Ñ

Brudet eo an ñ (la eñe) spagnolek dreist-holl abalamour ma vez implijet da skrivañ ar son (LFE) [ɲ], da lâret eo ar son skrivet gn hervez reolennoù reizhskrivadur ar brezhoneg a-vremañ.

Diorroet e oa bet diwar daou n, unan bihan skrivet a-us d'egile, o tiskouez orin latin seurt gerioù e spagnoleg, da skouer annum > año.

Deuet eo da vezañ ivez arouez ar spagnoleg, betek ma oa bet klasket, e 1991, mirout a enporzhiañ urzhiataerezioù e Spagn keit ha ma ne vije ket lakaet al lizherenn-se war o zouchennaouegoù.

Pennadoù zo bet skrivet gant tud a bep seurt da zifenn an ñ (la eñe), evel ar skrivagnerien María Elena Walsh/ ha Gabriel García Márquez (Priz Nobel al Lennegezh).

Dre levezon ar spagnoleg e vez implijet ivez evit skrivañ an hevelep son e meur a yezh komzet e Spagn, pe yezhoù all komzet e broioù bet levezonet gant Spagn, da skouer :

• ar galizeg, an euskareg, an aragoneg, an asturianeg
• hag ivez an aymareg (e Bolivia), ar gwaranieg (e Paraguay), ar c'hetchwaeg (e Perou ha broioù tro-dro), ar mapoudoungouneg (e Chile hag Arc'hantina), an tagalogeg (e Filipinez);
  • meur a yezh eus Mec'hiko: kiliwaeg, mixtek, o'odham, otomí, zapotekeg.

E yezhoù all c'hoazh e vez kavet :

• yezhoù eus Europa : brezhoneg, tatareg,
• yezhoù eus Afrika : bubi (Ginea ar C'heheder), hassanya ha wolofeg (Senegal), mandinka (Gambia, Gina-Bissau), zarma (Niger), hag ar braz eus ar yezhoù nilek-saharaek...
• yezhoù eus Okeania : chamorro (Guam), naurueg (Nauru).
• yezhoù eus Amerika : iñupiaq (Alaska), papiamento (Curaçao)
• yezhoù eus Azia : rohingya (Birmania), tetun (Timor ar Reter),
• yezhoù eus Aostralia.

E yezhoù romanek all e vez implijet lizherennoù all evit ober diouzh ar son-se, da skouer

• nh e portugaleg diwar levezon an okitaneg,
• ny e katalaneg
• pe gn en italianeg ha galleg.

E brezhoneg

Implijet e vez al lizherenn-mañ e brezhoneg ivez evit merkañ friadur ar vogalenn a-raok, hep na zeufe kensonenn n ebet war he lerc'h, da skouer: -mañ (LFE: [mã]). Kavet e vez war-lerc'h a, e, i, o, u, eu, da skouer er gerioù klañv, kreñv, fiñv, moñs, kuñv, steuñv.

Istor

Lavaret e vez a-wechoù e vez kavet e Geriadur ar Gonideg, embannet e 1821. Gwir eo, met

• ne servije nemet da skrivañ an n glebiet, evel e spagnoleg, e gerioù skrivet "kriñ" ("krign" hiriv) :.
• ne servije ket da skrivañ "amañ", rak ur varrennig ne oa ken a-us d'an n: Gonideg a skrive aman̄ (gant un "n̄", pe "n makronet" mar karer);
• ne servije ket evit dibenn an anv-verb, evel bremañ, dre ma oa diazezet skritur ar Gonideg war yezh Leon, hag a zistag "a" evit "añ" er ger "kanañ".

Fañch an Uhel avat, a skrive "cana" pe "canan" (pa veze "kana" gant ar Gonideg).

KLT

E KLT, adal 1908, e servijo da skrivañ :

• amañ (ama(ñ) e Geriadur Vallée),
• bremañ (brema(ñ) e Geriadur Vallée),
• gantañ.

Ne oa ket gwall implijet a-hend-all.

E-barzh embannadur La langue bretonne en 40 leçons e lenner:

• Le signe n̄, après une voyelle, surtout à la fin des mots, indique que cette voyelle est nasale.Ex. : aman̄ ici... (p. 2)
• krén̄v, din̄s, bleun̄v, plun̄v (p. 3).

Er bajenn 86 e skriver an anvioù-verb beza, beva, kreski, debri .... Ne gaver ket meneg eus ar ger tilde, hag ar makron eo a zo implijet, marteze peogwir e vanke an dildenn er stal.

Abaoe 1944

E KLTG, goude 1941 eta, ne voe ket implijet stank da gentañ.

E 1944, er C'hoariva brezhonek, eo an n makronet ("n̄") a gaver (p. 131: sentin̄, klan̄v), pe "n" hepken (Fransez, p. 131). E 1947 e voe implijet a-hed 500 pajennad Yezhadur Bras ar Brezhoneg gant Frañsez Kervella. Koulskoude, el lizherennoù bras, n'eo ket Ñ a gaver, met N, dre abegoù teknikel moarvat.

E falhuneg ne vez ket implijet e dibenn an anv-verb (eva, kana), met evel e KLT en adverboù amañ ha bremañ', e dañsal, eñ, neñv, klañv, evel e-barzh Komzom, lennom ha skrivomp brezoneg. Koulskoude, dre ma n'eo ket ofisiel ar brezhoneg, e chome dister an implij anezhañ en anvioù-lec'hioù betek ar panelloù-lec'h kentañ er bloavezhioù 1980. E 2017 e savas reuz Afer Fañch Bernard.

Tud

• Dre m'eo gallek marilh ar boblañs ha ma'z eo berzet an arouezioù na gaver ket e galleg (lezenn ar bloaz II, kelc'hlizher Taubira), ne vez ket skrivet ñ en anvioù-tiegezh brezhonek, nemet en embann brezhonek: an Henañ, ar Skañv.
• Ral eo an anvioù-badez : Alfoñs, Armañs, Frañsez, Frañseza (hag an adstumm Fañch, gwelout ar pennad Fañch Tildenn), Gwioñvarc'h, Klemañs, Laorañs.

Lec'hanvioù

Kavet e vez ñ en un nebeud anvioù kumunioù:

• Ar C'hrav-Sant-Laorañs
• Breal-Moñforzh
• Groñvel
• Hañveg
• Koñforzh-Meilar
• Kroeshañveg
• Lanleñv
• Lañveog
• Malañseg
• Moñforzh
• Plañvour
• Pleñver
• Plougoñ
• Roskañvel
• Sant-Gwioñvarc'h
• Sant-Laorañs
• Sant-Laorañs-Graeneg
• Sant-Loheñvel
• Traoñ-an-Oud

 

E galleg a hiriv, n'eus ñ ebet en un doare ofisiel. Er fedoù eo un tammig disheñvel.

• E galleg kozh e servije an dildenn da verraat al lizherennoù m pe n

Implijet eo bet an arouez e galleg.

• Hiriv en kaver e gerioù zo, amprestet digant ar spagnoleg, evel cañon, señor, doña, piraña. E danevell-skrid 1990 diwar-benn ar reizhadennoù e doare-skrivañ ar galleg ez erbeder da chom hep ober gant an ñ.

Brezel ouzh an "ñ"

Savet eo ar stad c'hall a-enep d'an arouezioù ha ne gaver ket e galleg, ha difennet ober, abalamour da se, gant an anv Fañch war marilh an ti-kêr.

• Gwelout ar pennad Fañch Tildenn .

• tildenn
• makron

Porched ar yezhoù hag ar skriturioù Adkavit pennadoù Wikipedia a denn d'ar yezhoù.