Раймунд Люліюс: каталёнскі місіянэр, паэт, філёзаф і тэоляг

Балеарскія астравы, Гішпанія — 1315, Міжземнае мора) — каталёнскі місіянэр, паэт, філёзаф і тэоляг, адзін з найбольш уплывовых і арыгінальных мысьляроў эўрапейскага высокага Сярэднявечча. Люліюс лічыцца адным з родапачынальнікаў эўрапейскай арабістыкі і камбінаторыкі.

Раймунд Люліюс
лац. Raymundus Lullius кат. Ramon Llull
Раймунд Люліюс
Сьвяты
Сьвецкае імя	Рамон Люль
Нарадзіўся	1232 Пальма-дэ-Мальёрка, Каралеўства Мальёрка(en), Каралеўства Арагон
Памёр	29 чэрвеня 1315 Міжземнае мора
Шануецца	Каталіцкая Царква
Услаўлены	Францішкане
Бэатыфікаваны	у 1847 годзе папам Піюсам IX
У ліку	слуга Божы
Галоўная сьвятыня	Кляштар Сьвятога Францішка(es) (Пальма-дэ-Мальёрка, Балеарскія астравы, Гішпанія)
Дзень памяці	27 лістапада
Патрон	кампутарных інжынэраў
Атрыбуты	Барадаты з кнігай
Працы	«Дрэва навукі»(en) (1295)
Раймунд Люліюс у Вікісховішчы

Раньнія гады

Пра жыцьцё яго было распаўсюджана шмат легендаў. Дакладныя зьвесткі знаходзяцца ў яго творах (асабліва ў некаторых аўтабіяграфічных вершах) і ў жыцьцяпісе, складзеным зь ягоных словаў яго вучнямі. Люліюс нарадзіўся ў горадзе Пальме, на востраве Малёрка; маладосьць правёў пры Арагонскім двары ў якасьці каралеўскага стольніка. Хоць рана жанаты, ён вёў расьсеянае жыцьцё і меў шмат любоўных прыгод. На трыццаць другім годзе жыцьця, складаючы эратычную песьню, ён меў бачаньне ўкрыжаванага Хрыста, якое паўтаралася яшчэ чатыры разы.

Гэта зрабіла ў ім ўнутраны пераварот; ён пакінуў двор і сям’ю і пасяліўся на пустыннай гары Мірамар, дзе празь нейкі час некалькі яго вучняў заснавалі маленькі манастыр (сам ён ніколі не ўступаў ні ў манаства, ні ў сьвятарства). Будучы цьвёрда перакананы ня толькі ў рэлігійнай ісьціне хрысьціянства, але і ў яго дасканалай разумнасьці, Люліюс знаходзіў, што занадта мала робіцца для звароту няверуючых (асабліва мусульман) шляхам перакананьня.

Гэта сьвядомасьць неабходнасьці новага, лепшага спосабу барацьбы зь нявернымі ўяўлялася яму падчас яго адасобленых разважаньняў на Мірамары ў выглядзе трох канкрэтных думак, якія ён прыпісаў асабліваму адкрыцьцю звыш:

• думка аб адмысловым мэтадзе або мастацтве, з дапамогай якога можна з разумнай неабходнасьцю вывесьці з агульных паняцьцяў ўсякія ісьціны, і перш за ўсё — праўды хрысьціянскага веравучэньня;
• думка аб заснаваньні місійных калегій, дзе, акрамя іншых прадметаў, вывучаліся б грунтоўна ўсходнія мовы, асабліва арабская;
• думка аб пераўтварэньні манаска-рыцарскіх ордэнаў у адзін вялікі місіянэрскі ордэн.

Усё далейшае жыцьцё Люліюса цалкам прысьвечана ажыцьцяўленьню гэтых трох думак. Для выкананьня першай зь іх ён піша мноства вялікіх і малых трактатаў, дзе з розных бакоў імкнецца выкласьці і высьветліць свой ​​лягічны мэтад, званы ім ars generalis, ars universalis, ars magna і т. д. У гэтым «мастацтве» Люліюс стаіць на глебе сярэднявечнага рэалізму, згодна зь якім агульныя паняцьці (universalia) валодаюць уласным самастойным быцьцём. Зыходзячы адсюль, Люліюс мяркуе, што рэчаіснасьць ёсьць ня што іншае, як правільнае і паступовае ўскладненьне агульных паняцьцяў празь іх розныя камбінацыі адзін з адным, а таму розум, сочачы за лягічным парадкам паняцьцяў, можа адкрываць сапраўдную сувязь рэчаў.

