Хуткія Шахматы: від шахматаў

Гэта азначае, што ў распараджэньні кожнага з гульцоў меней за 60 хвілінаў на 60-хадовую партыю, а часам і таго меней. Паводле кантролю часу хуткія шахматы дзеляцца дадаткова на непасрэдна хуткія, бліц ды імгненныя; у пэўных сытуацыях выкарыстоўваецца так званы «армагедон», дзе гульцы розных колераў маюць розны запас часу.

Па хуткіх шахматах і бліцы ладзяцца асобныя чэмпіянаты сьвету, хоць і менш прэстыжныя за чэмпіянат сьвету па клясычных шахматах. Тытулам чэмпіёна ў хуткіх шахах валодае ўкраінец Васіль Іванчук, у бліцы — расеец Сяргей Каракін; абодвума жаночымі тытуламі валодае ўкраінка Ганна Музычук.

Паводле кантролю часу гульня ў шахматы меней чым па 60 хвілінаў на 60 хадоў падзяляецца на чатыры катэгорыі. Таксама пасьля кожнага ходу можа дадавацца дадатковы час.

Хуткія шахматы

Кожны гулец у хуткіх шахах атрымлівае час ад 10 да 60 хвілінаў. Пасьля кожнага ходу можа дадавацца дадатковы час: напрыклад, 10 сэкундаў за ход. У гэтым выпадку запас часу для кожнага гульца з улікам дададзенага часу павінен быць ад 10 да 60 хвілінаў.

На чэмпіянаце сьвету па хуткіх шахматах гульцы маюць па 15 хвілінаў і па 10 сэкундаў за кожны ход, пачынаючы зь першага.

Бліц

Кожны гулец у бліцы мае да 10 хвілінаў на партыю, таксама без альбо з дадаваньнем часу пасьля кожнага ходу. У апошнім выпадку найчасьцей абіраецца варыянт па тры хвіліны на партыю з двухсэкундным павелічэньнем. Агульны час гульца ў партыі з 60 хадоў у такім разе ня мусіць перавышаць 10 хвілінаў.

На чэмпіянаце сьвету па бліцы гульцы маюць па 3 хвіліны і па 2 сэкунды за кожны ход, пачынаючы зь першага.

Імгненныя шахматы

Кожны гулец у імгненных шахматах мае да 3 хвілінаў па партыю з 40 хадоў. Найбольш распаўсюджаны варыянт — 2 хвіліны з даданьнем аднае сэкунды або 1 хвіліна з даданьнем дзьвюх сэкундаў.

З розных прычынаў імгненныя шахматы асабліва папулярныя ў он-лайне. Па-першае, недахоп часу не дазваляе апанэнту карыстацца кампутарнымі праграмамі аналізу. Да таго ж он-лайн-гульня пазбаўленая такіх праблемаў гульні на сапраўднай дошцы, як выпадковае крананьне і раскіданьне фігураў пры хуткіх рухах.

Армагедон

Гэты варыянт гульні абавязкова сканчаецца перамогай аднаго з бакоў, бо чорным у выпадку нічыёй залічваецца перамога. У якасьці кампэнсацыі ж белыя маюць болей часу на партыю. Распаўсюджанымі варыяцыямі ёсьць шэсьць хвілінаў для белых і пяць для чорных альбо пяць і чатыры адпаведна. Пасьля кожнага ходу можа дадавацца дадатковы час. Шахматны «армагедон» звычайна ўжываецца на спаборніцтвах, дзе пераможца ня быў выяўлены.

Да зьяўленьня лічбавых гадзіньнікаў стандартам для хуткіх шахаў ці бліцу быў кантроль па пяць хвілінаў на партыю. А да зьяўленьня шахматных гадзіньнікаў увогуле час кантраляваўся судзьдзём, які агучваў яго кожныя 10 сэкундаў.

У 1988 року амэрыканскі гросмайстар Ўолтэр Браўн заснаваў Сусьветную асацыяцыю бліц-шахматаў.

