Бүрәт Теле

	Бүрәт теле
	; Бүрәт теле таралыуы
Халыҡтың үҙенә үҙе биргән исеме	буряад хэлэн, ᠪᠤᠷᠢᠶᠠᠳ ᠬᠡᠯᠡᠨ
Илдәр	Рәсәй Федерацияһы; Монголия; Ҡытай
Регионы	Бурятия, Забайкальский край, Иркутская область, северные аймаки Монголии, Внутренняя Монголия
Рәсми статусы	Рәсәй Федерацияһы; Бүрәт Республикаһы (дәүләт теле); Байкал аръяғы крайы Агинский Бурятский округ (төбәк теле); ; Иркутск өлкәһе Усть-Ордынский Бурятский округ (милли аҙсылыҡ теле); ; Монголия; Дорнод (милли аҙсылыҡ теле); Хэнтий (милли аҙсылыҡ теле); Сэлэнгэ (милли аҙсылыҡ теле); Хувсгелтиклем; Внутренняя Монголия Хулун-Буир (баргу-бурятский диалект монгольского языка); ;
Идара итеүсе ойошма	Рәсәйҙә: ИМБТ СО РАН
Был телдә һөйләшеүселәр	318 000-ҙән 369 000 (2002)
Статус	юҡҡа сығыу хәүефе бар (definitely endangered)
Классификация
Категория	Евразия телдәре
	Алтай телдәре Монгол телдәре Төньяҡ монгол төркөмө Үҙәк монгол төркөмө
Әлифба	кириллица, (в Ҡытайҙа) боронғо монгол яҙмаһы; бүрәт яҙмаһын ҡарағыҙ
Тел коды
ГОСТ 7.75–97	бур 125
ISO 639-1	—
ISO 639-2	bua
ISO 639-3	bua — бүрәт(дөйөм); bxr — бурятский (Рәсәй); bxu — бурятский (Ҡытай); bxm — бурятский (Монголия);
	Был телдә Википедия
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Бурятия Республикаһы, Усть-Ордынск бүрәт округы һәм Агинск Бүрәт округының дәүләт теле.

Классификация мәсьәләләре

Монгол телдәренең төньяҡ монгол төркөмө үҙәк монгол төркөмсәһенә ҡарай. Хәҙерге әҙәби бүрәт теле хорин диалекты нигеҙендә формалашҡан.

ISO 639 стандартында макротел булараҡ классификациялана, bua тел коды бар; төбәк телдәренең варианттары өсөн айырым кодтар бүленгән:

bxr — бүрәт (Рәсәй);
bxu — бүрәт (Ҡытай);
bxm — бүрәт (Монголия).

Лингвогеографияһы

Ареалы һәм һаны

Рәсәйҙә бүрәт теле Бүрәтстанда, Байкал аръяғы крайында һәм Иркутск өлкәһендә таралған.

Төньяҡ Монголияла бүрәттәр Дорнод, Хэнтий, Сэлэнгэ һәм Хувсгел аймаҡтарында Рәсәй сиге буйлап тайга һәм тайга һыҙатына урынлашҡан.

Төньяҡ-көнсығыш Ҡытайҙа баргуттар (бүрәт теленең баргут диалектында һөйләшә торған монголдарҙың субэтник төркөмө тип иҫәпләнә)) һәм шэнэхэн бүрәттәре ҠХР-ның Эске Монголия автономиялы районының Хулун-Буир округында урынлашҡан.

Төрлө мәғлүмәттәр буйынса, бүрәт телендә һөйләшеүселәрҙең дөйөм һаны 318 000 — дән 369 000 — гә тиклем.

Рәсәйҙә — 218 557 (2010 йылғы халыҡ иҫәбен алыу), Ҡытайҙа — 18 меңгә яҡын, Монголияла — 48 мең (45,1 мең бүрәт, шул иҫәптән бүрәттәрҙән айырым иҫәпләнгән бургуттар — 3,0 мең).

2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуға ярашлы, Бүрәт Республикаһы территорияһында халыҡтың 13,7 % ғына бүрәт телендә (2002 йылда 23,6 % ине) һөйләшә. Статистика мәғлүмәттәренә ярашлы, Рәсәйҙә һуңғы тиҫтә йылдарҙа туған телен белгән бүрәттәрҙең өлөшө 81,4 % алып 43,6 % тиклем кәмеүе күҙәтелә.

Иҫкәрмәләр

Сығанаҡтар

Әҙәбиәт

Һылтанмалар

Бурятский корпус 2015 йыл 23 август архивланған.
Бурятский язык: Луч Венеры, затмение звезды и похищенное счастье 2020 йыл 16 декабрь архивланған.

This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Бүрәт теле, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.