Гэта палажэньне, пасьля адноўленае ў больш глыбокай і тонкай форме Гегелям, мае ва ўсякім выпадку пэўны філязофскі сэнс. Нельга сказаць таго ж пра спосаб прымяненьня гэтага прынцыпу ў Люліюса — пра яго знакамітыя «колы» (У XIII стагодзьдзі Раймунд Люліюс стварыў лягічную машыну ў выглядзе папяровых колаў, пабудаваных па трынітарнай лёгіцы). Гэты лягічны мэханізм, які маляваўся ў творах Люліюса адпаведнымі фігурамі, складаўся зь некалькіх рухомых канцэнтрычных колаў, падзеленых папярочнымі лініямі на аддзяленьні («камэры»), у якіх у пэўнай парадку пазначаліся агульныя паняцьці ці асноўныя катэгорыі ўсяго існуючага; з прычыны канцэнтрычна колаў, падразьдзяленьні кожнага зь іх займалі пэўнае становішча адносна тых ці іншых падразьдзяленьняў іншых колаў, а круцячы іх так ці інакш, можна было атрымліваць мноства новых, больш ці менш складаных камбінацыяў, у якіх Люліюс бачыў новыя рэальныя ісьціны.

Гэтыя колы ў сукупнасьці сваёй абдымалі ўсю вобласьць магчымых ведаў: адзін зь іх заключаў асноўныя атрыбуты бажаства, другога — лягічныя катэгорыі, трэці — мэтафізычныя і г. д., да права і мэдыцыны ўключна. На самай справе ніякая ісьціна не была ні адкрыта, ні даказаная з дапамогай такога мэханізму, які таму і лічыўся да гэтага часу толькі кур’ёзнай цацкай. Сам Люліюс сьцьвярджаў, што сыстэма яго колаў была яму прама адкрыта звыш, у адмысловым бачаньні, які наведаў яго на роднай востраве Малёрка.

Так як ён быў менш за ўсё схільны да падману і містыфікацыяў, дык трэба выказаць здагадку, што сымбалічная схема разумнай сувязі, пранікальнай усе сфэры быцьця і пазнаньня, якая зьявілася тут у яго ўяўленьні, была ім памылкова прынята і вытлумачаная ў літаральным мэханічным сэнсе. Зрэшты, ён не абмяжоўваўся коламі і прыходзіў да іншых наглядным спосабам тлумачэньні сваёй сыстэмы, напрыклад, да радаводнага дрэва паняцьцяў.

Ад няўдалых панлягічных пабудоваў Люліюса павінна адрозьніваць зьмест яго ідэяў. Пануючым матывам яго філязофскай дзейнасьці было перакананьне, што ісьціна — адна: сапраўднае для веры ня можа быць агідна або чужая розуму, і, такім чынам, усякі зман можа быць аспрэчаны разумнымі аргумэнтамі.

Тут ён сутыкаўся, па-першае, з авэраістамі, якія распачалі ў той час прапаведаваць прынцып аб двух ісьцінах, які праславіўся пасьля. Справа ў тым, што Авэроэс, своеасабліва тлумачачы вучэньне Арыстоцеля, надаў яму рэзка пантэістычны характар​​. Хутка ён знайшоў пасьлядоўнікаў і ў эўрапейскіх школах, аднак, паколькі нельга было схаваць несумяшчальнасьці гэтага гледжаньня з хрысьціянскім веравучэньнем, то яны зьвярнуліся да сьцьвярджэньня, што сапраўднае для веры і па веры можа быць несапраўдным па розуме і што можна, напрыклад, трымацца ў тэалёгіі вучэньні аб індывідуальнай бесьсьмяротнасьці чалавечай душы, а ў філязофіі ў той жа час адмаўляць гэта неўміручасьць і прызнаваць вечнасьць толькі за ўнівэрсальным сусьветным розумам, у якім зьнікае асабісты розум чалавека пры яго сьмерці.

Такая двудушнасьць была невыносная для Люліюса, і ён бачыў у авэраістаў галоўных ворагаў сваёй справы. Меней рэзка, але гэтак жа рашуча змагаўся ён супраць таго набожнага погляду, у якім авэраісты маглі знаходзіць сабе ўскосную падтрымку — супраць погляду, што праўды веры наогул недаступныя для розуму і не павінны быць прадметам філязофскага доказы і тлумачэньня. Гэты погляд узьнік на той жа глебе поўнага аддзяленьня веры ад розуму, як і авэраізма; але авэраісты станавіліся цалкам на бок розуму, толькі крывадушна дапушчаючы патрабаваньні веры, тады як набожныя іррацыяналісты шчыра шанавалі сваёй цёмнай верай і варожа ставіліся да розуму і ўсякай філязофіі. Палеміка Люліюса супраць гэтага апошняга погляду ўяўляе шматлікія варыяцыі адной і той жа тэмы.

