Mostar Blagaj: Naselje u Mostaru, Bosna i Hercegovina

Stoji na rubu bišćanske ravnice i jedna je od najvrjednijih mješovitih urbanih i ruralnih struktura u Bosni i Hercegovini, koja se razlikuje od ostalih sličnih građevina po svom urbanom rasporedu. Blagaj je najvjerovatnije dobio ime zbog svoje blage klime. Smješten je na izvoru rijeke Bune i stare tekije. Tekija u Blagaju sagrađena je za derviše približno 1520. godine. Blagaj je poznat po svojim elementima osmanske arhitekture. Na osnovu njegovog arhitektonskog rasporeda i upotrebe materijala pri njegovoj izgradnji svrstan je u mediteransku grupu osmanlijskih tipova malih naselja. Blagaj je uvršten u spisak nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine., a ujedno je na spisku mogućih kandidata za zaštitu svjetske kulturne baštine UNESCO.

Blagaj
naselje
Sufijska tekija pored izvora Bune
Blagaj Lokacija u Bosni i Hercegovini
Koordinate: 43°15′30″N 17°53′23″E / 43.2582°N 17.8897°E / 43.2582; 17.8897
Država	Bosna i Hercegovina
Entitet	Federacija Bosne i Hercegovine
Kanton	Hercegovačko-neretvanski
Grad	Mostar
Stanovništvo (2013)
• Naseljeno mjesto	2.684
Vremenska zona	CET (UTC+1)
• Ljeti (DST)	CEST (UTC+2)
Poštanski broj	88 201
Pozivni broj	(+387) 36
Matični broj	133329
Matični broj grada	11410

U doba antike na području Blagaja je postojala ilirska utvrda i rimski kastrum (castrum)'. U vrijeme bizantskog cara Justinijana izgrađeno je nekoliko utvrđenih naselja na širem poručju. Blagaj se spominje u Konstantin Porfirogenetovom djelu De administrando imperio (O upravljanju imperijom) kao "Bona" i tada je dio Zahumlja. Za vrijeme Stefana Nemanje Zahumlje je bilo pod dominacijom Raške države, i krajem 12. vijeka župan Jurko je podigao crkvu svetog Kuzme i Damjana. Do 1326. šire područje je pod raškom, a od tada je u sastavu Bosanske banovine Stjepana II Kotromanića.

Pored Blagaja je prolazio put iz Dubrovnika i Drijeva, pa se račvao prema unutrašnjosti Bosne i prema drinskim rezidencijama roda Kosače. Blagaj se nalazio u okviru župe Bišće i činio je centar Humske zemlje. U Bišću (Podgradina) i Blagaju su rezidencijalna mjesta bosanskih vladara koja oni povremeno posjećuju. U 15. vijeku u istoj funkciji su u rukama vojvode Sandalja Hranića i njegovog sinovca hercega od svetog Save Stjepana Vukčića iz roda Kosače sve do dolaska Osmanlija 1466. U historijskim izvorima Blagaj je prvi put spomenut početkom marta 1423. Radi se prepisci između dubrovačkih poslanika i njihove vlade u Dubrovniku a u vezi misije koju Nikola Gučetić i Blaž Đorđić obavljaju kod vojvode Sandalja Hranića Kosače. Prvoga novembra 1423. u Sandaljevoj rezidenciji u Blagaju sačinjena je povelja o njegovom prepuštanju Kotora Mlečanima. Jula 1464. u Blagaju je kao mjesni knez bio izvjesni Grgur. Ispod tvrđave formira se naselje Podblagaj. Ono se spominje jula 1447. kao mjesto pljačke. To je današnje naselje Blagaj koje je u osmansko doba dobilo svoju orijentalnu fizionomiju.

U podnožju tvrđave jača naselje sa jakom privrednom djelatnošću, stambenom i obrazovnom infrastrukturom orijentalnog tipa (džamija, dva kamena mosta na Buni i tekija). Sultan Sulejmanova džamija je izgrađena 1519/20. godine. U blizini Blagaja je izvor rijeke Bune, koji predstavlja najveći kraški izvor u Evropi. Pored izvora Bune nalazi se sufijska tekija. Za vrijeme Osmanlija Blagaj je bio sjedište Blagajskog vilajeta, potom kadiluka i podijeljen je na nekoliko mahala, među kojih su Carska, Hasanagina, Bunska i Galičići. Naselje je imalo sedam džamija, dva hana, četiri musafirhane, medresu, dva mekteba, tekiju, četiri kamena mosta na rijeci Buni, jedan na Bunici i dva na ponornici Posrt, kiraethanu i sedam mlinica s dvadeset osam mlinova.

