Көньяҡ Океан: океан

Көньяҡ океандың майҙанын океанология прицибы буйынса һалҡын антарктик ағымдың өс океандың йылы һыуҙары менән осрашҡан һыҙаты булараҡ билдәләргә була. Ләкин бындай сик һәр ваҡыт урынын алмаштыра һәм миҙгелгә ҡарап үҙгәреп тора, шуға ла практикала ҡулланыу өсөн бик уңайһыҙ. 2000 йылда — Халыҡ-ара гидрографик ойошма ағзалары булған дәүләттәр Көньяҡ океанды үҙендә Атлантик, Һинд һәм Тымыҡ океандарҙы берләштереүсе үҙаллы бишенсе океан булараҡ айырып күрһәтергә ҡарар итә. Ул төньяҡтан көньяҡ киңлектең 6-сы параллеле менән сикләнә, шулай уҡ Антарктика тураһындағы килешеүгә таяна. Шулай итеп, Көньяҡ океандың майҙаны 20,327 млн км² тип ҡабул ителә (Антарктида ярҙары һәм көньяҡ киңлектең 60-сы параллеле араһында).

Көньяҡ океан
Рәсми атамаһы	Southern Ocean
Кем хөрмәтенә аталған	Көньяҡ һәм Антарктика
Донъя ҡитғаһы	Антарктика
Административ-территориаль берәмек	Территория Антарктического договора[d]
Урын	Көньяҡ ярымшар[d]
Вертикаль тәрәнлеге	7235 метр
Майҙан	20 327 000 ± 1 км²
Күләме	71 800 000 км³
Көньяҡ океан Викимилектә

Океандың иң тәрән урыны Көньяҡ-Сандвичев улағында һәм 8264 м тәшкил итә. Уртаса тәрәнлеге — 3270 м. Яр буйы һыҙатының оҙонлоғо — 17 968 км.

1978 йылда урыҫ телендә баҫылып сыҡҡан бөтә практик диңгеҙ әсбаптарында (диңгеҙ навигацияһы карталары, лоциялар, уттар һәм билдәләр һәм башҡалар) «Көньяҡ океан» тигән төшөнсә бөтөнләй булмай, диңгеҙҙә йөҙөүселәр тарафынан был термин бөтөнләй ҡулланылмай.

XX быуат аҙағынан Роскартография нәшер иткән карталарҙа һәм атластарҙа Көньяҡ диңгеҙе тигән термин бар. Атап әйткәндә, ул фундаменталь Донъя атласының 3-сө баҫмаһында ла һәм XXI быуатта баҫылған башҡа атластарҙа ла күрһәтелгән.

Антарктида тирәһендә 13 диңгеҙ бар тип билдәләнә: Уэдделл, Скоша, Беллинсгаузен, Росс, Амундсен, Дейвис, Лазарев, Рисер-Ларсен, Космонавтар, Берҙәмлек, Моусон, Дюрвил, Сомов; Норвегияла шулай уҡ Король Хокон VII исемендәге диңгеҙ бар тип йөрөтөлә. Көньяҡ океандың мөһим утрауҙары: Көньяҡ Шетланд, Көньяҡ Оркней. Антарктика шельфы 500 метрға тиклем һыу төбөндә урынлашҡан.

 

Скош диңгеҙенән башҡалары бөтәһе лә сик буйында урынлашҡан. Күпселек илдәрҙә ҡабул ителгән традиция буйынса улар яр буйҙарын түбәндәгесә секторҙарға бүләләләр:

Көньяҡ океан диңгеҙҙәре

Атамаһы	Сектор	Кем хөрмәтенә аталған
.
Лазарев диңгеҙе	0—14° в. д.	Михаил Лазарев, адмирал, Антарктиданы беренсе булып асыусы
Рисер-Ларсен диңгеҙе	14—34° в. д.	Яльмар Рисер-Ларсен, генерал-майор, Норвегияның хәрби һауа ғәскәрҙәрен ойоштороусы
Космонавтар диңгеҙе	34—45° в. д.	Беренсе космонавтар (1961—1962)
Берҙәмлек диңгеҙе	70—87° в. д.	Антарктикала халыҡ-ара хеҙмәттәшлек
Дейвис диңгеҙе	87—98° в. д.	Дж. K. Дэйвис, к"Аврора" капитаны, Моусон диңгеҙе экспедицияһы (1911—14)
Моусон диңгеҙе	98—113° в. д.	Дуглас Моусон, геолог, өс экспедицияның етәксеһе
Дюрвил диңгеҙе	136—148° в. д.	Жюль Дюмон-Дюрвиль, океанограф, контр-адмирал
Сомов диңгеҙе	148—170° в. д.	Михаил Сомов, беренсе совет Арктик экспедицияһы башлығы (1955—57)
Росс диңгеҙе	170° в. д. — 158° з. д.	Джеймс Росс, контр-адмирал, кҡньяҡ киңлектең 78 градусын беренсе булып үткән кеше
Амундсен диңгеҙе	100—123° з. д.	Руаль Амундсен, Көньяҡ полюсҡа беренсе булып барып еткән кеше
Беллинсгаузен диңгеҙе	70—100° з. д.	Фаддей Беллинсгаузен, адмирал, Антарктиданы беренсе булып асыусы
Скош диңгеҙе	30—50° з. д., 55—60° ю. ш.	«Скош» (ингл. Scotia), судно экспедиции Брюса (1902—1904)
Уэдделл диңгеҙе	10—60° з. д., 78—60° ю. ш.	Джеймс Уэдделл, киттар атыусы, 1820 йылда был төбәкте тикшереүсе-х
Король Хокон VII диңгеҙе (редко используется)	20° в. д. 67° ю. ш.	Хокон VII, король Норвегии
.

• Полярные страны Южного полушария // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)

Был океанология буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.