Які-небудзь арабскі ці маўрытанскі мудрэц разумнымі меркаваньнямі пераконваецца ў нежыцьцяздольнасьці ісламу і жадае прыняць хрысьціянства, калі яму пакажуць праўдзівасьць хрысьціянскіх дагматаў; але які-небудзь набожны манах, да якога ён за гэтым зьвяртаецца, кажа яму, што боскія дагматы сутнасьць таямніцы, зусім не спасьцігальныя для розуму, і што ў іх трэба толькі верыць, не разважаючы. На гэта арабскі мудрэц пярэчыць, што ў такім выпадку яму няма чаго мяняць рэлігіі, так як для сьляпой веры і мусульманства цалкам прыдатна. Супраць звычайнага сьцьвярджэньня, што разумны доказ рэлігійных ісьцін адымае маральную заслугу веры, Люліюс пярэчыць, што разумны доказь не стварае веры (як асабістага суб’ектыўнага акту або стану, які мае маральную заслугу), а толькі надае ёй агульныя аб’ектыўныя падставы, дзякуючы якім яна можа быць паведамлена іншым.

Прыхільнікі Люліюса, былыя даволі шматлікімі ўжо ў апошнія гады яго жыцьця (у адным Парыскім унівэрсытэце знайшлося 50 магістраў і дактароў, якія заявілі пісьмова пра поўнае адабрэньне яго вучэньня), ўтварылі пасьля яго сьмерці цэлую школу, якая асабліва квітнела ў XV ст. Зь яе выйшлі многія творы, памылкова прыпісаныя самому Люліюсу.

Сапраўдныя яго сачыненьні, напісаныя на каталёнскай, арабскай і лацінскай мовах, былі распаўсюджаны ў шматлікіх рукапісах. Яшчэ ў пачатку XIV ст. былі складзены іх каталёгі. Поўнае друкаванае — выд. Зальцынгера ў Майнцы, 1721—1742 гг., у 10 тамах, зь якіх 7-ы і 8-ы не зьяўляліся. Вершы («Obras rimadas») выдадзеныя ў Гішпаніі. Багаты збор рукапісаў Люліюса, сярод якіх ёсьць і нявыдадзеныя, знаходзіцца ў Мюнхэне.

З 313 твораў, апісаных Рэнанам, многія (каля 100) не належаць Люліюсу. Такія ўсе алхімічныя трактаты: Люліюс ня толькі не займаўся альхіміяй, але асуджаў яе, як ілжывае і амаральнае мастацтваў; паміж тым ужо бліжэйшае нашчадзтва зрабіла зь Люліюса алхіміка па перавазе.

Гэта можна растлумачыць міжвольным непаразуменьнем: назву ars magna, ars universalis, якую ён даваў свайго лягічнаму мэтаду, у тагачасным словаўжываньня азначала менавіта мастацтва ператвараць мэталы і здабываць жыцьцёвы эліксір.

Цэлы шэраг алхімічных твораў, прыпісаных Люліюсу, мае характар ​​грубай падробкі: Люліюс зьяўляецца тут дзеючым у Ангельшчыне, дзе ён ніколі ня быў, прытым празь некалькі дзесяцігодзьдзяў пасьля сваёй сьмерці і пры двары небывалага ангельскага караля Робэрта.

Па схалястычным звычаі даваць асаблівыя мянушкі найважнейшым дзеячам рэлігіі і навукі, Люліюс быў празваны настаўнікам азораным (doctor illuminatus, illuminatissimus). У эпоху Адраджэньня да Люліюса прымыкаюць з розных бакоў Агрыпа Нэтэсгеймскі, Мікалай Кузанскі і ў асаблівасьці Джардана Бруна, аднаўляюцца «вялікае мастацтва» ў некалькіх сваіх творах.

Пазьней Ляйбніц знаходзіў у Люліюса сёе-тое добрае.

• Кніга пра тых, што любяць і любасныя. — СПб: «Навука», 1997.
• Кніга пра рыцарскі ордэн (Llibre de l'orde de cavalleria).
• Кніга цудаў.

