Ауыл Биләмәһе
Ауыл биләмәһе — Рәсәйҙә муниципаль берәмектәрҙең бер төрө, ҡағиҙә булараҡ, дөйөм биләмәгә берләшкән бер нисә тораҡ пункта (ҡасаба, ауыл, станица, утар, ҡышлаҡ һ.б.
тораҡ пунктар), уларҙа урындағы үҙидара халыҡтың үҙе тарафынан йәки вәкәләтле һайланма органдар аша ғәмәлгә ашырыла. Ауыл биләмәһе муниципаль район составына инә.
Урындағы үҙидара органдары өсөн урындағы бюджетты формалаштырыу, муниципаль милек менән идара итеү, урындағы власть органдары структураһын үҙ аллы билдәләү, урындағы үҙидараны территориаль ойоштороу, йәмәғәт тәртибен һаҡлау һәм башҡалар конституцион гарантияланған вәкәләттәр булып ҡала.
Тасуирлама
Муниципаль берәмектәрҙең был тибы 2003 йылғы «Рәсәй Федерацияһында урындағы үҙидараны ойоштороуҙың дөйөм принциптары тураһында» законда ҡарала һәм муниципаль реформа барышында индерелә.
Ауыл биләмәһе территорияһына, ҡағиҙә булараҡ, бер ауыл торама пункты йәки халҡы 1000 кешенән ашыу булған (халыҡ тығыҙлығы юғары булған территория өсөн 3000-дән ашыу кеше) һәм (йәки) дөйөм территория менән берләштерелгән һәр береһе 1000 кешенән кәм булған (халыҡ тығыҙлығы юғары булған территория өсөн — һәр береһе 3000 кешенән кәмерәк) бер нисә ауыл торама пункты инә ала.
Ауыл биләмәһенең административ үҙәге — урындағы йолаларҙы һәм барлыҡҡа килгән социаль инфраструктураны иҫәпкә алып билдәләнә, Рәсәй Федерацияһы субъекты законына ярашлы ошо ауыл биләмәһенең вәкәләтле органы урынлашҡан торама пункт.
Составына ике һәм унан күберәк ауыл биләмәһе ингән ауыл биләмәһенең сиктәре, ҡағиҙә булараҡ, уның административ үҙәгенә тиклем йәйәүлеләр йөрөү өсөн һәм уның составына ингән бөтә тораҡ пункттарҙа йәшәүселәр өсөн эш көнө дауамында йөрөрлөк булыу иҫәпкә алып билдәләнә. Был халыҡтың тығыҙлығы түбән, алыҫ һәм барып етеүе ҡыйын булған биләмәләргә ҡағылмай.
Күсәгилешлелек
Ғәмәлдә термин совет һәм иртә совет осорондағы «ауыл советы» төшөнсәһен алмаштыра, шулай уҡ йыш ҡулланылған «ауыл советы» акронимы 1990 йылдарҙа «ауыл округы» термины менән алмаштырыла, ул 2006 йылдағы муниципаль реформаға тиклем ҡулланыла. Йыш ҡына ауыл биләмәһе совет осоро ауыл советына йәки Совет осорона тиклемге һәм советтан һуңғы осор улустарына тап килә, мәҫәлән, Псков өлкәһе Псков районының «Тямша улусы» ауыл биләмәһе. Хәҙер ҡайһы бер өлкәләрҙә «ауыл советы» һүҙе ауыл биләмәһе синонимы булараҡ һаҡлана йәки исемендә ҡулланыла, мәҫәлән, Түбәнге Новгород өлкәһенең Богородский районындағы Новинский ауыл биләмәһе.
Иҫәбе
Рәсәй буйынса дөйөм динамикаһы
| по состоянию на 01.01 | число сельских поселений | примечания |
|---|---|---|
| 2008 | 19 861 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2009 | 19 863 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2010 | 19 591 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2011 | 18 996 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2012 | 18 833 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2013 | 18 722 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2014 | 18 525 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2015 | 18 654 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2016 | 18 177 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2017 | 18 101 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2018 | 17 772 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2019 | 17 380 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2020 | 16 821 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
| 2021 | 16 332 | Росстат мәғлүмәттәре буйынса |
Яңыртылған мәғлүмәттәр буйынса, 2021 йылдың 1 ғинуарына 16 248 ауыл биләмәһе иҫәпләнә.