У гульнях з абмежаваным кантролем часу ягонае сканчэньне для аднаго з гульцоў азначае паразу, акрамя тых выпадкаў, калі супернік ня мае дастаткова матэрыялу, каб паставіць мат (у такім разе партыя сканчаецца ўнічыю). «Параза па часе» распаўсюджваецца і на клясычныя шахі, аднак там здараецца нашмат радзей.

Агульнапрынятым на спаборніцтвах па хуткіх шахматах лічыцца правіла «недазволенага ходу»: калі гулец робіць ход немагчымы ход (напрыклад, ход іншай фігурай у той час, як ягоны кароль знаходзіцца пад шахам), ягоны супернік можа паведаміць пра гэта і запатрабаваць прысуджэньня яму перамогі.

У турнірах, дзе патрэбна вызначыць канчатковае становішча ўдзельнікаў, можа выкарыстоўвацца сэрыя з партыяў са скарочаным кантролем часу, звычайна дзьве партыі — па адной кожным колерам. У шахбоксе таксама выкарыстоўваецца варыянт гульні ў хуткія шахі.

Неафіцыйныя сусьветныя спаборніцтвы па хуткіх шахматах ладзяцца з 1970 року; чэмпіянаты сьвету пад эгідай ФІДЭ існуюць з канца 1980-х.

Першым чэмпіёнам сьвету па «актыўных шахматах» у 1988 року стаў Анатоль Карпаў, неўзабаве турнір стаў звацца чэмпіянатам па хуткіх шахматах. У гэтым жа годзе першым чэмпіёнам сьвету па бліцы стаў Міхаіл Таль.

У 1992 року адбыліся першыя жаночыя чэмпіянаты ФІДЭ па хуткіх шахматах і бліцы. Абодва тытулы заваявала вугорская гросмайстарка Жужа Полгар.

З 2012 року ФІДЭ ладзіць чэмпіянаты па хуткіх шахах і бліцы ў адзін пэрыяд.

Чэмпіёны сьвету

Хуткія шахматы № Імя Рок Краіна 1 Анатоль Карпаў 1988   СССР 2 Гары Каспараў 2001   Расея 3 Вішванатан Ананд 2003   Індыя 4 Сяргей Каракін 2012   Расея 5 Шахрыяр Мамэд’яраў 2013   Азэрбайджан 6 Магнус Карлсэн 2014   Нарвэгія 7 Магнус Карлсэн 2015   Нарвэгія 8 Васіль Іванчук 2016   Украіна

Хуткія шахматы (жанчыны) № Імя Рок Краіна 1 Жужа Полгар 1992   Вугоршчына 2 Антаанэта Стэфанава 2012   Баўгарыя 3 Кацярына Лагно 2014   Украіна 4 Ганна Музычук 2016   Украіна

Бліц № Імя Рок Краіна 1 Міхаіл Таль 1988   СССР 2 Аляксандар Грышчук 2006   Расея 3 Васіль Іванчук 2007   Украіна 4 Леньер Дамінгес 2008   Куба 5 Магнус Карлсэн 2009   Нарвэгія 6 Лявон Аранян 2010   Армэнія 7 Аляксандар Грышчук 2012   Расея 8 Ле Кўанг Льем 2013   Віетнам 9 Магнус Карлсэн 2014   Нарвэгія 10 Аляксандар Грышчук 2015   Расея 11 Сяргей Каракін 2016   Расея

Бліц (жанчыны) № Імя Рок Краіна 1 Жужа Полгар 1992   Вугоршчына 2 Кацярына Лагно 2010   Украіна 3 Валянціна Гуніна 2012   Расея 4 Ганна Музычук 2014   Славенія 5 Ганна Музычук 2016   Украіна

•  Brady, Frank Bobby Fischer: Profile of a Prodigy. — 2nd. — Dover, 1973. — ISBN 0-486-25925-0
•  Plisetsky, Dimitry Russians versus Fischer. — Everyman Chess, 2005. — ISBN 1-85744-380-2
• Bullet Chess: One Minute to Mate. — Russell Enterprises, 2009. — ISBN 978-1-888690-67-5

• Правілы ФІДЭ
• Анляйнавы сэрвіс па хуткіх шахах
• Online Chess Clock / Анляйнавы шахматны гадзіньнік