini Jablanice i Posušja.
Historija
Prije rata u Bosni i Hercegovini, današnje općine Istočni Mostar i Berkovići bili su dio Mostara i Stoca, dok je Ivanica bila dio općine Trebinje.
Historija današnjeg Hercegovačko-neretvanskog kantona počinje 18. marta 1994, potpisivanjem Vašingtonskog sporazuma. Kanton zvanično je konstituiran 23. decembra 1996. kao jedan od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine.
Politika i administracija
Hercegovačko-neretvanski kanton je prema zakonu jedan od deset kantona Federacije Bosne i Hercegovine, koji je jedan od dva entiteta Bosne i Hercegovine.
Hercegovačko-neretvanski kanton ima vlastitu zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast. Kao i svaki od kantona u FBiH, posjeduje vlastiti ustav, skupštinu, vladu, simbole, te mu pripadaju niz isključivih nadležnosti (policija, obrazovanje, korištenje prirodnih resursa, prostorna i stambena politika, kultura), dok su neke nadležnosti podijeljene između kantonalne i federalne vlasti (zdravstvo, socijalna zaštita, promet).
Građani Hercegovačko-neretvanskog kantona svake četiri godine na općim izborima glasaju za ukupno 30 zastupnika u Skupštini kantona. Na osnovu rezultata općih izbora 2014. godine trenutnu vladu HNK sačinjava koalicija između Stranke demokratske akcije (SDA) i Hrvatske demokratske zajednice Bosne i Hercegovine (HDZ BiH).
Na lokalnom nivou građani Hercegovačko-neretvanskog kantona glasaju svake četiri godine na lokalnim izborima za lokalnu vlast u četiri grada i pet općina.
| Općina | Broj naselja | Broj stanovnika (2013) | Gustoća (km2) | Površina (km2) |
|---|---|---|---|---|
| Grad Čapljina | 32 | 26.157 | 102,2 | 256 |
| Čitluk | 21 | 18.140 | 100,2 | 181 |
| Jablanica | 33 | 10.111 | 33,6 | 301 |
| Grad Konjic | 168 | 25.148 | 21,5 | 1.169 |
| Grad Mostar | 60 | 105.797 | 90 | 1.175 |
| Neum | 27 | 4.653 | 20,7 | 225 |
| Prozor-Rama | 56 | 14.280 | 29,9 | 477 |
| Ravno | 54 | 3.219 | 11,3 | 286 |
| Grad Stolac | 26 | 14.502 | 43,8 | 331 |
| Hercegovačko-neretvanski kanton | 477 | 222.007 | 50,45 | 4.401 |
Stanovništvo
Hercegovačko-neretvanski kanton prema rezultatima popisa stanovništva 2013. godine ima 222.007 stanovnika (šesti u FBiH), dok gustoća iznosi 50,45 stanovnika/km2, čime je nakon Bosansko-podrinjskog i Kantona 10 najrjeđe naseljeni kanton.
2016. godine učešće osoba starijih od 65 godina u ukupnom broju stanovnika HNK iznosi 13,3%, udio radnog kontingenta stanovništva 69% i udio osoba između 0-14 godina 17,8%.
2013. godine ukupan broj domaćinstava iznosio je 68.121, a prosječan broj članova u jednom domaćinstvu iznosio je 3,24. Najveći broj osoba živi u domaćinstvu sa dva člana (14.958 ili 21,96%), četiri člana (14.116 ili 20,72%) i tri člana (13.109 ili 19,24%).
| Sastav stanovništva – kanton HNK | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013. | 1991. | ||||||
| Osoba | 222 007 (100,0%) | 182 313 (100,0%) | |||||
| Hrvati | 118 297 (53,29%) | 85 340 (46,81%) | |||||
| Bošnjaci | 92 005 (41,44%) | 68 391 (37,51%)1 | |||||
| Srbi | 6 432 (2,897%) | 21 875 (12,00%) | |||||
| Nisu se izjasnili | 1 764 (0,795%) | – | |||||
| Ostali | 915 (0,412%) | 2 252 (1,235%) | |||||
| Bosanci i Hercegovci | 494 (0,223%) | – | |||||
| Nepoznato | 455 (0,205%) | – | |||||
| Romi | 442 (0,199%) | – | |||||
| Albanci | 377 (0,170%) | – | |||||
| Muslimani | 357 (0,161%) | – | |||||
| Bosanci | 201 (0,091%) | – | |||||
| Jugoslaveni | 107 (0,048%) | 4 455 (2,444%) | |||||
| Crnogorci | 48 (0,022%) | – | |||||
| Slovenci | 46 (0,021%) | – | |||||
| Makedonci | 34 (0,015%) | – | |||||
| Pravoslavci | 17 (0,008%) | – | |||||
| Turci | 8 (0,004%) | – | |||||
| Ukrajinci | 8 (0,004%) | – | |||||
_-_general_view.jpg)
Privreda i infrastruktura
Privreda
Najjače privredne grane prema broju zaposlenih u Hercegovačko-neretvanskom kantonu (stanje: August 2017) su trgovina na veliko i malo, prerađivačka industrija te hotelijerstvo i ugostiteljstvo. Privredno sjedište kantona je njegov glavni grad Mostar.