Рәсәй Федерацияһы субъекттары буйынса
Бөтә муниципаль райондарҙы ҡала округтарына үҙгәртеү менән бәйле, 2020 йылға ауыл биләмәләре Калининград, Магадан, Мәскәү һәм Сахалин өлкәләрендә бөтөнләй юҡ. Шулай уҡ 2020 йылда Ставрополь крайының бөтә ауыл биләмәләре бөтөрөлә, ә 2021 йылда муниципаль райондарҙы муниципаль округтарға үҙгәртеү менән бәйле Удмуртияның ауыл биләмәләре бөтөрөлә.
| Рәсәй Федерацияһы субъекттары буйынса ауыл биләмәләре һаны (2021 йылдың 1 ғинуарына ҡарата) | ||
|---|---|---|
| субъект РФ | количество | по другим данным |
| Российская Федерация | 16 332 | 16 248 |
| Центральный федеральный округ | 2980 | 2980 |
| Белгородская область | 174 | 174 |
| Брянская область | 176 | 176 |
| Владимирская область | 80 | 80 |
| Воронежская область | 416 | 416 |
| Ивановская область | 92 | 92 |
| Калужская область | 252 | 252 |
| Костромская область | 116 | 116 |
| Курская область | 287 | 287 |
| Липецкая область | 286 | 286 |
| Московская область | ||
| Орловская область | 223 | 223 |
| Рязанская область | 232 | 232 |
| Смоленская область | 133 | 133 |
| Тамбовская область | 231 | 231 |
| Тверская область | 161 | 161 |
| Тульская область | 54 | 54 |
| Ярославская область | 67 | 67 |
| г. Москва | ||
| Северо-Западный федеральный округ | 853 | 847 |
| Республика Карелия | 85 | 85 |
| Республика Коми | 144 | 144 |
| Архангельская область | 170 | 164 |
| в том числе Ненецкий автономный округ | 18 | 18 |
| Архангельская область без АО | 152 | 146 |
| Вологодская область | 158 | 158 |
| Калининградская область | ||
| Ленинградская область | 121 | 121 |
| Мурманская область | 9 | 9 |
| Новгородская область | 81 | 81 |
| Псковская область | 85 | 85 |
| г. Санкт-Петербург | ||
| Южный федеральный округ | 1667 | 1667 |
| Республика Адыгея | 48 | 48 |
| Республика Калмыкия | 111 | 111 |
| Республика Крым | 250 | 250 |
| Краснодарский край | 351 | 351 |
| Астраханская область | 117 | 117 |
| Волгоградская область | 399 | 399 |
| Ростовская область | 391 | 391 |
| г. Севастополь | ||
| Северо-Кавказский федеральный округ | 1241 | 1241 |
| Республика Дагестан | 700 | 700 |
| Республика Ингушетия | 36 | 36 |
| Кабардино-Балкарская Республика | 112 | 112 |
| Карачаево-Черкесская Республика | 83 | 83 |
| Республика Северная Осетия-Алания | 97 | 97 |
| Чеченская Республика | 213 | 213 |
| Ставропольский край | ||
| Приволжский федеральный округ | 4451 | 4468 |
| Республика Башкортостан | 818 | 818 |
| Республика Марий Эл | 105 | 105 |
| Республика Мордовия | 233 | 233 |
| Республика Татарстан | 872 | 872 |
| Удмуртская Республика | 302 | 302 |
| Чувашская Республика | 284 | 284 |
| Пермский край | 24 | 41 |
| Кировская область | 247 | 247 |
| Нижегородская область | 192 | 192 |
| Оренбургская область | 445 | 445 |
| Пензенская область | 264 | 264 |
| Самарская область | 284 | 284 |
| Саратовская область | 269 | 269 |
| Ульяновская область | 112 | 112 |
| Уральский федеральный округ | 961 | 929 |
| Курганская область | 354 | 322 |
| Свердловская область | 16 | 16 |
| Тюменская область | 349 | 349 |
| в том числе: Ханты-Мансийский автономный округ — Югра | 57 | 57 |
| Ямало-Ненецкий автономный округ | 19 | 19 |
| Тюменская область без АО | 273 | 273 |
| Челябинская область | 242 | 242 |
| Сибирский федеральный округ | 2687 | 2677 |
| Республика Алтай | 91 | 91 |
| Республика Тыва | 120 | 120 |
| Республика Хакасия | 83 | 83 |
| Алтайский край | 641 | 641 |
| Красноярский край | 457 | 457 |
| Иркутская область | 354 | 354 |
| Кемеровская область | 40 | 30 |
| Новосибирская область | 427 | 427 |
| Омская область | 363 | 363 |
| Томская область | 112 | 112 |
| Дальневосточный федеральный округ | 1492 | 1393 |
| Республика Бурятия | 247 | 247 |
| Республика Саха (Якутия) | 361 | 361 |
| Забайкальский край | 318 | 318 |
| Камчатский край | 46 | 46 |
| Приморский край | 74 | 74 |
| Хабаровский край | 191 | 191 |
| Амурская область | 218 | 165 |
| Магаданская область | ||
| Сахалинская область | ||
| Еврейская автономная область | 17 | 17 |
| Чукотский автономный округ | 20 | 20 |
Иҫкәрмәләр
Һылтанмалар
Ауыл биләмәһе // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 19 ноябрь 2022)
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Ауыл биләмәһе, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.