Аперацыя «Поўнач»

Адбылася 8-9 красавіка 1951 года паводле пастаноў МДБ СССР і Савета Міністраў СССР, загадам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 11 сакавіка 1951 года, пры пісьмовай згодзе першых сакратароў кампартый Беларусі, Украіны, Малдавіі, Літвы, Латвіі і Эстоніі, але планы па яе правядзенні рыхтаваліся МДБ СССР яшчэ ў лютым 1951 года.

За некалькі начэй войскі МУС і афіцыйныя прадстаўнікі ўлады затрымалі 9000 чалавек (з іх 394 чалавек з БССР), прад’явілі ім абвінавачванне ў падрыўной дзейнасці і адправілі іх у Сібір у таварных цягніках. Перасяленцам было дазволена ўзяць у дарогу толькі самае неабходнае. Астатняя маёмасць канфіскоўвалася на карысць дзяржавы. У Сібіры ўсе перасяленцы жылі ў спецпасяленнях пад адміністрацыйным наглядам праваахоўных органаў. Клімат і ўмовы жыцця былі кепскімі, але сем’ям давалі магчымасць жыць разам і зарабляць грошы. Нярэдка пераселеныя Сведкі Іеговы разглядалі гэты пераезд не як пакуты і выпрабаванні, а як магчымасць прапаведаваць сваю веру на новым месцы з пераездам за кошт дзяржавы. Перасяленцам было дазволена вярнуцца на радзіму толькі ў 1965 г. без вяртання канфіскаванай маёмасці, але частка перасяленцаў пераехала ў іншыя рэгіёны СССР.

Рэабілітацыя перасяленцаў і іншых Сведкаў Іеговы, якія перажылі дыскрымінацыю ў Савецкім саюзе, адбылася толькі пасля распаду СССР. У 1991 годзе Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь прымае пастанову «Аб парадку рэабілітацыі ахвяр палітычных рэпрэсій 20-80-х гг. у Рэспубліцы Беларусь». Паводле гэтай пастановы Сведкі Іеговы, якіх праследавалі ў БССР за рэлігійныя перакананні, атрымалі пасведчанні пра рэабілітацыю. У 1992 годзе ахвяр гэтай і іншых рэпрэсіўных акцый, якія былі грамадзянамі Расіі прыраўнялі да ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны па льготах.

Сведкі Іеговы знялі дакументальны фільм «Верныя ў выпрабаванні. Сведкі Іеговы ў Савецкім саюзе», у якім падрабязна апавядаецца пра аперацыю «Поўнач». Украінскі гісторык Алег Галько таксама падрабязна апісаў гэтую аперацыю па перасяленню рэлігійных меншасцяў у Сібір у сваёй кнізе «Свідкі Єгови — сібірскі маршрут».

70-годдзе аперацыі

1 красавіка 2021 года ў Маскве прайшла канферэнцыя, прысвечаная 70-годдзю аперацыі «Поўнач»; у мерапрыемстве ўдзельнічалі рэлігіязнаўцы, праваабаронцы і прадстаўнікі Еўрапейскай асацыяцыі Сведкаў Іеговы. Быў створаны адмысловы сайт з дакументамі і 3D-выстаўкай на тэму гэтай аперацыі і дакументальны фільм з успамінамі відавочцаў. 8-9 красавіка 2021 года ў Кіеве прайшла яшчэ адна тэматычная канферэнцыя ў фармаце анлайн на ўкраінскай мове з перакладам на рускую і англійскую.