• Штекль А. История средневековой философии. Пер. Репринт. — СПб.: «Алетейя», 1996. — 307 с — (Вых. дан. ориг.: М. : Изд. В. М. Саблина, 1912.)
• Эко У. Поиски совершенного языка в европейской культуре. — СПб: «Alexandria», 2007.
• Helfferich. R. L. u. die Anfänge der catalonischen Litteratur, 1858.
• E. Renan. R. Lulle // «Histoire littéraire de la France, par les membres de l’Institut», т. XXIX. — Париж, 1885.
• Doctor Illuminatus: A Ramon Llull Reader. Еd. A. Bonner. Princeton: Princeton UP, 1993.
• Кульматов В. А. К истории распространения идей Луллия в России // Россия и гносис. М.: «Рудомино», 2000. — С.53-62.
• Кульматов В. А. От «Ars magna» Р. Лулия к «Великой науке» Белобоцкого // Verbum.Вып.5. Образы культуры и стили мышления: иберийский опыт.-СПб.: Издательство Санкт-Петербургского философского общества, 2001. С.217-240.
• Кульматов В. А. Способ задания определений и характер аргументации в «Искусстве» Раймунда Луллия //Историко-логические исследования: Межвузовский сборник. СПБ., 2003. С.111-133.
• Б. В. Бирюков, В. Н. Тростников. Жар холодных чисел и пафос бесстрастной логики. Формализация мышления от античных времен до эпохи кибернетики. М., Знание, 1977, 2004.
• Багно В. Е. Русское люллианство как феномен культуры // Багно В. Е. Россия и Испания: общая граница. СПб., 2006, 21-31.
• Кульматов, В. А. Луллианские произведения А. Х. Белобоцкого // Труды Отдела древнерусской литературы, 59, 2008, 352—362.
• Жильсон, Этьен. От Александра Гэльского до Раймунда Луллия. — В кн.: Жильсон, Этьен. Философия в Средние века. От истоков патристики до конца XIV века. М.: «Республика», 2004. — 678 с — ISBN 5-250-01825-4. — с. 330—355.
• William Theodore Aquila Barber, Raymond Lull, the illuminated doctor : a study in mediaeval missions, London: C.H. Kelly, 1903.
• Anthony Bonner (ed.), Doctor Illuminatus. A Ramon Llull Reader (Princeton University 1985), уключае The Book of the Gentile and the Three Wise Men, The Book of the Lover and the Beloved, The Book of the Beasts, і Ars brevis;
• Anthony Bonner, The Art and Logic of Ramon Llull: A User’s Guide, Leiden: Brill, 2007.
• Alexander Fidora and Josep E. Rubio, Raimundus Lullus, An Introduction to His Life, Works and Thought, Turnhout: Brepols, 2008.
• J. N. Hillgarth, Ramon Lull and Lullism in Fourteenth-Century France (Oxford University 1971).
• Mark D. Johnston, The Spiritual Logic of Ramón Llull, Oxford: Clarenden Press, 1987.
• Antonio Monserat Quintana, La Visión Lulliana del Mundo Derecho (Palma de Mallorca: Institut d’Estudis Baleàrics 1987).
• Pereira Michela, The Alchemical Corpus attributed to Raymond Lull, London: The Warburg Institute, 1989.
• Lorenzo Riber, Raimundo Lulio (Barcelona: Editorial Labor 1935, 1949).
• William Thomas Walsh, Characters of the Inquisition, Tan Books and Publishers, Inc (1940). ISBN 0-89555-326-0
• Frances Yates includes a brief chapter on Lull in «The Occult Philosophy in the Elizabethan Age» (London, Ark Paperbacks 1979).
• Frances Yates, «Lull and Bruno» (1982), in Collected Essays: Lull & Bruno, vol. I, London: Routledge & Kegan Paul.
• Samuel Marinus Zwemer, Raymund Lull, first missionary to the Moslems, New York and London : Funk & Wagnalls Co., 1902; reprinted by Diggory Press, 2006, ISBN 978-1-84685-301-2

  Раймунд Люліюс — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Кім быў Раймунд Люліюс? Centre de Documentació Ramon Llull, Universitat de Barcelona
• Raymund Lull: First Missionary to the Muslims by Samuel M. Zwemer
• Ramon Llull at the AELC (Association of Writers in Catalan Language).  (анг.)  (гішп.)  (анг.)  (кат.)
• Ramon Llull in LletrA, Catalan Literature Online (Open University of Catalonia)  (анг.)  (гішп.)
• Site with fulltexts of Raymond Lull's books. Also music based on Lullian arts. (анг.)
• Ramon Llull Database, University of Barcelona (анг.)
• Catholic Encyclopedia артыкул 1911 года
• Blessed Raymond Lull (анг.)
• The Ultimate General Art (анг.)
• Esteve Jaulent:The Theory of Knowledge and the Unity of Man according to Ramon Llull (анг.)