Һыубаҫар туғай (рус. пойма) — йылға үҙәненең йырҙанан бейегерәк урынлашҡан һәм яҙғы һыу күтәрелгәндә йәки ташҡын ваҡытында һыу аҫтында ҡала торған бер өлөшө.
Һыубаҫар туғай | |
Һыубаҫар туғай Викимилектә |
Тигеҙлектәге йылғаларҙың һыубаҫар туғайы киңлеге йырҙаның киңлегенә тиң булыуы ла, ҡайһы ваҡыт хатта 40 км-ға тиклем барып етеүе лә мөмкин. Элек һыу баҫҡан, әммә хәҙер яҙғы һыу йәки ташҡын бейеклегенән юғарыраҡ булып ҡалған урындар терраса тип атала. Ҡайһы ваҡыт улар бер нисә кимәл, мәҫәлән, түбән һәм юғары булыуы ихтимал.
Һыу ҡайтҡанда ташҡын ваҡытында килеп тулған нәмәләр туғай өҫтөнә әкренләп йыйыла һәм ерҙе күтәрә бара. Бер үк ваҡытта йылға ярҙарының бер өлөшөн ташҡын ашай, икенсе урында ләм яғып пляждарҙы киңәйтә, шуның һөҙөмтәһендә туғай һыҙаттары өҙлөкһеҙ үҙгәреп тора.
Ташҡында йылға менән килгән ләм тупраҡты бик уңдырышлы итә. Үҫемлектәр туғайҙар өҫтөн нығытыуҙа ифрат ҙур роль уйнай, улар ләм туплауға ярҙам итә. Һыу баҫа торған туғайҙарҙың күп өлөшөн болондар биләй, тейешенсә үҙләштерелгән шарттарҙа мал аҙығы өсөн улар бик ҡулай. Һыу баҫҡанда балыҡтар ҙа үрсеп ҡала, балыҡсылыҡ хужалыҡтары өсөн был ҙур әһәмиәткә эйә.
Башҡортостанда ташҡындар, һыу баҫыуҙар йәйге һәм көҙгө осорҙарҙа була. Республиканың Урал алды йылғаларында һыу баҫыу оҙайлығы дала яҡтарында 10 көндән ашыу, тау‑урманлы төбәктәрҙә — 25 көнгә тиклем етә, Урал аръяғында уртаса 8—14 көн тәшкил итә.
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Һыубаҫар туғай, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.