Podgrađe Blagaja (Podblagaj – Subtus Blagai) je kao mjesto pljačke spomenuto u tužbi septembra 1473. Januara 1501. godine Stanislava, kćerka Radonje Vukićievića iz Blagaja (Stanissauam filiam Radogne Vuchichieuich de Blagai partium Bosne), uz prisustvo rođaka Ivka i Jurja Brankovića, ugovorila je petogodišnju službu kod Bernardina iz Verone, stanovnika Dubrovnika.

Do 1835. godine stanovništvo islamske vjeroispovjesti predstavlja većinu, a već za vrijeme austrougarskog razdoblja kršćana (katolika i pravoslavaca) je dvostruko više. U to doba izgrađena je katolička crkva (1908) i srpska pravoslavna crkva (1893). Poslije su dograđeni zvonici, 1933. godine do katoličke i 1934. pored pravoslavne crkve. U blizini Blagaja je izvor Bune, najveći kraški izvor u Evropi. U okolini Blagaja postoji ribogojilište i restoran, te ostaci tvrđave Stari grad iz 15. vijeka.

1. ¹ Modalitet Muslimani se danas označava kao modalitet Bošnjaci.

Blagaj, Do i Podgrađe.

Meteorološka stanica Blagaj nalazi se na samom ulazu u Blagaj na udaljenosti od 35 metra od rijeke Bune. Sa ove meteorološke stanice podaci se prosljeđuju u Federalni meteorološki zavod Sarajevo. Podaci se za klimatološke svrhe vrše tri puta dnevno u 7,14 i 21 sat, dok od 2006. godine automatskom stanicom mjerenja se vrše svakog sata.

•  
  Detalj iz Blagaja
•  
  Stara tvrđava iznag Blagaja
•  
  Pećina pored Blagaja
•  
  Pravoslavna crkva u Blagaju
•  
  Blagaj, panorama

• Neretva
• Mostar
• Počitelj
• Stolac
• Bregava
• Hutovo blato
• Stambeni kompleks porodice Velagić
• Sultan Sulejmanova džamija u Blagaju

• Ljubomir Stojanović, Старе српске повеље и писма, I/1, Српска краљевска академија, Зборник за историју, језик и књижевност српског народа, Прво одељење, Споменици на српском језику 19, Београд - Сремски Карловци 1929.
• Marko Vego, Naselja srednjevjekovne bosanske države, Svjetlost, Sarajevo 1957.
• Esad Kurtović, Veliki vojvoda bosanski Sandalj Hranić Kosača, Institut za istoriju, Studije i monografije, Knjiga 4, Sarajevo 2009.
• Jagoda Serdarević, Prilog bibliografiji Blagaja (Mostar), Hercegovina 15-16, Mostar 2003, 235-256.
• Ćiro Truhelka, Naši gradovi, Sarajevo 1904, 63-69.
• Hamdija Kreševljaković – Hamdija Kapidžić, Stari hercegovački gradovi, Naše starine 2, Sarajevo 1954, 9-10.
• Desanka Kovačević-Kojić, Gradska naselja srednjovjekovne bosanske države, Sarajevo 1978, 115.
• Pavao Anđelić, Bišće i Blagaj, politički centar Humske zemlje u srednjem vijeku, Hercegovina 1, Mostar 1981, 41-72.
• Marko Popović, Vladarski i vlasteoski dvor u srednjovekovnoj Bosni, Zbornik za istoriju BiH 2, Beograd 1997, 24.
• Aleksandar Ratković, Blagajska tvrđava u svjetlu najnovijih istraživanja, Hercegovina 10, Mostar 1998, 7-16.
• Esad Kurtović, Bišće i Blagaj u doba vojvode Sandalja Hranića Kosače, Zbornik radova Naučni skup 'Prirodno-graditeljska cjelina blagajske tekije i vrela Bune' 10.05. 2007. godine, Medžlis islamske zajednice Mostar, Mostar 2009, 34-54. [1]^{[mrtav link]}