Вэнэцыянская Рэспубліка

Пасьля падзеньня Заходняй Рымскай імпэрыі Вэнэцыянскія астравы разам з астатняй Італіяй падпалі пад уладу караля Адаакра, потым остготаў і, нарэшце, Усходняй Рымскай імпэрыі; нават пасьля ўварваньня лянгабардаў яны заставаліся яшчэ пад уладай Бізантыі. У 697 насельніцтва гэтай астраўной групы ўпершыню абрала пажыцьцёвую найвышэйшую службовую асобу, названую дожам (ад лацінскага — dux). Трэці вэнэцыянскі дож на просьбу рымскага папы абвясьціў вайну лянгабардам, аблажыў іх у Равэньне і, завалодаўшы гэтым местам, перадаў яго пад уладу бізантыйскага імпэратара. Аднак неўзабаве гэты дож быў забіты суграмадзянамі ў сваім палацы, і пасада дожа была скасаваная на пяць гадоў, але затым ізноў адноўленая ў сувязі зь неабходнасьцю мець вайсковага кіраўніка для абароны места. Аднак галоўным органам выканаўчай улады ў Вэнэцыі засталася гарадзкая Рада сарака. У часы бурнага палітычнага жыцьця рэспублікі ў 1172 была заснаваная Вялікая рада, якая складалася з выбарных натабляў, і з тых часоў зрабілася найвышэйшаю ўладай і значна абмяжоўвала магутнасьць дожаў і сіньёрыі (урадавай калегіі з шасьці радных). Агульны народны сход стаў склікацца толькі ў выключных выпадках, а ў 1423 быў скасаваны.

Крыжовыя паходы забясьпечылі Вэнэцыянскай рэспубліцы калясальны прырост багацьця і магутнасьці. Геаграфічнае становішча і палітычная беспрынцыповасьць дазволілі вэнэцыянцам атрымліваць выгаду з чужых войн і нажывацца за кошт пасярэдніцкага гандлю з варагуючымі адзін з другім бакамі. Вэнэцыя стварыла моцны флёт, і ейныя гандлёвыя факторыі разьмяшчаліся па ўсім Міжземнамор’і. Вэнэцыянскі дож Энрыка Дандалё ў пач. XIII ст. з выгадай для Вэнэцыі выкарыстаў крыжакоў Чацьвертага крыжовага паходу, накіраваўшы іх супраць ворагаў і гандлёвых супернікаў вэнэцыянцаў у абмен на правіянт і транспартныя паслугі. У выніку рыцары і вэнэцыянскія маракі разграмілі важны вугорскі гандлёвы горад Задар, а затым штурмам узялі Канстанцінопаль, захапіўшы велізарную здабычу ў сталіцы Бізантыі. Пры падзеле скоранай імпэрыі вэнэцыянцы атрымалі чвэрць ейных тэрыторыяў і багацьцяў, а таксама палову Канстантынопалю. У валоданьні вэнэцыянцаў апынулася мноства грэцкіх астравоў, правінцый і княстваў, якія распасьціраліся ад Адрыятычнага да Чорнага мораў, што дазволіла ім прыбраць да рук амаль увесь гандаль Эўропы з Азіяй. Тым ня менш, Вэнэцыя не змагла перашкодзіць падзеньню Лацінскай імпэрыі ў 1261, пасьля чаго бізантыйскія імпэратары далі шырокія гандлёвыя прывілеі генуэзцам — асноўным супернікам Вэнэцыі ў той пэрыяд.

З 1256 Вэнэцыянская рэспубліка вяла з Генуэскай рэспублікай працяглую вайну зь пераменным посьпехам, аднак пасьля 130-гадовага змаганьня Вэнэцыя здолела дамагчыся перамогі ў 1381. Вэнэцыянскія валоданьні ў Эўропе працягвалі пашырацца. Да сярэдзіны XV ст., калі магутнасьць Вэнэцыянскай рэспублікі дасягнула сваёй вяршыні, ейная тэрыторыя складалася з трох складовых частак: герцагства, якое ахоплівала горад Вэнэцыю і найбліжэйшыя гарады ў Вэнэцыянскай лягуне; кантынэнтальнай часткі, якая складалася зь некалькіх абласьцей Верхняй Італіі; марской часткі, якая ўключала Істрыю, Далмацыю, часткова Альбанію, Марэю і Македонію, а таксама Кандыю (Крыт), Нэграпонт (Эўбэю) й іншыя астравы грэцкага архіпэлягу. Нарэшце ўдава апошняга кіпрскага караля Катарына Карнара ў 1489 прадала Вэнэцыянскай рэспубліцы востраў Кіпр. З такой раздробненай тэрыторыяй і невялікім насельніцтвам Вэнэцыянская рэспубліка заставалася, тым ня менш, першай марской і гандлёвай дзяржавай Міжземнамор’я да канца сярэднявечча.

• Другая бітва пры Лепанта
• Джакома Казанова — ураджэнец Вэнэцыянска воласьці.