Industrija
Proizvodni sektor je nakon tercijalnog najjači sektor privrede Hercegovačko-neretvanskog kantona. Najjače grane tog sektora u HNK su prerađivačka industrija i proizvodnja električne energije.
- Prerađivačka industrija broji ukupno 6.798 zaposlenih (August 2017). Najjače industrijske grane u HNK su vojna (npr. Igman u Konjicu), metaloprerađivačka (npr. Aluminij u Mostaru) i prehrambena industrija (npr. Hepok u Mostaru)
- Proivodnja električne energije je također važna privredna grana u HNK. Proizvodnja struje se većinom odvija u hidroelektranama na rijeci Neretvi i njezinim pritocima, koji su većinom u vlasništvu Elektroprivrede HZHB (većina proizvdene struje EP HZHB dolazi iz tih hidroelektrana).
Turizam
Hercegovačko-neretvanski kanton sa svojim prirodnim parkovima i brojnim prironim ljepotama ima veliki turistički potencijal. Prema podatcima Federalnog zavoda za statistiku 2014. godine HNK je posjetilo 104.006 stranih turista te je ostvareno 208.647 noćenja. Najveće turističke atrakcije u HNK su Stari grad u Mostaru, Blagaj kod Mostara, Međugorje i Neum (jedini izlaz Bosne i Hercegovine na more).
Infrastruktura
Saobraćaj
Putevi
Kroz Hercegovačko-neretvanski kanton prolaze sljedeći magistralni putevi i autoputevi:
Sa zapada na istok: Magistralni put M2 (Klek-Zaton Doli), M6 (Grude-Trebinje) i M6.1 (Resanovci-Gacko)
Sa juga na sjever: Autoput A1 (Svilaj-Bijača), Magistralni put M17 (Bosanski Šamac-Čapljina) i M17.3 (Čapljina-Neum)
Ukupna dužina magistralnih puteva u Hercegovačko-neretvanskom kantonu iznosi 362,68 kilometara.
Željeznica
Kroz Hercegovačko-neretvanski kanton prolazi pruga Ploče-Sarajevo, na koju su povezani Konjic, Mostar, Jablanica i Čapljina. Dužina pruga u HNK iznosi 126,2 kilometara, dok ukupni broj željezničkih stanica i stajališta iznosi 28, od kojih tri imaju priključak na mrežu brzih vozova.
Aviopromet
Međunarodni aerodrom Mostar (OMO) je nakon Sarajevskog i Tuzlanskog aerodroma treći najprometniji aerodrom u Bosni i Hercegovini, sa ukupno 53.618 putnika (2016).
Obrazovanje
U Hercegovačko-neretvanskom kantonu postoji ukupno 33 srednje škole (28 državnih i pet privatnih) te brojne osnovne škole. U HNK postoji ukupno tri univerziteta:
- Univerzitet "Džemal Bijedić" u Mostaru sa 12.000 studenata (2008/09) i osam fakulteta.
- Univerzitet u Mostaru sa 14.000 studenata i deset fakulteta.
- Privatni univerzitet "Hercegovina" u Međugorju i Mostaru sa dva fakulteta.
Zdravstvo
Glavne bolnice u Hercegovačko-neretvanskom kantonu su Univerziteska klinička bolnica i Kantonalna bolnica "Dr Safet Mujić" u Mostaru. Pored toga, postoje još brojni domovi zdravlja.
Politika
Kantonalna skupština
Skupštinu kantona na osnovu Općih izbora u BiH 2022. sačinjava 30 zastupnika.
| Stranka | Broj glasova | % | Ukupan broj mandata | |
|---|---|---|---|---|
| Hrvatska demokratska zajednica BiH | 33.597 | 32,61 | 11 | |
| Stranka demokratske akcije | 19.964 | 19,38 | 7 | |
| Hrvatska demokratska zajednica 1990 | 10.365 | 10,06 | 3 | |
| Socijaldemokratska partija BiH | 10.260 | 9,96 | 3 | |
| Hrvatska republikanska stranka | 7.499 | 7,28 | 2 | |
| Demokratska fronta–Građanski savez | 5.276 | 5,12 | 2 | |
| Narodni evropski savez | 4.512 | 4,38 | 1 | |
| Narod i pravda | 3.518 | 3,41 | 1 | |
| Ukupno: | 94.991 | 30 | ||
Napomene
Reference
Vanjski linkovi
| Commons ima datoteke na temu: Hercegovačko-neretvanski kanton |
This article uses material from the Wikipedia Bosanski article Hercegovačko-neretvanski kanton, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Sadržaj je dostupan pod licencom CC BY-SA 4.0 osim ako nije drugačije navedeno. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Bosanski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.