Тыпалёгія моваў — клясыфікацыя моваў згодна іх граматычных уласьцівасьцяў.
Тыпалягічная клясыфікацыя адрозьніваецца ад генэтычнай клясыфікацыі, дзе ў моўныя сем’і аб’ядноўваюцца мовы, якія маюць агульную мову-продка.
Клясыфікацыя, якая падзяляе мовы згодна месца ў сказе дзейніка (S), аб'екта (O), выказніка (V). Існуюць наступныя тыпы:
У некаторых мовах дзейнік складаецца зь дзьвюх частак: дапаможнага дзеяслова і інфінітыву ці дзеепрыметніка. Нямецкая і галяндзкая мовы часта клясыфікуюцца як мовы тыпу V2, таму што дзеяслоў заўжды знаходзіцца на другім месцы ў сказе. Некаторыя мовы (звычайна вельмі флексычныя) вельмі цяжка клясыфікаваць, бо ў сказе дапушчальны амаль кожны парадак словаў. Гэта, напрыклад польская і ўсходнеславянскія мовы. У такіх выпадках магчыма толькі адзначыць, які парадак найбольш часты.
Паводле марфалягічнай клясыфікацыі мовы падзяляюцца на тыя, дзе марфэмы часьцей ужываюцца як самастойныя словы, і на тыя, дзе некалькі марфэм часта аб’ядноўваюцца ў адно слова.
У ізаліруючых мовах практычна ўсе марфэмы зьяўляюцца самастойнымі словамі, мала ці зусім няма афіксаў. Шэраг граматычных значэньняў выражаюцца асобна ад значэньня лексычнага. Сярод натуральных моў вельмі мала такіх моў, якія б зусім ня мелі афіксаў. Ізаліруючымі называюцца мовы, у якіх вельмі мала такіх элемэнтаў.
У сынтэтычных мовах адна ці некалькі марфэмаў аб’ядноўваюцца ў адно слова пры дапамозе прыставак, суфіксаў, канчаткаў. Можна падлічыць каэфіцыент сынтэтычнасьці мовы. Для гэтага ў тэксьце вызначаюць колькасьць марфэмаў (M) і агульную колькасьць словаў (V), іх адносіны M/V ёсьць каэфіцыент. Чыста ізаліруючая мова (напрыклад, сканструяваная мова такіпона) мае каэфіцыент роўны 1. Вельмі ізаліруючай мовай ёсьць віетнамская з каэфіцыентам 1,06. Ангельская мова мае каэфіцыент 1,68, мова суахілі — 2,55.
Паводле тыпу марфэмнага ладу мовы падзяляюцца на аглютынатыўныя і фузыйныя. У аглютынатыўных марфэмы заўжды маюць тое самае вымаўленьне (як у эспэранта) або вымаўленьне зьмяняецца згодна фанэтычных правілаў (як уфінскай ці турэцкай). Марфэмныя межы выразныя, а кожны афікс мае толькі адно значэньне. У фузыйных мовах марфэмныя швы сьціраюцца, адзін гук можа адносіцца адначасова да дзьвюх марфэмаў. Службовыя марфэмы выражаюць адразу некалькі граматычных значэньняў. Фузыйны лад сустракаецца ў індаэўрапейскіх і сэміцкіх мовах. Сярод фузыйных моваў ёсьць сынтэтычныя і аналітычныя (ангельская, француская).
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Тыпалёгія моў, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.