De Siemgmoana, aa Siebengemeinden (hebräisch שֶבַע קְהִלּוֹת) woa da Naum vau ana Gruppn vau 7 ehemolign jidischn Gmoana im heiting Burgenland.
Auf Hebräisch wiad de Gruppn Schewa Kehillot (YIVO: Sheva Kehillot) gnennd.
De siem orthodox-jidischn Kultus-Gmoana woan in: Eisnstod, Mattasdorf, Kobasdorf, Lacknboch, Frauenkirchen, Kittsee und Deitschkreitz. Uaspringlich hods sogoa no a ochde Gmoa gem. Des is Neiföd gwen. De Neiföda Judngmoa is owa duach an heaschoftlichn Ealoss 1739 auflest wuan. Dageng woa kaa Widaspruch meglich.
Anno 1496 aus da Steiamoak, 1526 aus Ednbuag (Ödenburg) und 1670/71 aus Wean vatriebane Judn haum in Westungarn (heit Buagnlaund) Zuaflucht gsuachd und haum si untan Schutz vau vaschiedanan, ungarischen Odlsfamülien gschdöd.
De Siemgmoana san vua oim ob anno 1670 entstaundn, wia da Fiascht Paul I. Esterházy Judn aufgnumma hod, de wos vaum Leopold I. aus Wean vatriem wuan san. Es woan rund 3000 Weana Judn, de wos iwawiegend orthodox gwen san. Vaum 18. Joahundat aun haum de Siemgmoana a recht autonome innajidische Vawoitung ghobt. Eisnstod hod bis 1938 sogoa an Status vau ana "Großgmoa" ghobt mit an eignan jidischn Buagamasta. Fian Schutz, den wos vau de Fiaschtn Esterházy griagt haum, haum de Judn Schutzgöd zoin miassn. Im Gegenzug haum sa si Hochfürstlich Esterházy Schutzjuden gnennd.
In Deitschkreit und in Mattasdoaf hods bedeitende Talmud-Hochschuin (sog. Yeshivot/Jeschiwot, Plural vau Yeshiva/Jeschiwa) gem. Da Rabbi vau Mattasdoaf, da Moses Sofer woa im gaunzn Kaisareich und driwa ausse berihmd.
Im Buagnlaund hods aa no aundare Judngmoana gem. De san owa ned untam Schutz vau de Fiaschtn Esterházy gschtaundn, sundan untam Schutz vau da heaschoftlichn Famülie Batthyány. Dazua haum beispüsweis Rechnitz, Schlaining und Güssing ghead.
Anno 1910 haum de Siemgmoana no zu Deitsch-Westungarn gheat:
Mitn Aunschluss vau Österreich auns Deitsche Reich san de jidischn Gmoana vau de Nationalsozialistn aufglest und de rund 4000 Judn noch Wean zwaungsumgsiedlt wuan. Davau haum rund 65 % flichdn kena, a Drittl is liquidiat wuan. Heit lebm nua no 12 jidische Famülien in de ehemoling Siemgmoana. In Jerusalem haum Iwalebende zua Eainnarung aun ian Haamatoat de Siedlung Kiriat Mattersdorf (Mattasdoaf, heit Mattasbuag) grindt.
De jidischn Friedhef san zum großn Teu no dahoidn. De Synagogn san mit Ausnaum vau Kobaschdoaf vau de Nazis zastead und sofuat obgrissn wuan. Im Wertheimerhaus in Eisnstod, aum Sitz vaum ehemolign Obarabbi Samson Wertheimer, is seit 1982 es Österreichische Jüdische Museum untabrochd.
Dea Artike is ois berig in de Hall of Fame (Ruhmeshoin) aufgnumma worn. |
This article uses material from the Wikipedia Boarisch article Siemgmoana, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Der Inhalt ist verfügbar unter CC BY-SA 4.0, sofern nicht anders angegeben. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Boarisch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.